ԱՇԽԱՏԱՍԷՐ ԿԱՆԱՅՔ

Հա­լէ­պա­հայ ծե­րու­նին՝ Յա­կո­բը, ա­մէն օր իր բնա­կած տան մօ­տա­կայ այ­գին կը յա­ճա­խէ ու եր­կար ժա­մեր կը մնայ հոն, եր­բեմն նոյ­նիսկ ինք­զինք մոռ­ցած, պա­րապ ստա­մոք­սին կանչն իսկ չի լսեր, միայն կը դի­տէ չորս դին. հա­մա­կեր­պած է ան Ե­րե­ւա­նի մէջ ապ­րելու, թէեւ ա­միս­ներ շա­րու­նակ կը տրտնջար ու կ­­՚ընդվ­զէր ա­մէն բա­նէ։ է՜հ, ի՞նչ խօսք, դժուար է հար­կաւ...:

Ա­ռան­ձին նստա­րա­նի մը վրայ կը բազ­մի Յա­կոբ, բայց գի­տէ, որ քիչ ետք ան­պայ­ման ի­րեն նման այլ ծե­րու­նի մը պի­տի լեց­նէ կող­քի դա­տար­կու­թիւ­նը ու մա­նա­ւանդ հե­տը պի­տի խորհր­դակ­ցի: Այս­պէս ա­մէն օր հա­ղոր­դակ­ցե­լու ա­ռի­թը կ՚ու­նե­նայ հայ­րե­նիք­ցիի մը հետ: Գո­հու­նակ ժպի­տով կը դի­տէ ան­ցու­դար­ձը, ա­մէն կողմ հա­յու­թիւն կը բու­րէ, թէեւ կը նե­ղա­նայ ռու­սե­րէն բա­ռե­րու օգ­տա­գոր­ծու­մէն եւ յա­ճախ ալ կ­­՚ար­տա­յայ­տուի ա­նոնց մա­սին կող­քի նստո­ղին հետ խօ­սած ժա­մա­նակ, բայց եւ այն­պէս զուար­թու­թիւն մը կը զգայ ի տես մա­նուկ­նե­րու ու­րախ վազվ­զու­քին, նո­րա­հաս պա­տա­նի սի­րա­հար­նե­րու ան­կաշ­կանդ գիր­կընդ­խառ­նու­մին, տա­տիկ­նե­րու ու մա­միկ­նե­րու թոռ­նե­րը պտտցնե­լուն, մօ­տա­կայ դպրո­ցէն ար­ձա­կուե­լու պա­հուն ընդ­հան­րա­պէս հայ­րե­րուն՝ մա­նուկ­նե­րուն ըն­կե­րակ­ցե­լուն. ա­յո, գրե­թէ հայ­րե­րը կամ ալ տա­տիկ­նե­րը մա­նուկ­նե­րը տուն կը տա­նին: Կը զար­մա­նայ ան ի տես այս ե­րե­ւոյ­թին:

Կի­րա­կի է, դպրոց­նե­րը փակ են, օդն ալ այն­քան տաք է, որ Յա­կոբ չ­­՚ու­զեր եր­կար նստիլ այ­գիին մէջ, կողքն ալ մէ­կը չկայ ար­դէն, այ­գիի այ­ցե­լու­ներն ալ այ­սօր տունն են կար­ծես տա­քէն պատս­պա­րուե­լու հա­մար. բայց ա­հա­ւա­սիկ մի­ջա­հա­սակ ե­րի­տա­սարդ մը կը նստի ա­նոր կող­քը, զրոյ­ցի նիւ­թեր կը բա­նայ Յա­կո­բին հետ, զգա­լի է, որ բան մը խնդրել կ­­՚ու­զէ. գրպա­նէն կո­պեկ­ներ կը հա­նէ, կը սկսի հա­շուել, Յա­կոբ կը հե­տաքրք­րուի.

-Ի՞նչ կը հա­շուես:

Ե­րի­տա­սար­դը կը շա­րու­նա­կէ կո­պեկ­նե­րը ի­րա­րու վրայ շա­րել ու հա­շուել՝ հա­րիւր, եր­կու հա­րիւր, ե­րեք հա­րիւր, չորս հա­րիւր յի­սուն...

