ՀԱՄԱՊԱՐՓԱԿ ՈՐՈՆՈՒՄՆԵՐ
Եւրոպական հարեւանութեան քաղաքականութեան գծով Եւրոյանձնաժողովի յանձնակատար Եոհանէս Հան այսօր կ՚այցելէ Երեւան։ Հայաստանի ղեկավարութիւնը ամենաբարձր մակարդակի վրայ կը հիւրընկալէ եւրոպացի յանձնակատարը։ Եոհանէս Հան կը հիւրընկալուի հանրապետութեան նախագահ Սերժ Սարգսեանի, վարչապետ Յովիկ Աբրահամեանի եւ արտաքին գործոց նախարար Եդուարդ Նալպանտեանի կողմէ։ Նալպանտեան եւ Հան պաշտօնական բանակցութիւններէն վերջ կը սարքեն նաեւ համատեղ մամլոյ ասուլիս մը։ Յանձնակատար Հան ելոյթով մը հանդէս կու գայ նաեւ Եւրոնեստ խորհրդարանական վեհաժողովի չորրորդ լիագումար նստաշրջանի ժամանակ, որու պաշտօնական բացումը տեղի ունեցաւ երէկ եւ որ այս օրերուն տեղի կ՚ունենայ Երեւանի մէջ։
Վերջին օրերուն կարեւոր իրադարձութիւններ ապրուեցան Հայաստան-Եւրոմիութիւն յարաբերութիւններուն տեսակէտէ։ Այսպէս, Եւրոպական ներդրումային դրամատան կողմէ պատուիրակութիւն մը շփումներ ունեցաւ Հայաստանի ղեկավարութեան հետ, մինչ ստորագրուեցան կարգ մը փաստաթուղթեր, նաեւ զուգահեռաբար ընթացան Եւրոնեստի ենթայանձնախումբերուն ժողովները։
Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսեան նախընթաց օր Երեւանի մէջ տեսակցեցաւ Եւրոպական ներդրումային դրամատան փոխ-նախագահ Վիլհելմ Մոլթէրէրի հետ։ Ողջունելով հիւրը Սերժ Սարգսեան յոյս յայտնեց, թէ այցելութիւնը նոր խթան մը պիտի հաղորդէ Եւրոպական ներդրումային դրամատան հետ Հայաստանի համագործակցութեան։ Այդ համագործակցութիւնը ուղղուած է Հայաստանի մէջ կայուն տնտեսական աճի ապահովման։ Սարգսեան բարձր գնահատեց դրամատան առաքելութիւնը եւ Հայաստանէ ներս անոր կողմէ ծաւալուած ընթացիկ գործունէութիւնը։ Ան գոհունակութեամբ նշեց, որ Եւրոպական ներդրումային դրամատան հետ համագործակցութիւնը ուշադրութիւն կը գրաւէ աճող աշխուժութեամբ եւ արդիւնաւէտութեամբ։ Նախագահը միեւնոյն ժամանակ ընդգծեց, որ հաշուի առնելով Հայաստանի տնտեսութեան համար դրամատան կողմէ մատակարարուած ոլորտներու նշանակութիւնը եւ արդէն ձեւաւորուած նախընթացները, կարելի է ըսել, որ դրամատունը ռազմավարական գործընկեր մը դարձած է երկրին համար։
Իր կարգին, Վիլհելմ Մոլթէրէրն ալ գոհունակութիւն յայտնեց 2007 թուականէն ի վեր Հայաստանի հետ դրամատան միջեւ հաստատուած համագործակցութեան կապակցութեամբ։ Փոխ-նախագահը ընդգծեց, որ այդ համագործակցութիւնը կրնայ օրինակելի դառնալ դրամատան այլ գործընկերներուն համար։ Մոլթէրէր աւելցուց, թէ այժմ դրամատունը կ՚աշխատի Հայաստանի հետ համագործակցութեան յաջորդ փուլի նախապատրաստման ուղղութեամբ եւ այդ նոր հանգրուանի նպատակները համահունչ պիտի ըլլան Հայաստանի տնտեսական քաղաքականութեան առաջնահերթութիւններուն հետ։
Զրուցակիցները երկուստեք կարեւորեցին ենթակառուցուածքային զարգացման ծրագրերուն ի նպաստ դրամատան օժանդակութիւնը։ Անոնք համակարծիք էին, որ Հայաստան ներկայիս չունի զարգացման այլընտրանք, քան տնտեսութեան մրցունակութեան բարձրացման հաշւոյն երկարաժամկէտ կայուն տնտեսական աճ մը ունենալը։ Բայց եւ այնպէս, առանց զարգացած ենթակառուցուածքներու, զրուցակիցներու համոզմամբ, հնարաւոր չէ խօսիլ մրցունակութեան եւ տնտեսական կայուն աճի մասին։
