«ՓԱՓԱՔՍ ԻՐԱԿԱՆԱՑԱՒ. ԱՐԴԷՆ ԻՄ ԸՆՏԱՆԻՔՈՎՍ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՄԷՋ Կ՚ԱՊՐԻՄ», ՍԱՆԱՆ ԳԱՆՏԱՀԱՐԵԱՆ-ՔԵՐԹԷՉԵԱՆ

ԽՄԲ.- Սա­նա­նը, դուստրն է մեր պաշ­տօ­նա­կից՝ «Ազ­դակ»ի գլխա­ւոր խմբա­գիր Շա­հան Գան­տա­հա­րեա­նին: Ե­րի­տա­սարդ զոյ­գին ա­ռած քայ­լը ա­ւե­լի քան օ­րի­նա­կե­լի է, ո­րուն հա­մար յար­մար տե­սանք այս գրու­թիւ­նը բաժ­նել մեր ըն­թեր­ցող­նե­րուն հետ: Քա­ջա­լե­րե­լի է ա­մէն հայ ե­րի­տա­սարդ զոյգ, որ նման ո­րո­շում կ՚առ­նէ: Մենք կը հա­ւա­տանք, որ նման քայլ մը, նաեւ ըն­տա­նե­կան դաս­տիա­րա­կու­թեան ար­դիւնք է, ո­րուն հա­մար շնոր­հա­ւո­րե­լի են ծնող­նե­րը:

Ա­ռա­ջին ան­գամ Սա­նան Գան­տա­հա­րեա­նին հան­դի­պած էի մօտ ե­րեք տա­րի ա­ռաջ, երբ դեռ կ՚ու­սա­նէր Խա­չա­տուր Ա­բո­վեա­նի ա­նուան հայ­կա­կան պե­տա­կան ման­կա­վար­ժա­կան հա­մալ­սա­րա­նի մշա­կոյ­թի բա­ժան­մուն­քի պա­րա­րուես­տի բա­ժնին մէջ ու կ՚ե­րա­զէր՝ օր մը վերջ­նա­կա­նա­պէս հաս­տա­տուիլ Հա­յաս­տան. «Ա­մե­նա­մեծ փա­փաքս է, որ իմ ե­րա­խա­ներս Հա­յաս­տա­նի մէջ ապ­րին, մեծ­նան եւ այս­տեղ դաս­տիա­րա­կուին: Եւ որ­պէս հայ մեծ­նա­լու հա­մար՝ Սփիւռ­քի ա­մէ­նօ­րեայ պայ­քա­րին մէջ չըլ­լան»:

Մեր հան­դի­պու­մէն եր­կու տա­րի անց՝ 2015 թուա­կա­նի Օ­գոս­տոս 8-ին, Սա­նա­նը մար­մին տուաւ իր ե­րա­զան­քին եւ կա­տա­րեց իր կեան­քի, թե­րեւս, ա­մե­նա­կա­րե­ւոր ու հա­մար­ձակ քայ­լը՝ ա­մուս­նա­ցաւ ու ըն­տա­նիք կազ­մեց Հա­յաս­տա­նի մէջ: Իր կեան­քի նոր սկիզ­բը՝ խորհր­դան­շա­կան ու այն­չափ գե­ղե­ցիկ, միա­խառ­նուե­լով հայ­րե­նի­քի ճամ­բա­նե­րուն՝ դար­ձաւ Հա­յաս­տա­նի մէջ հաս­տա­տուե­լու ա­մուր հիմ­քը, ո­րուն մա­սին Սա­նա­նը այ­սօր այն­քան ու­րա­խու­թեամբ եւ հպար­տու­թեամբ կը խօ­սի. «Փա­փաքս ի­րա­կա­նա­ցաւ (ո­րուն մա­սին պատ­մած էի մեր նա­խորդ զրոյ­ցին ժա­մա­նակ). ան­ցեալ տա­րի ա­մուս­նա­ցայ եւ ար­դէն իմ ընտա­նի­քովս Հա­յաս­տա­նի մէջ կ՚ապ­րիմ: Նաեւ մա­գիստ­րա­տու­րան ա­ւար­տե­ցի, ո­րուն հա­մար եւս ու­րախ եմ: Ու­նիմ նաեւ աշ­խա­տանք: Կ՚աշ­խա­տիմ կա­նանց հա­մար նա­խա­տե­սուած «Օ­ղակ» հա­սա­րա­կա­կան, բա­րե­գոր­ծա­կան կեդ­րո­նին մէջ, որ 2015 թուա­կա­նի Նո­յեմ­բե­րին ստեղ­ծուած է: Կեդ­րո­նին մէջ, որ 150-է ա­ւե­լի ան­դամ­ներ ու­նի, կը գոր­ծեն պա­րի, կար ու ձե­ւի, անգ­լե­րէ­նի, ձե­ռա­գոր­ծու­թեան դա­սըն­թաց­ներ, պար­բե­րա­բար զա­նա­զան թե­մա­նե­րով դա­սա­խօ­սու­թիւն­ներ, հան­դի­պում­ներ կը կազ­մա­կեր­պուին: Կեդ­րոն յա­ճա­խող կա­նանց՝ կը փոր­ձենք օգ­նել ի­րենց ա­զատ ժա­մա­նա­կը լեց­նել եւ ա­ռօ­րեայ հո­գե­րէն քիչ մը հանգս­տա­նալ: Ես նաեւ պար կը դա­սա­ւան­դեմ. տար­բեր տա­րի­քի ե­րեք խումբ ու­նիմ: Միա­ժա­մա­նակ պար կ՚ու­սու­ցա­նեմ Նորք Մա­րա­շի ման­կա­պար­տէ­զին մէջ՝ դար­ձեալ կա­մա­ւոր հի­մունք­նե­րով:

«Աշ­խա­տան­քը կեան­քիս մէջ բա­ւա­կա­նին բան փո­խեց: Օգ­նեց ժո­ղո­վուր­դին, հա­սա­րակ մար­դոց ա­ւե­լի մօտ ըլ­լալ, տես­նել, թէ ա­նոնք ինչ­պէ՛ս կ՚ապ­րին, ի՛նչ խնդիր­ներ ու­նին»:

Վեց տա­րի ապ­րե­լով հայ­րե­նի­քի մէջ՝ Սա­նա­նը կրցած է յաղ­թա­հա­րել Հա­յաս­տա­նի մէջ որ­պէս հիւր եւ տան­տէր ապ­րե­լու շատ նուրբ շեմն ու այդ փոր­ձու­թե­նէն դուրս գալ՝ յաղ­թա­նա­կած. «Երբ դեռ ու­սա­նող էի, Հա­յաս­տա­նի ի­րա­կան կեան­քը հե­ռուէն ծա­նօթ էր ին­ծի, ճանչ­ցայ միայն, երբ սկսայ աշ­խա­տիլ: Հի­մա կը տես­նեմ դի­մա­ցի­նիս ա­ռօ­րեայ հո­գե­րը, դժուա­րու­թիւն­նե­րը: Եր­բեմն նաեւ ա­նոնց կեան­քով ապ­րե­լով՝ կը հասկ­նամ, թէ ին­չե­րու մի­ջով ստի­պուած են ա­մէն օր անց­նե­լու: Ես ալ, ա­նոնց հետ հա­ւա­սար, ան­ցայ նոյն դժուա­րու­թիւն­նե­րու մի­ջով, բայց չեմ դժգո­հիր: Սոր­վե­լով ու սոր­վեց­նե­լով՝ կրցայ տես­նել ու հասկ­նալ ի­րա­կան կեան­քը՝ իր ողջ գե­ղեց­կու­թեամբ ու դժուա­րու­թիւն­նե­րով»:

Անց­նող վեց տա­րի­նե­րուն ըն­թաց­քին ա­մե­նա­կա­րե­ւոր բա­նը, որ Սա­նան սոր­ված է՝ պարզ մարդ ըլ­լալն է, հո­գիով հան­գիստ եւ միա­ժա­մա­նակ՝ պարզ, ցու­ցա­մո­լու­թե­նէ ու ա­մէն տե­սակ շքե­ղու­թե­նէ հե­ռու. «Հա­յաս­տա­նի մէջ սոր­վե­ցայ ու­րա­խա­նալ պարզ, հա­սա­րակ բա­նե­րով: Օ­րի­նակ՝ Ե­րե­ւա­նով զբօս­նե­լը ին­ծի հա­մար ա­մե­նա­մեծ հանգս­տու­թիւնն է, շուրջս ա­մէն ինչ այն­քան հա­րա­զատ է ին­ծի, պարզ: Եւ ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը՝ ես կը վա­յե­լեմ այդ ու­րա­խու­թիւ­նը: Այս­տեղ նաեւ ա­պա­հով կը զգամ, բան մը, որ չես գտներ աշ­խար­հի ո­րե­ւէ վայ­րի մէջ:

