ՄԱՀԸ ԱՆԽՈՒՍԱՓԵԼԻ

Կենդանի բոլոր արարածները կ՚ունենան ծնունդ եւ յետոյ՝ մահ։ Մենք այս աշխարհ եկած ենք նախ ապրելու, իսկ յետոյ մեռնելու համար: Բոլորս անխտիր կը մեռնինք, այնուամենայնիւ, մահուան թուականը անակնկալ է։ Իւրաքանչիւրս վերջ ի վերջոյ կը մահանանք եւ կարծէք թէ կը զարմանանք, երբ հասնի մահը։ Մահը, անկասկած կը հիասթափեցնէ մարդիկ։ Անոնք որոնք չեն կրնար բանալ իրենց աչքերը, մահացած են եւ անհնար է զանոնք վերադարձնել կեանքի։

Ապրիլ կը նշանակէ դիմադրել մահուան՝ կարճ ժամանակով։ Մեր կարճ դիմադրութեան մէջ երբեմն իրավիճակները կը գնահատենք այնպէս, ինչպէս իր կեանքի վերջին պահերը ապրող մարդը։ Կեանքը, ինչպէս մարդու վերջին պահերը, արժէքաւոր կը դառնայ մահով։ Մահը միակ բանն է, որ կ՚իմաստաւորէ կեանքը։ Եթէ ​​մենք սահմանափակուած չըլլայինք ժամանակով, ապա չէինք գնահատեր կեանքը, անոր ընծայած արժէքները, չէինք ուզեր ապրիլ։ Մենք կեանքը կը համտեսենք՝ ռիսքերու դիմելով: Մարտահրաւէրները իրականութեան մէջ կեանքը յաղթահարելու հնարաւորութիւններ են: Դժբախտութիւնները մեր բարօրութեան համար են՝ անշուշտ, եթէ անոնք նպատակ ունին: Չքաւորութիւնը դժուար խաղ մըն է, առանձնութեան մէջ միաւորներ հաւաքելն է այդ խաղին մէջ։ Երբ կը մտածենք, որ կեանքը մահէն խուսափելու ջանք է, մխիթարութիւնը անիմաստ կը թուի։

Կեանքը նման է սխալի մը, ինչ որ պէտք է ընդունիլ: Այս հանգամանքի պատճառով է, որ մենք անփոխարինելի կը տեսնենք այս կեանքը, որով եկած ու գացած ենք եւ անխուսափելիօրէն անհետացած: Որքան տարբեր ենք կամ հարուստ, այնքան դժուար է մեռնիլը: Եթէ կը ​​կարծենք, որ տիեզերքը կը դիտէ մեզ, ապա կը փափաքինք շարունակել աւելի հաւասարակշռուած կեցուածք մը ունենալ կեանքի ու մահուան հանդէպ:

Այնուամենայնիւ, մենք կը խուսափինք մահէն: Որովհետեւ մեզմէ ոչ ոք դեռ յայտնաբերած է զայն։ Մահուան վախը անհրաժեշտ է նաեւ առօրեայ գործերը կատարելու եւ կեանքը մինչեւ ծերութիւն շարունակելու համար։ Մեզի համար բնական է մահէն վախնալը, քանի որ մահուան գաղտնիքը չէ յայտնաբերուած։ Գիտելիքը, որ ստեղծած է մեզ, փոխանցուած է, երբ մենք կ՚ապրինք: Մեր ծիները նախ միտուած են ապրելու։ Փաստօրէն, այս հասկացողութեամբ մենք կրնանք կասկածի տակ առնել մահը: Մեր մարդակեդրոն եսասիրական գոյութեան մէջ կրնանք սխալ գնահատել անհետացման շղթայական ազդեցութիւնը:

«Վերջաւորութեան», մահուան գոյութիւնը կը բերէ կեանքի տեսակ մը հաւասարութիւն եւ հաւասարակշռութիւն։ Հարուստ, աղքատ, ուժեղ, թոյլ կը միաւորուի, արդարութիւն կը գոյանայ։ Մահը նոյնպէս նշան է, որ ամէն ինչ «կ՚անցնի»։ Մահը կը պատմէ, որ ամէն ինչ, ինչ-որ կերպով կը հասնի հաւասարակշռութեան։ Աստղը կ՚այրի, կը մարի, կը պայթի ու կը մեռնի։ Տիեզերքը բազում իրադարձութիւններ կ՚ապրի՝ մինչեւ որ մեռնի։ Մարդը մերթ կը փայլի, մերթ կը մթագնի ու ամէն ինչ կը հասնի հաւասարակշռութեան։

Անձի զարգացումը կ՚աւարտի մահով։ Մենք գիտենք, որ սա ընդհանուր առմամբ կ՚իմաստաւորէ կեանքը։ Ժապաւէնի մը մէջ կերպարի մը ինքնասպանութիւնը կամ անոր կիսատ ընդհատումը անիմաստ կը թուի։ Այդպիսին է կեանքը, որ պէտք է ընդունիլ որպէս ամբողջութիւն։ Այնուամենայնիւ, կեանքը կրնայ ընդհատուիլ, երբ մենք կը դադրինք իմաստ տեսնելէ անոր մէջ եւ սա պայմանաւորուած է չհասկցուած ըլլալով: Եթէ ​​մարդ կեանքին իմաստը չի տեսներ, եթէ չի գիտակցիր ամբողջականութեան, ան կը մահանայ։ Մարդկութիւնն ու կենսունակութիւնը նոյնպէս կը մահանան, երբ կը դադրի այս բանի գիտակցումը:

Մարդ միշտ կը պատրաստուի մահանալու: Այս պատճառով իր կեանքը իմաստալից է։ Ան կ՚ուզէ իմաստաւորել իր վերջին պահերը։ Ժամկէտային սահմանափակումը խաղը կը դարձնէ հաճելի: Կ՚ուզէի՞նք, որ ընդմիշտ սպասէինք քայլերու: Մեծամասնութիւնը պարզապէս նստած կ՚ըլլար՝ ոչինչ ընելով եւ նոյնիսկ խաղ մը գոյութիւն չէր ունենար: Խաղը միշտ ունի իր սահմանները, մենք կը տխրինք, երբ ան աւարտի, նպատակը խաղի աւարտը տեսնելն է։ Յոգնութենէն յետոյ կ՚անցնինք մեր անկիւնը՝ հանգչելու, քնանալու։ Մենք չենք ուզեր քնանալ խաղի ժամանակ, բայց երբ ուշ ըլլայ, կը յիշենք, թէ որքան կը սիրենք քնանալը…

ՊԻԱՆՔԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