-Պա՛պ ջան, հա­զար դրամ կա­րա՞ս տաս, վա­ղը յետ կը բե­րեմ,- կ­­՚ը­սէ ան վեր­ջա­պէս:

-Կու տամ, հա, կ­­՚ե­րե­ւի հաց պի­տի առ­նես, դրամդ չի բա­ւեր,- կը պա­տաս­խա­նէ ծե­րու­նին:

-Չէ՛, պա­պի՛կ, ի՞նչ հաց, է­սօր Կի­րա­կի ա, ա­ռանց օ­ղիի կլնի՞: Փողս չի հե­րի­քում օ­ղի առ­նե­լու:

-Է, ե­թէ քե­զի տամ դրա­մը, դուն մէ­կի փո­խա­րէն եր­կու ան­գամ պի­տի գի­նով­նաս: Մէ­կը օ­ղին խմե­լէն ետք, միւ­սը՝ դրա­մը վե­րա­դարձ­նե­լու ժա­մա­նակ: Ա­ւե­լի լաւ է չտամ, որ եր­կու ան­գամ գի­նով­նա­լուդ պատ­ճառ չըլ­լամ,- ծի­ծա­ղով մը կը մեր­ժէ միա­միտ ծե­րու­նին:

-Ա՛յ քեզ պան,- կ­­՚ը­սէ ե­րի­տա­սար­դը ու կը հե­ռա­նայ ձա­խո­ղու­թեան մատ­նուա­ծի մը նման:

Ծե­րու­նին խոր մտո­րում­նե­րու մէջ կ­­՚իյ­նայ: Ինք, որ ամ­բողջ կեան­քին ըն­թաց­քին աշ­խա­տած է, ըն­տա­նի­քին բո­լոր պէտ­քե­րը հո­գա­ցած, դար-դա­դա­րում չէ ու­նե­ցած, մա­նա­ւանդ ե­րի­տա­սար­դու­թեան օ­րե­րուն: Գի­տէ ան ե­րի­տա­սար­դի մը զօ­րու­թիւնն ու կամ­քը, ու­ժը, բայց կ­­՚ափ­սո­սայ տե­սա­ծին հա­մար: Ինչ­պէ՞ս կա­րե­լի է այս աս­տի­ճան նսե­մա­նալ, այդ ալ օ­ղիի՞ հա­մար: Կ­­՚ու­զէ բարձ­րա­ձայն պո­ռալ ե­րի­տա­սար­դին ե­տե­ւէն, քա­ջա­լե­րել զինք, մղել աշ­խա­տան­քի, դաս­տիա­րա­կել, հասկց­նել, որ աշ­խա­տան­քի շա­հով օ­ղի խմե­լը ա­ւե­լի համ ու հոտ ու­նի, ա­ւե­լի հա­ճե­լի է, թե­րեւս ալ ճակ­տի քրտին­քին վաս­տա­կը համ­տե­սե­լով օ­ղի խմելն ալ մոռ­նայ: Բայց ո՞վ մտիկ պի­տի ը­նէ, օ­ղիէն ա­ռաջ ծու­լու­թեան մո­լու­թիւն մը գո­յու­թիւն ու­նի կար­ծես: Ու աչ­քե­րը կը սե­ւե­ռէ ե­րի­տա­սար­դին գա­ցած ուղ­ղու­թեամբ, որ քայլ-քայլ կը հե­ռա­նայ ու կ­­՚ան­հե­տա­նայ. թե­րեւս կ­­՚եր­թայ ու­րի­շէ մը դրամ խնդրե­լու, մու­րա­լու:

Ան­թա­ցու­պը կը պատ­րաս­տէ, ոտ­քի պի­տի ել­լէ տուն եր­թա­լու: Դար­ձեալ ե­րի­տա­սարդ մը կը նշմա­րէ զինք, կը մօ­տե­նայ օգ­նու­թեան հա­մար: Ծե­րե­րուն հան­դէպ յար­գա­լից վե­րա­բե­րու­մը նկա­տե­լի է հայ­րե­նիք­ցի­նե­րուն մօտ: Յա­կոբն ալ նկա­տած է այդ մէ­կը ու թե­րեւս ալ այս է պատ­ճառ­նե­րէն մին այ­գի յա­ճա­խե­լուն, քա­նի տնե­ցի­նե­րը ձանձ­րա­ցած են իր ա­մէ­նօ­րեայ պա­տում­նե­րու կրկնու­թիւն­նե­րէն, մինչ­դեռ հոս, շատ մեծ հե­տաքրք­րու­թեամբ ու յար­գան­քով կ՚ունկնդ­րեն. ինք եւս ու­շադ­րու­թեամբ մտիկ կ՚ը­նէ փո­փո­խուող զրու­ցա­կից­նե­րուն պա­տում­նե­րը: Մին­չեւ իսկ, օր մը իր աշ­խա­տան­քի փոր­ձա­ռու­թեամբ օգ­տա­կար դար­ձաւ այ­գիի ծաղ­կո­ցին ցան­կա­պատ կա­ռու­ցող­նե­րուն, քա­ռա­սուն տա­րի­նե­րու ճար­տա­րա­պե­տա­կան փոր­ձա­ռու­թիւ­նը ի գործ ա­ծե­լով, որ­մէ ետք գո­հու­նակ ու ինք­նավս­տահ դար­ձած էր կար­ծես ու զգա­ցած՝ որ տա­կա­ւին կա­րող է խոր­հուր­դով մը օգ­նել շրջա­պա­տին:

Ե­րի­տա­սար­դը կը քա­լէ Յա­կո­բին հետ, որ­պի­սու­թիւ­նը կը հարց­նէ, ու զրու­ցե­լով կը յա­ռա­ջա­նան: Յա­կոբ կը տե­ղե­կա­նայ ա­նոր ա­մուս­նա­ցած ըլ­լա­լուն մա­սին, նոյ­նիսկ՝ մանչ զաւ­կի մը հայ­րը ըլ­լա­լուն: Սա­կայն ծե­րու­նիին հա­մար ան­հասկ­նա­լի կը թուի, թէ Կի­րա­կի օ­րուան այս ժա­մուն ի՞նչն է ա­նոր՝ ըն­տա­նի­քին մօտ չըլ­լա­լուն պատ­ճա­ռը: Ան կը տե­ղե­կա­նայ, որ կի­նը գոր­ծի է, իսկ ման­չու­կը՝ մօ­րը մօտ, մինչ ինք կը թա­փա­ռի մին­չեւ կնոջ ար­ձա­կուե­լուն ժա­մը ըլ­լայ.

-Իսկ դուն չե՞ս աշ­խա­տիր,- կը հարց­նէ Յա­կոբ:

-Աշ­խա­տանք չեմ գտնում, պա­պի՛կ, շատ եմ ո­րո­նում,- կ­­՚ըլ­լայ պա­տաս­խա­նը ե­րի­տա­սար­դին:

-Է կինդ ինչ­պէ՞ս գտած է ու կ՚աշ­խա­տի:

-Բախ­տը բե­րել ա, պա՛պ ջան, ես չեմ գտնում:

Ար­դէն հա­սած են այ­գիին մուտ­քը, ուր վաթ­սուն տա­րե­կան հա­ւա­քա­րար տա­տիկ մը տօ­թա­կէզ ա­րե­ւուն ճա­ռա­գայթ­նե­րուն տակ այ­րե­լով, այ­գիին գե­տի­նը կ­­՚աւ­լէ, ճակ­տէն ծո­րող քրտին­քի կա­թիլ­ներն ալ կը ցօ­ղեն կար­ծես աւ­լուած գե­տի­նը:

Յա­կոբ մէյ մը տա­տի­կին կը նա­յի, մէյ մըն ալ ե­րի­տա­սար­դին, ու գլու­խը շար­ժե­լով կը շա­րու­նա­կէ ու­ղին:

Ա­ՆԻ ԲՐԴՈ­ՅԵԱՆ-ՂԱ­ԶԱ­ՐԵԱՆ