ՄԱՅՐԵՆԻԻ ԴԵՍՊԱՆ

Բազ­մա­վաս­տակ կրթա­կան մշակ ու պատ­մա­բան Ար­մա­ւե­նի Մի­րօղ­լուի կող­մէ հե­ղի­նա­կուած «Պոլ­սա­հա­յե­րը (1923-1939)» գիր­քին շնոր­հան­դէ­սը ե­րէկ ե­րե­կո­յեան տե­ղի ու­նե­ցաւ Է­սաեան սա­նուց միու­թեան մէջ։ Վեր­ջին շրջան­նե­րու մեր մշա­կու­թա­յին ձեռ­նարկ­նե­րու ծի­րին մէջ իս­կա­պէս ա­ռանձ­նա­յա­տուկ հա­ւա­քոյթ մը ե­ղաւ այս մէ­կը թէ՛ մշա­կու­թա­յին եւ թէ գի­տա­կան ե­րե­սակ­նե­րով։ Ծա­նօթ է, որ Ար­մա­ւե­նի Մի­րօղ­լու մօ­տա­ւոր ան­ցեա­լին Հա­յաս­տա­նի Գի­տու­թիւն­նե­րու ազ­գա­յին ա­կա­դե­միա­յէն ներս պաշտ­պա­նած էր տոք­թո­րա­կա­նի թեզ մը եւ այդ աշ­խա­տան­քին հի­ման վրայ ալ հրա­տա­րա­կուած էր այս գիր­քը։ Մօ­տա­ւոր ան­ցեա­լին Ե­րե­ւա­նի մէջ, ա­կա­դե­միոյ Պատ­մու­թեան կա­ճա­ռէն ներս տե­ղի ու­նե­ցած էր շնոր­հան­դէս մը եւ ի շա­րու­նա­կու­թիւն ե­րէկ ե­րե­կո­յեան ալ տե­ղի ու­նե­ցաւ քա­ղա­քիս մէջ գի­նե­ձօն մը։

Ե­րէ­կուան ե­րե­կոյ­թը բա­ցա­ռիկ նշա­նա­կու­թիւն ու­նէր թէ՛ Ար­մա­ւե­նի Մի­րօղ­լուին եւ թէ Է­սաեա­նի ըն­տա­նի­քին տե­սա­կէ­տէ։ Ար­դա­րեւ, հա­մա­նուն վար­ժա­րա­նի սան եւ ու­սուց­չու­հի Ար­մա­ւե­նի Մի­րօղ­լուի գիր­քին շնոր­հան­դէ­սը ե­կաւ բնո­րո­շել հա­մա­նուն սա­նուց միու­թեան հիմ­նադ­րու­թան 70-ա­մեա­կի յո­բե­լե­նա­կան ձեռ­նարկ­նե­րու շար­քին սկիզ­բը։ Հա­ւա­քոյ­թին ներ­կայ էին Կրօ­նա­կան Ժո­ղո­վի Ա­տե­նա­պետ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեան, Սեւ ծո­վեան տնտե­սա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան կազ­մա­կեր­պու­թեան մօտ Հա­յաս­տա­նի մշտա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Ար­սէն Ա­ւա­գեան, բազ­մա­թիւ հո­գե­ւոր հայ­րեր, Շիշ­լիի քա­ղա­քա­պե­տա­րա­նէն Վազ­գէն Պա­րըն, կրթա­կան մշակ­ներ, մտա­ւո­րա­կան­ներ, ա­րուես­տա­գէտ­ներ եւ հիւ­րեր։ Այս շնոր­հան­դէ­սը Է­սաեա­նի ըն­տա­նի­քին տե­սա­կէ­տէ ա­ռիթ մը հան­դի­սա­ցաւ՝ իր գնա­հա­տանքն ու հա­մակ­րան­քը ար­տա­յայ­տե­լու հա­մար Մի­րօղ­լուի նկատ­մամբ։ Հե­տե­ւա­բար, է­սաեան­ցի­նե­րը բո­լոր ներ­կա­նե­րը հա­մա­րե­ցին ու­րա­խա­կից, իբր այդ բո­լո­րը շատ ջերմ մթնո­լոր­տի մը մէջ հիւ­րըն­-կալուե­ցան գլխա­ւո­րու­թեամբ վար­ժա­րա­նի տնօ­րէ­նու­հի Սա­թե­նիկ Նշա­նի եւ միջ­նա­կար­գի բաժ­նի տնօ­րէ­նու­հի Առ­լին Ե­շիլ­թե­փէի։ Ձեռ­նար­կի պա­տուոյ հիւրն էր Ե­րե­ւա­նէն հե­ղի­նա­կա­ւոր գիտ­նա­կան մը՝ Փրոֆ. Ա­շոտ Մել­քո­նեան, որ Հա­յաս­տա­նի Գի­տու­թիւն­նե­րու ազ­գա­յին ա­կա­դե­միոյ Պատ­մու­թեան կա­ճա­ռի տե­սուչն է։

