ՃԱԿԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՀԱՐՑ

Ա­նուշ Թրուանց մե­զի կը տե­ղե­կաց­նէ Ե­րե­ւա­նէն.-

Այ­սօր, Ե­րե­ւա­նի մէջ, Հա­յաս­տա­նի Գի­տու­թիւն­նե­րու ազ­գա­յին ա­կա­դե­միոյ նիս­տե­րու դահ­լի­ճի եր­դի­քին տակ կը սկսի «Ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի եւ ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նի մեր­ձեց­ման խնդիր­նե­րը» խո­րագ­րեալ հա­մա­ժո­ղո­վը, ո­րու կազ­մա­կեր­պիչ­ներն են Հա­յաս­տա­նի Սփիւռ­քի նա­խա­րա­րու­թիւ­նը եւ ա­կա­դե­միոյ «Հրա­չեայ Ա­ճա­ռեան» լե­զուի կա­ճա­ռը:

Հա­մա­ժո­ղո­վի նպա­տակ­նե­րուն մա­սին տե­ղե­կու­թիւն­ներ ստա­նա­լու հա­մար ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ դի­մեց հա­մա­կազ­մա­կեր­պիչ­նե­րէն «Հրա­չեայ Ա­ճա­ռեա­ն» լե­զուի կա­ճա­ռի Հա­յոց լե­զուի պատ­մու­թեան բաժ­նի վա­րիչ, բա­նա­սի­րա­կան գի­տու­թիւն­նե­րու թեկ­նա­ծու Տոց. Գա­յիա­նէ Մխի­թա­րեա­նին, որ ը­սաւ, թէ Հա­յաս­տա­նի ան­կա­խու­թե­նէն ետք հա­յոց լե­զուի խնդիր­նե­րուն նուի­րուած հա­մա­ժո­ղով­ներ շատ կազ­մա­կեր­պուած են, բայց Սփիւռ­քի նա­խա­րա­րու­թեան ստեղ­ծու­մէն վերջ, երբ ա­ռա­ւել ու­շադ­րու­թեան տակ առ­նուե­ցան Սփիւռ­քի խնդիր­նե­րը, «Հրա­չեայ Ա­ճա­ռեա­ն» լե­զուի կա­ճա­ռի կազ­մա­կեր­պած հա­մա­ժո­ղով­նե­րու մէջ ա­ռանձ­նա­յա­տուկ տեղ տրուե­ցաւ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նին: Նման ա­ռա­ջին հա­մա­ժո­ղո­վը կազ­մա­կերպուած է 2009 թուա­կա­նին, Ծաղ­կա­ձո­րի մէջ՝ նիւ­թ ու­նե­նա­լով ա­ռա­ւե­լա­բար ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի կա­նո­նա­կարգ­ման հար­ցե­րը:

Այ­սօ­րուան հա­մա­ժո­ղո­վը, ինչ­պէս նշեց մեր զրու­ցա­կի­ցը, նո­րու­թիւն է թէ՛ խո­րագ­րի, թէ՛ ար­ծար­ծուե­լիք հար­ցե­րու ա­ռու­մով, քա­նի որ ա­ռա­ջին ան­գամ փորձ պի­տի կա­տա­րուի քննար­կել հա­յե­րէ­նի եր­կու ճիւ­ղե­րու մեր­ձեց­ման, հնա­րա­ւոր մօ­տեց­ման խնդիր­նե­րը:

Գա­յա­նիէ Մխի­թա­րեան նշեց, որ նման անհ­րա­ժեշ­տու­թիւն յա­ռա­ջա­ցած է վեր­ջին տա­րի­նե­րուն Հա­յաս­տան-Սփիւռք կա­պե­րու սեր­տաց­մա­ն զու­գա­հեռ, նկա­տի առ­նե­լով, որ հա­յաս­տան­ցի­նե­րու եւ սփիւռ­քա­հա­յե­րու կա­պերն ու շփում­նե­րը ա­ւել­ցած են, եւ այդ մէ­կը ծնած է լե­զուի մի­ջո­ցաւ դիւ­րին հա­ղոր­դակ­ցե­լու, հասկ­ցուե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թիւն: «Մա­նա­ւանդ, երբ ու­սում­նա­սի­րու­թիւն­նե­րու ար­դիւն­քին կը պար­զենք, որ ա­րեւմտա­հա­յե­րէ­նի մէջ ներ­թա­փան­ցած են ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէն ար­տա­յայ­տու­թիւն­ներ, բա­ռեր եւ հա­կա­ռա­կը՝ ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նը վեր­ջին տա­րի­նե­րուն մի­տում ու­նի ընդ­հա­նուր բա­ռեր որ­դեգ­րե­լու ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նէն: Այս մէ­կը նկա­տե­լի է մա­նա­ւանդ օ­րա­թեր­թե­րու մէջ: Մաս­նա­գէտ­նե­րը այս եզ­րա­կա­ցու­թեան յան­գած են՝ ու­սում­նա­սի­րե­լով Սփիւռ­քի եւ հայ­կա­կան այլ գաղ­թօ­ճախ­նե­րու մէջ տպագ­րուող օ­րա­թեր­թե­րու եւ հա­յաս­տա­նեան մա­մու­լի լե­զու­ն», ը­սաւ Գա­յիա­նէ Մխի­թա­րեան:

Միեւ­նոյն ժա­մա­նակ, ան ա­ւել­ցուց, որ ան­կախ հա­մա­ժո­ղով­նե­րէ՝ «Հրա­չեայ Ա­ճա­ռեա­ն» լե­զուի կա­ճա­ռը հե­տե­ւո­ղա­կան աշ­խա­տանք կը տա­նի՝ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի հար­ցե­րը իր ու­շադ­րու­թեան տակ պա­հե­լու, ա­րեւմտա­հա­յե­րէ­նը նաեւ Հա­յաս­տա­նի մէջ հա­սու դարձ­նե­լու, ա­նոր պահ­պա­նու­թեա­ն մի­տուած աշ­խա­տանք­ներ կա­տա­րե­լու ուղ­ղու­թեամբ: Այս նոյն նպա­տա­կին կը ծա­ռա­յէ 2013 թուա­կա­նին Լե­զուի կա­ճա­ռէն ներս ստեղ­ծուած Ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ու­սում­նա­սի­րու­թեան բա­ժի­նը, ո­րու աշ­խա­տանք­նե­րը կը ղե­կա­վա­րէ ծա­նօթ լե­զուա­բան, բա­նա­սի­րա­կան գի­տու­թիւն­նե­րու տոք­թոր, Գի­տու­թիւն­նե­րու ազ­գա­յին ա­կա­դե­միո­յ թղթա­կից ան­դամ Փրոֆ. Ար­տեմ Սարգ­սեա­ն: Ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ու­սում­նա­սի­րու­թեան կեդ­րո­նը ար­դէն հրա­տա­րա­կած է Սու­րիոյ գա­ղու­թի մշա­կու­թա­յին հար­ցե­րուն նուի­րուած հա­տո­րեակ, իսկ ար­դէն պատ­րաստ է եւ շու­տով կը թո­ղարկուի ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նէ-ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէն ե­լեկտ­րո­նա­յին բա­ռա­րա­նը՝ հա­մա­ցան­ցի վրայ: Գա­յիա­նէ Մխի­թա­րեան նշեց, որ Լե­զուի կա­ճա­ռէն ներս գոր­ծող այդ կեդ­րո­նին շուրջ հա­մախմ­բուած են տաս­նա­մեակ­ներ շա­րու­նակ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի հար­ցե­րով զբա­ղած լա­ւա­գոյն մաս­նա­գէտ­նե­րը՝ թէ Հա­յաս­տա­նէն, թէ՛ Սփիւռ­քէն:

Գա­լով եր­կօ­րեայ հա­մա­ժո­ղո­վին՝ Գա­յիա­նէ Մխի­թա­րեան տե­ղե­կա­ցուց, որ մաս­նակ­ցու­թեան հե­տաքրք­րու­թիւ­նը բա­ւա­կա­նին մեծ ե­ղած է. մօ­տա­ւո­րա­պէս եօ­թա­նա­սուն մաս­նակ­ցու­թեան դի­մում­ներ հա­սած են Հա­յաս­տա­նէն եւ Սփիւռ­քէն։ Բայց նկա­տի առ­նե­լով հա­մա­ժո­ղո­վի սահ­մա­նա­փակ ժա­մա­նա­կը, ընտ­րուած է յայ­տե­րու կէ­սը: Ներ­կա­յա­ցուե­լիք զե­կու­ցում­նե­րը ա­րեւմ­տա­հա­յե­րե­նի եւ ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նի մեր­ձեց­ման հար­ցե­րէն զատ կը պա­րու­նա­կեն նաեւ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի պահ­պա­նու­թեան, գոր­ծա­ռու­թեան, ու­սուց­ման, կա­նո­նա­կարգ­ման խնդիր­ներ, ինչ­պէս նաեւ անդ­րա­դարձ կը կա­տա­րուի առ­հա­սա­րակ հա­յե­րէն լե­զուի առ­ջեւ ծա­ռա­ցած մար­տահ­րա­ւէր­նե­րուն:

Հիմ­նա­կան զե­կու­ցա­բեր­նե­րու շար­քին Գա­յիա­նէ Մխի­թա­րեան թուար­կեց «Մես­րո­պեան Ուխ­տ» լե­զուա­պահ­պա­նա­կան միու­թեան նա­խա­գահ Նշան Որ­բե­րեա­նի, «Բա­գի­ն» գրա­կան հան­դէ­սի գլխա­ւոր խմբա­գիր Յա­կոբ Պա­լեա­նի, սու­րիա­հայ լե­զուա­բան ու գրող Յա­կոբ Չո­լա­քեա­նի, Փա­րի­զէն Հիլ­տա Գալ­ֆա­յեան-Փա­նո­սեա­նի, ՀԲԸՄ Ե­գիպ­տո­սի մաս­նա­ճիւ­ղի ա­տե­նա­պետ Պերճ Թէր­զեա­նի, Հա­յաս­տա­նէն «Հրա­չեայ Ա­ճա­ռեա­ն» լե­զուի կա­ճա­ռի տնօ­րէն Վիք­թոր Կա­տուա­լեա­նի, լե­զուա­բան ու դա­սա­խօս Դա­ւիթ Կիւր­ճի­նեա­նի, Ե­րե­ւա­նի Պե­տա­կան հա­մալ­սա­րա­նի դա­սա­խօս­նե­րէն Եու­րի Ա­ւե­տի­սեա­նի, «Խա­չա­տուր Ա­բո­վեան» պե­տա­կան ման­կա­վար­ժա­կան հա­մալ­սա­րա­նի «Սփիւռք» կեդ­րո­նի տնօ­րէն Սու­րէն Դա­նիէ­լեա­նի եւ այ­լոց ա­նուն­նե­րը:

Ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի հար­ցե­րով զբա­ղող Սփիւռ­քի ծա­նօթ լե­զուա­բան­նե­րէն ո­մանք զա­նա­զան պատ­ճառ­նե­րով կը բա­ցա­կա­յին հա­մա­ժո­ղո­վէն։ Ինչ­պէս նշեց մեր զրու­ցա­կի­ցը՝ ներ­կայ չեն կրնար ըլ­լալ Յա­րու­թիւն Քիւրք­ճեան (Գա­նա­տա­), Ար­մե­նակ Ե­ղիա­յեան (Լի­բա­նա­ն), ո­րոնք, սա­կայն, ու­ղար­կած են ի­րենց զե­կոյց­նե­րը՝ հա­մա­ժո­ղո­վի ըն­թաց­քին ըն­թերց­ման հա­մար։ Նոյն­պէս Ար­տեմ Սարգսեանն ալ (Միա­ցեալ Նա­հանգ­ներ) կը բա­ցա­կա­յի ա­կա­մայ եւ իր զե­կու­ցումն ալ կը ներ­կա­յա­ցուի հա­մա­ժո­ղո­վի մաս­նա­կից­նե­րուն։

Հա­մա­ժո­ղո­վի բա­ցու­մը կը կա­տա­րէ Հա­յաս­տա­նի Ս­­փիւռ­քի նա­խա­րար Հրա­նոյշ Յա­կո­բեան: Բաց­ման հանգրուա­նին մաս­նա­կից­նե­րը կ՚ող­ջու­նեն նաեւ Հա­յաս­տա­նի Գի­տու­թիւն­նե­րու ազ­գա­յին ա­կա­դե­միոյ նա­խա­գահ Ռա­դիկ Մար­տի­րո­սեան եւ Լեզուի տես­չու­թեան պետ Սէր­կէյ Ե­րի­ցեան։ Վիք­թոր Կա­տուա­լեանն ալ այս հանգ­րուա­նին զե­կու­ցում մը կը ներ­կա­յաց­նէ Ե­ղեռ­նէն հա­րիւր տա­րի անց հա­յոց լե­զուին առ­ջեւ ծա­ռա­ցած մար­տահ­րա­ւէր­նե­րուն շուր­ջ։