Սերժ Սարգսեան եւ Վիլհելմ Մոլթէրէր անդրադարձան նաեւ Հայաստան-Եւրոմիութիւն համագործակցութեան զարգացման հեռանկարներուն եւ յառաջիկայ քայլերուն, այդ համատեսքին մէջ կարեւորեցին Եւրոմիութեան օժանդակութեամբ Հայաստանէ ներս բարեփոխումներու օրակարգի յառաջ մղուիլը։
Զրոյցին ներկայ գտնուեցան Հայաստանի Կեդրոնական դրամատան նախագահ Արթուր Ճաւատեան եւ Երեւանի մօտ Եւրոմիութեան առաքելութեան ղեկավար Թրայան Խրիստէա։
Վիլհելմ Մոլթէրէր Երեւանի մէջ մէկտեղուեցաւ նաեւ Հայաստանի վարչապետ Յովիկ Աբրահամեանի հետ։ Զրոյցի ընթացքին Աբրահամեան կարեւորեց Հայաստանի եւ Եւրոմիութեան միջեւ համագործակցութիւնը։ Ըստ իրեն, Հայաստան պատրաստակամ է յառաջ մղելու Եւրոմիութեան հետ համագործակցութիւնը բարեփոխումներու խթանման, արդիւնաւէտ կառավարման, ժողովրդավարութեան, մարդու իրաւունքներու, տնտեսական համագործակցութեան եւ այլ բնագաւառներէ ներս։
Աբրահամեան բարձր գնահատեց ենթակառուցուածքներու զարգացման եւ փոքր ու միջին ձեռներէցութեան աջակցութեան ոլորտներէն ներս Եւրոպական ներդրումային դրամատան կողմէ յատկացուած ելմտական աջակցութիւնը։ Յովիկ Աբրահամեան կարեւորեց դրամատան կողմէ, յատկապէս, փոխադրութեան եւ ուժանիւթի կալուածներէն ներս մատակարարուող ծրագրերը՝ Արեւելեան գործընկերութեան երկիրներու ենթակառուցուածքները ԵՄ-ի Անդրեւրոպական ցանցերուն փոխկապակցելու նպատակով։ Կարեւորուեցան նաեւ նոյն դրամատան կողմէ համամատակարարուող «Հիւսիս-հարաւ» ճանապարհային միջանցքը եւ «Կովկասեան ելեկտրահաղորդման ցանց» ծրագրերու իրականացումը։
Եւրոպական ներդրումային դրամատան փոխ-նախագահը ընդունելութեան համար շնորհակալութիւն յայտնելով ընդգծեց, որ Հայաստանի կառավարութեան հետ իրենց համագործակցութիւնը հասած է տպաւորիչ մակարդակի մը։ Ըստ իրեն, Եւրոպական ներդրումային դրամատունը շահագրգռուած է աւելցնել իր գործունէութեան ծաւալները եւ մակարդակը Հայաստանի մէջ։ Դրամատան առաջնահերթութիւնները լիովին կը համապատասխանեն Հայաստանի կառավարութեան գերակայութիւններուն հետ։ Դրամատունը պատրաստ է շարունակելու օժանդակութիւնը Հայաստանի փոքր ու միջին գործարարութեան զարգացման, ենթակառուցուածքներու գծով համագործակցութիւնը ընդլայնելու, ուժանիւթի, գիւղատնտեսութեան եւ զբօսաշրջութեան բնագաւառներէն ներս կապերը զարգացնելու համար։
Մինչ այդ, Հայաստանի կառավարութենէն ներս, նախընթաց օր, Յովիկ Աբրահամեանի մասնակցութեամբ ստորագրուեցաւ երեք փաստաթուղթ։ Հայաստանի կառավարութեան եւ Եւրոմիութեան միջեւ ստորագրուեցան այս փաստաթուղթերը։ Պաշտօնական աղբիւրներու հաղորդումներով, Յովիկ Աբրահամեան ողջունեց անոնց ստորագրումը ու վստահութիւն յայտնեց, թէ անոնք իրենց նշանակալի դերն ու աւանդը պիտի ունենան թէ՛ Հայաստան-Եւրոմիութիւն յարաբերութիւններուն մէջ եւ թէ Հայաստանի տնտեսական զարգացման ուղղութեամբ։
