ՄԱՐԴՈՑ ԱՄԵՆԱՄԵԾ ԳԻՒՏԸ

Ինչպէս միւս բոլոր կենդանի էակները, մարդիկ եւս զարգացած են բնական ընտրութեան աստիճանական գործընթացի միջոցով, որ կ՚ապահովէ տուեալ բնապահպանական համատեսքին մէջ գոյատեւելու եւ գոյապահպանման համար անհրաժեշտ սարքաւորումները: Այնուամենայնիւ, այն ինչ որ մեզ կը տարբերէ միւս կենդանի էակներէն՝ մեր տեսակի յաջողութիւնն է խուսափիլ իր ժառանգած կենսաբանական դերէն եւ տնօրինել իր ճակատագիրը: Ան սկսաւ նորութիւններ կատարել՝ աշխուժօրէն վերափոխելով իր ապրելակերպը, շրջակայ միջավայրը եւ նոյնիսկ մոլորակը։ Իսկ, մարդիկ ինչպէ՞ս հասան այս բանին:

Աւելի քան 1.5 միլիոն տարիէ ի վեր մարդիկ աստիճանաբար առանձնացան միւս էակներէն եւ զարգացուցին ապրելակերպ մը, որ կ՚որոշուէր համագործակցութեան աճով։ Մարդիկ միասին կը պատրաստէին քարէ պարզ գործիքներ, կ՚որսային, կ՚եփէին։

Թէեւ կան գեղարուեստական ​​գործունէութեան կամ թեքնիք նորարարութիւններու նշաններ, սակայն մարդոց կենսակերպը երկար ժամանակ կայուն մնացած է: Միայն վերջին երեք հազար տարուան ընթացքին ամէն ինչ սկսաւ փոխուիլ մարդոց յառաջացման առումով, բայց արագ փոփոխութիւնները տեղի ունեցան վերջին 40-60 հազար տարուան ընթացքին:

Այսպէսով, ի՞նչ բանը կը խանգարէ մեր տեսակը հետեւիլ հին ժամանակներու մարդոց ապրելակերպին: Երեւի բազում գործօններ կան։ Բայց կայ զարգացում մը, որ առանձնայատուկ նշանակութիւն ունի. մարդու մտաւոր կարողութիւնը, ինչ որ պատմութեան ընթացքին էապէս մեծցուցած է մեր նախնիներու ստեղծագործական կարողութիւնները:

Խօսքը ենթադրական մտածողութեան մասին է, որ թոյլ կու տայ մարդը առանձնացնել եւ գիտակցաբար մտածել այլ հնարաւորութիւններու մասին եւ առանցքային տարր է ստեղծագործութեան, արուեստի, գիտութեան զարգացման մէջ՝ մշտական ​​զարգացման միջոցով: Արքայիք մարդոց վարքագիծը, որոնք, ամենայն հաւանականութեամբ, չունէին այս ունակութիւնը, կ՚ապրէին պահու մէջ՝ պայմանաւորուած իրենց ապրելակերպի բնոյթով եւ իրենց ուշադրութիւնը կը կեդրոնացնէին միայն աշխարհի վրայ, կ՚որոշէին սովորութիւններով եւ շրջակայ միջավայրի խթաններով: Թէեւ անոնք պատահաբար գտած էին իրենց առօրեայ կեանքի մէջ կարգ մը գործերը կատարելու աւելի լաւ ուղիներ եւ այդպիսով աստիճանաբար նոր սովորութիւններ եւ հմտութիւններ զարգացուցին, սակայն անոնք չէին մտածեր նորարարութիւններու մասին:

Ըստ լեզուաբան Տանիէլ Տորի, երբ մենք զարգացուցինք լեզուն, մեր նախնիները սկիզբին պատահաբար խօսեցան իրենք իրենց հետ: Եւ երբ անոնք այս բանը կ՚ընէին, անոնք կը լսէին իրենց սեփական ձայնը եւ յաճախ կ՚արձագանգէին այնպէս, կարծէք ուրիշներ ալ կը լսէին: Անոնք կը պատասխանէին իրենք իրենց ուղղած հարցումներուն, աւելի ջանասիրաբար կ՚աշխատէին, երբ իրենք իրենց կը բարկանային, աւելի շատ կը կեդրոնանային եւ այս բոլոր հակազդեցութիւնները ինքնաբերաբար ստացուեցան անգիտակցական գործընթացներու արդիւնքին: Երբեմն բառ մը յառաջացուց ուրիշ մը, որ իր հերթին յառաջացուց այլ բառ մը եւ այսպէս կը շարունակուի: Մարդիկ ձեւաւորեցին իրենց յատուկ խօսելու սովորութիւնները եւ աստիճանաբար զարգացուցին իրենց մէջ լուռ խօսելու ունակութիւնը: Անոնք նաեւ որդեգրեցին մտաւոր ինքնախթանման այլ ձեւեր. ինչպէս՝ նկարելը: Խօսքի մանրամասն եւ նուրբ հոսքը եւ այլ դէպքերու նկատմամբ մտաւոր հակազդեցութիւնը սկսաւ վերածուիլ այն ձեւի, զոր մենք կ՚անուանենք գիտակից միտք:

Երբ անհատները ձեռք բերին մտաւոր խթանման ու հետեւանքներու վրայ ուշադրութիւն դարձնելու նման սովորութիւններ, անոնք բացայայտեցին իրենց ներաշխարհը. աշխարհ, որ երբեմն աւելի իրական կը թուէր անոնց, քան զիրենք շրջապատող աշխարհը:

Մարդիկ իրենց ինքնուրոյն ուղղութեան վրայ դրած հիմնական տարրն է հաղորդակցելու նոր ճանապարհներու գիւտը։ Մեր ուղեղը եւ զգայական-լսողական համակարգերը այժմ կրնան կատարել այս գործողութիւնները, որոնք կը գտնուին մարդու կեանքի կեդրոնին, շատ աւելի յառաջադէմ մակարդակով: Հետեւաբար, կարելի է ըսել, որ մարդոց ամենամեծ գիւտը այս է։

ՊԻԱՆՔԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