ՆՈՒԷՐ ՏԱՆԵԼՈՒ ՍՈՎՈՐՈՒԹԻՒՆԸ

Միջին Արեւելքի մէջ՝ պատանեկութեանս օրերուն, փոքրիկները նուէր կը ստանային տարին երկու առիթներով, իրենց ծննդեան տարեդարձին եւ Կաղանդին։ Այդ նուէրները՝ նկատի ունենալով արաբական երկիրներ նոր հաստատուած հայերու ապրուստի ոչ-բարեկեցիկ պայմանները, կ՚ըլլային անուանական, այսինքն ոչ փարթամ եւ սուղ, հասկնալի պատճառներով։

1976-ին՝ երբ Ամերիկա եկայ, նախ մի քանի շաբաթ մնացի Պոսթոն՝ մօրաքրոջս մօտ, եւ ապա տեղափոխուեցայ Լոս Անճելըս, միւս մօրաքրոջս մօտ։ Պոսթոն կար նաեւ հօրաքրոջս աղջկան աղջիկը, իր ընտանիքով։ Տէր եւ տիկին անոնք մօրաքրոջս մօտ եկան ինծի բարի գալուստ մաղթելու։

Մինչեւ հոս՝ արտակարգ ոչ մէկ երեւոյթ։ Սակայն եկուր տես, որ անոնք մեզի եկան տուփ մը շոքոլայով։ Ինծի համար զարմանալի նորութիւն մըն էր այս։ Մի քանի օր ետք՝ մենք գացինք իրենց տունը, փոխադարձ այցելութեամբ։ Այս անգամ ալ մօրաքոյրս շիշ մը ոգելից ըմպելի տարաւ իր հետ։

Ըսին, որ սովորութիւն է այս՝ նուէրներու փոխանակումը, Ամերիկայի մէջ։ Շատ բարի եւ մենք ընդունեցինք զայս եւ ան դարձաւ մեր սովորութիւնը եւս։ Բայց մէջս արթնցաւ հետաքրքրութիւն մը, թէ ուրկէ՞ ծագում առած է այս սովորութիւնը եւ սկսայ պրպտել աղբիւրներ, գոհացում տալու համար տանջուող մտքիս։

Երկու նախատիպարներ յայտնաբերուեցան՝ որոնք մեզի կու գան հեթանոսական շրջաններէն։

Առաջին - Հին Յունական պատմութեան մէջ՝ մարդիկ կը հաւատային, որ չար ոգիներ կը սպառնան ծննդեան տարեդարձ տօնող անձին։ Ուստի, այդ ոգիները խափանելու եւ անոր ուրախ տարեդարձ մաղթելու համար, իր ազգականներն ու բարեկամները նուէրներ կը տանէին:

Երկրորդ - Երբ Քրիստոնէութիւնը մուտք գործեց ժողովուրդներու կեանքէն ներս, շատ մը հեթանոսական սովորութիւններ ընդելուզուեցան նոր կրօնին մէջ։ Այսպէս, խարոյկ վառելու եւ անոր վրայէն ցատկելու աւանդութիւնը զուգադիպուեցաւ Տեառնընդառաջին, իսկ իրար վրայ ջուր սրսկելու աւանդութիւնը զուգադիպուեցաւ Վարդավառին։ Իսկ ինչո՞ւ, որպէսզի նոր կրօնը հեշտութեամբ ընդունելի ըլլայ նոր հաւատքի մարդոց։

Գալով Քրիստոսի ծննդեան (Christmas) օրուան նուէր փոխանակելու սովորութեան՝ այդ կու գայ երեք մոգերու Բեթղեհէմի մսուրին մէջ նորածին Յիսուս մանուկին զմուռս, կնդրուկ եւ ոսկի տանելու աւանդութենէն։

Բայց Միջին Արեւելքի մէջ՝ մենք նուէրներ կը փոխանակէինք Կաղանդին, որ կը կանխէր յունուար 6-ին զուգադիպող հայկական Սուրբ Ծնունդը։ Իսկ հայկական Սուրբ Ծնունդին ալ, մեր մեծերը մեզի կու տային դրամ՝ որ հաւանաբար կը բխէր մոգերէն մէկուն Յիսուս Մանուկին ոսկի տանելու  աւանդութենէն…

Դժբախտաբար Ամերիկայի մէջ Կաղանդը կորսնցուց իր կարեւորութիւնը, որովհետեւ նուէրներու փոխանակումը սկսաւ տեղի ունենալ դեկտեմբեր 25-ին, Քրիստոսի ծնունդին Արեւմտեան տոմարին համեմատ։ Հոս՝ Կաղանդը սկսաւ անցնիլ անշուք, իսկ Քրիստոսի ծնունդին հայկական տարբերակն ալ՝ յունուար 6-ին, գրեթէ չէզոքացաւ, որովհետեւ ան շատ յաճախ կը զուգադիպի շաբթուան մէջ, որ աշխատանքի օր է բոլորին համար։

Քանի ծննդեան տարեդարձի նուէրներու մասին կը խօսինք, ձեզի պիտի ներկայացնեմ երկու օրինակ՝ թանկագին նուէր մը եւ անախորժ նուէր մը։

Թանկագին նուէրը կը վերաբերի ամերիկացի նշանաւոր կռփամարտիկ Մայք Թայսընի, որ 2013 թուականին ոսկեզօծ (տես նկարը) լոգարան (bathtub) մը նուիրեց իր կնոջ՝ դերասանուհի Ռապին Կիվընզի։ Այդ լոգարանը կ՚արժէր 2 միլիոն տոլար եւ զետեղուեցաւ իրենց Օհայօ նահանգի շքեղ ապարանքին մէջ։

Անախորժ նուէրը հետեւեալն է։ Մատանի մը որուն ակն է մարդկային աչք (տես նկարը) մը։ Եղբայր, մարդ արարածը կրնա՞յ այսքան ստորնանալ եւ դառնալ անըզ-գայ։ Իսկ այդ մատանին կարելի է գնել Ամազոնէն՝ 15.99 տոլարով… Ինծի համար մութ է, թէ գնող կա՞յ, կամ աւելի ճիշդ՝ գործածող կա՞յ այդ մատանին!

ԳԷՈՐԳ ՔԷՕՇԿԷՐԵԱՆ

«Նոր Օր», Պոստոն