«Կովկասեան ելեկտրահաղորդման ցանց» ծրագրի 10 միլիոն եւրօ արժողութեամբ վարկային համաձայնագիրը ստորագրեցին Հայաստանի ելմտական նախարար Գագիկ Խաչատրեան եւ Վիլհելմ Մոլթէրէր։ «Կովկասեան ելեկտրահաղորդման ցանց» ծրագրին վերաբերեալ փոխըմբռնման յուշագիր ստորագրեցին Հայաստանի ուժանիւթի նախարար Երուանդ Զախարեան, Թրայան Խրիստէա, Վիլհելմ Մոլթէրէր, KfW զարգացման դրամատան ուժանիւթի եւ փոխադրութեան ծրագրերու ղեկավար Եան Պլում, ստորագրըւեցաւ նաեւ «Արեւելեան Եւրոպայի ուժանիւթախնայողութեան եւ բնապահպանութեան հիմնադրամին Հայաստանի անդամակցութեան մասին» ներդրման համաձայնագիրը։ Այս փաստաթուղթին ստորագրութիւն դրին Երուանդ Զախարեան եւ EBRD-ի կողմէ E5P հիմնադրամի ղեկավար Անտրէս Լանտ։
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՌՋԵՒ ԴՈՒՌԸ ԲԱՑ Է
Միւս կողմէ, Եւրոյանձնաժողովի Առեւտուրի ընդհանուր տնօրէնութեան պաշտօնատարներէն Լիւք Տէվին յայտարարեց, որ կարեւոր է Հայաստանի՝ Եւրոմիութեան հետ առեւտրային յարաբերութիւններու ապագան հանդիսացող փաստաթուղթը աւարտին հասցնելու պատրաստակամութիւնը։ Ան երէկ Երեւանի մէջ մասնակցեցաւ Եւրոնեստ խորհրդարանական վեհաժողովի տնտեսական համարկման, իրաւական մօտարկման եւ ԵՄ-ի քաղաքականութիւններու հետ համապատասխանեցման հարցերու յանձնաժողովի նիստին, որ տեղի ունեցաւ Հայաստանի Ազգային ժողովէն ներս։
Լիւք Տէվին ըսաւ հետեւեալը. «Հայաստանի պարագային մենք յանկարծ յայտնաբերեցինք, որ Եւրոասիոյ տնտեսական միութեան համաձայնագիրը անոր թոյլ կու տայ գոյութիւն ունեցող իր առեւտրային համաձայնագրերը պահպանելու։ Հայաստան սա պահպանած է Վրաստանի հետ, բայց հարցը այլ է՝ ինչու Հայաստան սա չպահպանեց Եւրոմիութեան հետ։ Չափազանց կարեւոր է հասկնալ՝ Եւրոմիութիւնը առաջարկեց ազատ առեւտուրի համաձայնագիր, բայց երկիրը ընտրեց դէպի Մաքսային միութիւն երթալ։ Մաքսային միութեան շրջանակներէն ներս երկիրներուն հնարաւորութիւն կը տրուի այլ առեւտրային յարաբերութիւններ ունենալ։ Հայաստան պատրաստ է աւարտին հասցնել առեւտրային յարաբերութիւններու ապագան հանդիսացող փաստաթուղթը՝ հաշուի առնելով այն պարտաւորութիւնները, զորս ունի Մաքսային միութեան միանալով»։ Տէվին աւելցուց, թէ դուռը բաց է Հայաստանի առջեւ։
Իր կարգին, Թրայան Խրիստէա ընդգծեց, որ ԵՄ պատրաստ է Հայաստանին օգնելու՝ ապահովելու համար ուժանիւթի անվտանգութիւնն ու անկախութիւնը։ Ըստ իրեն, Հայաստանի կառավարութեան մէջ ստորագրուած փաստաթուղթերը գերազանց առիթ մը կը նկատուին ԵՄ-ի կողմէ վերահաստատելու համար ուժանիւթի բնագաւառէն ներս Հայաստանի ի նպաստ օժանդակութիւն ցուցաբերելու պատրաստակամութիւնը։ Խրիստէայի բացատրութիւններուն զուգահառ՝ Երուանդ Զախարեան դիտել տուաւ, որ Եւրոպական ներդրումային դրամատունը 10 միլիոն եւրոյով պիտի գանձատրէ Հայաստան-Վրաստան ելեկտրահաղորդման գծին կառուցումը։ Ծրագիրը կ՚ընդգրկէ նաեւ բարձր լարման հաստատուն հոսանքի փոխակերպիչ կայանի մը շինարարութիւնը։ Նախարարը համոզուած է, որ այս նոր ուժանիւթային ենթակառուցուածքը պիտի խորացնէ տարածքաշրջանային համարկման գործընթացը՝ խթանելով երկու երկիրներու միջեւ ելեկտրական ուժանիւթի առեւտուրը, ինչպէս նաեւ Հայաստանի եւ Վրաստանի համար հնարաւորութիւն պիտի ընձեռէ Եւրոպայի ուժանիւթի շուկաները մուտք գործելու աւելի մեծ հնարաւորութիւն ունենալու առումով։ Ներկայ կանխատեսումներով 2018 թուականին արդէն ապահովուած պիտի ըլլայ 700 մեկավաթ ելեկտրական ուժանիւթի տարանցում Հայաստանէն Վրաստան։ Ծրագիրը կը նախատեսէ երկու երկիրներու ուժանիւթահամակարգերու փոխկապակցուած աշխատանքը։
Վիլհելմ Մոլթէրէր ալ աւելցուց, որ կարեւոր է այս համաձայնագրերուն ստորագրումը, որովհետեւ սա կապակցող օղակներ կը նախատեսէ ենթակառուցուածքներու մակարդակով Հայաստանի եւ Վրաստանի միջեւ եւ կ՚աւելցնէ տարածքաշրջանի զարգացման ներուժը։ Մոլթէրէր միեւնոյն ժամանակ աւելցուց, որ իրենց դրամատունը պատրաստ է աւելցնել Հայաստանի ի նպաստ օժանդակութիւնը զանազան ոլորտներէ ներս։
Փաստաթուղթերու ստորագրման առիթով արտայայտուած բարձրաստիճան պաշտօնատարներու շարքին էր նաեւ Հայաստանի տնտեսութեան նախարար Կարէն Ճշմարիտեան։ Եւրոնեստ խորհրդարանական վեհաժողովի նիստերուն շրջագծով ան ըսաւ, թէ ԵՄ Հայաստանի համար կարեւորագոյն առեւտրատնտեսական գործընկերներէն մին է։ Նոյն խորհրդարանական վեհաժողովի աշխատանքներուն ծիրէն ներս Եդուարդ Նալպանտեանն ալ յայտնեց, թէ Հայաստանի եւ ԵՄ-ի միջեւ բանակցութիւնները եզրափակիչ փուլի մէջ կը գտնուին՝ հետագայ համագործակցութեան շրջանակը որոշելու ճանապարհին։ Այդ բոլորը յառաջ կը տարուին՝ հիմնուած այն զարգացման վրայ, որ արձանագրուած է նախորդ շրջանին։ Նալպանտեանի համոզմամբ, Հայաստան-Եւրոմիութիւն համագործակցութեան առաջնահերթութիւններուն շարքին է շարժունակութեան խթանումը։
Բաց աստի, Սերժ Սարգսեան երէկ մէկէ աւելի առիթներով մէկտեղուեցաւ Եւրոնեստի խորհրդարանական նիստի անդամներուն հետ։ Հայաստանի Ազգային ժողովէն ներս իր մասնակցութեամբ եւ ելոյթով բացուեցաւ Եւրոնեստի խորհրդարանական վեհաժողովի լիագումար նիստը։ Երկօրեայ նստաշրջանի բացումէն առաջ, Սերժ Սարգսեան նախագահական ապարանքին մէջ հիւրընկալեց վեհաժողովի դիւանի անդամները։ Այս բոլոր գետիններուն վրայ անդրադարձ կատարուեցաւ Հայաստան-Եւրոմիութիւն համագործակցութեան եւ յարաբերութիւններու զարգացման հեռանկարներուն։ Երեւանի ղեկավարութիւնը ամենաբարձր մակարդակի վրայ փոխանցեց իր պատգամները այս կապակցութեամբ։ Նախագահ Սարգսեան, որ յառաջիկայ օրերուն պիտի այցելէ Պրիւքսէլ, գոհունակութիւն յայտնեց Հայաստան-ԵՄ յարաբերութիւններու աշխոյժ զարգացման բերումով։ Լիագումար նիստի բացման ընթացքին ան մասնաւորապէս կանգ առաւ ենթակառուցուածքներու եւ փոխադրութեան համագործակցութեան վրայ։ Իր ուշադրութեան կիզակէտին էին նաեւ ուժանիւթի արդիւնաւէտութիւնն ու վերականգնուող ուժանիւթի աղբիւրները։ Սերժ Սարգսեանի համոզմամբ ճիշդ ժամանակը եկած է նաեւ կարծիքներ փոխանակելու համար Եւրոպական հարեւանութեան քաղաքականութիւնը վերատեսութեան ենթարկելու եւ Արեւելեան գործընկերութեան Ռիկայի յաջորդ գագաթաժողովին նախապատրաստական հարցերուն առումով։