Ե­րե­կոյ­թի յայ­տա­գի­րը գոր­ծադ­րուե­ցաւ Մա­րիամ Տրա­մէ­րեա­նի հան­դի­սա­վա­րու­թեամբ։ Դպրո­ցի ա­շա­կերտ­նե­րէն Մար­կա­րի­թա Սար­տա­րեան եւ Էդ­գար Ի­գի­թեան բա­ցու­մին հան­դէս ե­կան ար­տա­սա­նու­թիւն-նուա­գով մը։ Ար­մա­ւե­նի Մի­րօղ­լուի գիր­քէն հա­տուած մը ըն­թեր­ցեց հա­յե­րէ­նի ու­սուց­չու­հի Մա­րալ Սա­թար։ Գե­ղա­րուես­տա­կան բաժ­նին մէջ ե­րաժշ­տա­կան կա­տա­րում­նե­րով հան­դէս ե­կան նաեւ Սէր­ճան Կա­զե­րօղ­լու եւ Յա­կոբ Մա­մի­կո­նեան։

Ար­մա­ւե­նի Մի­րող­լուի հե­ղի­նա­կած աշ­խա­տան­քին շուրջ ար­տա­յայ­տուե­ցան Ա­շոտ Մել­քո­նեան եւ Տ. Թա­թուլ Ծ. Վրդ. Ա­նու­շեան։ Ա­նոնց խօս­քե­րը հան­դի­սա­ցան եր­կու կա­րե­ւոր վկա­յու­թիւն­ներ՝ բազ­մա­կող­մա­նի գնա­հա­տա­կա­նով եւ խոր­քա­յին վեր­լու­ծու­մով։ Մի­րօղ­լուի գիր­քին վե­րա­բե­րեալ խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րով հան­դէս ե­կաւ նաեւ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ-ի գլխա­ւոր խմբա­գիր Ա­րա Գօ­չու­նեան։ Երբ Ար­մա­ւե­նի Մի­րօղ­լու հան­դէս ե­կաւ իր սրտի խօս­քը ար­տա­սա­նե­լու՝ ար­դէն դէմ յան­դի­ման նմաց ա­նակն­կա­լի մը։ Ար­դա­րեւ, Ա­շոտ Մել­քո­նեան Ե­րե­ւա­նէն ի­րեն հա­մար բե­րած էր պար­գեւ­ներ։ Այդ պար­գեւ­նե­րէն մին էր Հա­յաս­տա­նի Սփիւռ­քի նա­խա­րար Հրա­նոյշ Յա­կո­բեա­նի կող­մէ ի­րեն շնոր­հուած «Մայ­րե­նիի դես­պան» կո­չու­մը՝ վկա­յա­կա­նով եւ յու­շա­մե­տայ­լով։ Բաց աս­տի, Հա­յաս­տա­նի Գի­տու­թիւն­նե­րու ազ­գա­յին ա­կա­դե­միոյ Պատ­մու­թեան կա­ճառն ալ այս շնոր­հան­դէ­սին առ­թիւ յար­մար դա­տած էր Ար­մա­ւե­նի Մի­րօղ­լուին շնոր­հել պա­տուոյ վկա­յա­կան մը՝ պսա­կե­լու հա­մար իր ար­ձա­նագ­րած յա­ջո­ղու­թիւ­նը։ Այս մթնո­լոր­տին մէջ ան յու­զում­նա­խառն զգա­ցում­նե­րով ար­տա­յայ­տեց իր խո­հե­րը։

Ձեռ­նար­կի ա­ւար­տին Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեանն ալ բարձր գնա­հա­տան­քով ար­տա­յայ­տուե­ցաւ Ար­մա­ւե­նի Մի­րօղ­լուի կա­տա­րած աշ­խա­տան­քին շուրջ։ Յայ­տագ­րի գոր­ծադ­րու­թեան ա­ւար­տին սար­քուե­ցաւ ըն­դու­նե­լու­թիւն մը, ո­րու ըն­թաց­քին Ար­մա­ւե­նի Մի­րօղ­լու մա­կագ­րեց իր գիր­քե­րը՝ շատ ջերմ մթնո­լոր­տի մը մէջ շրջա­պա­տուե­լով բո­լոր ներ­կա­նե­րուն, մա­նա­ւանդ իր պաշ­տօ­նա­կից­նե­րուն եւ գոր­ծա­կից­նե­րուն կող­մէ։