«Վեր­ջերս Ստե­փա­նա­ւան գա­ցած էի: Ճա­նա­պար­հը խեն­դա­նա­լիք բան մըն էր՝ գոյնզ­գոյն ծա­ղիկ­ներ, կա­նաչ դաշ­տեր, ծա­ռեր: Կը նա­յէիր այդ գե­ղեց­կու­թեան ու չէիր կշտա­նար: Նոյն զգա­ցո­ղու­թիւ­նը ու­նե­ցայ նաեւ Դսե­ղի մէջ՝ երբ Յով­հան­նէս Թու­մա­նեա­նի տուն-թան­գա­րան կ՚այ­ցե­լէինք»:

Սա­նա­նը հայ­րե­նի­քի մէջ ապ­րե­լու իր ե­րա­զան­քով «վա­րա­կած» է նաեւ ա­մուս­ինը՝ Ա­րէ­նը: Ֆրան­սա ձգե­լով իր ըն­տա­նիքն ու կեան­քը՝ Ա­րէ­նը տե­ղա­փո­խուած է Հա­յաս­տան նաեւ Սա­նա­նի կամ­քի ու յա­մա­ռու­թեան շնոր­հիւ. «Ա­րէ­նը եւս ցան­կու­թիւն ու­նէր տե­ղա­փո­խուե­լու Հա­յաս­տան, բայց կը տա­տա­նէր: Սա­կայն ես կրցայ զինք հա­մո­զել: Մտա­վա­խու­թեան հիմ­նա­կան պատ­ճա­ռը աշ­խա­տանք գտնելն էր:  Բո­լո­րին յայտ­նի է, որ Հա­յաս­տա­նի մէջ աշ­խա­տանք գտնե­լու դժուա­րու­թիւն­ներ կան, աշ­խա­տա­վար­ձը բարձր չէ: Բայց կը կար­ծեմ, որ ե­թէ մարդ նպա­տակ ու­նի՝ ա­մէն ինչ կը յաղ­թա­հա­րէ ու կը հաս­նի իր ե­րա­զան­քին: Իմ փոր­ձա­ռու­թե­նէս կ՚ը­սեմ:

«Ա­ռա­ջին եր­կու ա­մի­սը շատ դժուար էր Ա­րէ­նին հա­մար: Ես ալ նոյն ճա­նա­պար­հը ան­ցած եմ ու լաւ կը հասկ­նա­յի զինք. նոր մի­ջա­վայր, հե­ռու քու ըն­տա­նի­քէդ: Բայց եր­կու ա­միս յե­տոյ՝ ար­դէն պատ­րաստ ես բո­լոր դժուա­րու­թիւն­նե­րը յաղ­թա­հա­րե­լու: Ա­րէ­նը ան­ցաւ այն նոյն ճա­նա­պար­հով ու դժուա­րու­թիւն­նե­րով, որ ես տա­րի­ներ ա­ռաջ ան­ցած ու յաղ­թա­հա­րած էի: Միակ տար­բե­րու­թեամբ՝ որ ան մի­նակ չէր: Դժուա­րու­թիւն­նե­րը եր­կու­քով ա­ւե­լի հեշտ է յաղ­թա­հա­րել:

«Ես իրեն ա­նընդ­հատ կ՚ը­սէի, որ ե­թէ Ֆրան­սա ապ­րինք, մեր փոք­րիկ­նե­րը լիար­ժէք հայ չեն մեծ­նար՝ որ­քան ալ զանոնք հայ­կա­կան մի­ջա­վայ­րի մէջ մեծց­նենք, հայ­կա­կան դպրոց տա­նինք, ճիգ թա­փենք: Սփիւռ­քի մէջ շատ դժուար է հայ մնա­լը, ա­տի­կա ա­մէ­նօ­րեայ պայ­քար է: Սփիւռ­քա­հա­յը կ՚ապ­րի ա­մէ­նօ­րեայ տագ­նա­պով, թէ ի՛նչ ը­նէ, որ ին­քը, իր զա­ւակ­նե­րը հայ մեծ­նան: Ին­չո՞ւ ես իմ զա­ւակ­ներս ա­մէն օր այդ չար­չա­րան­քին մի­ջով անց­ընեմ:

«Այս եւ այլ փաս­տարկ­նե­րով՝ կրցայ Ա­րէ­նին վստա­հու­թիւն ներշն­չել, եւ ա­նոր կեանքն ալ կա­մաց-կա­մաց հու­նի մէջ ին­կաւ: Հի­մա ար­դէն աշ­խա­տանք ու­նի. Ֆրան­սա­յի «Նոր Յա­ռաջ» թեր­թի ե­րե­ւա­նեան աշ­խա­տա­կիցն է, թարգ­մա­նու­թիւն­ներ կը կա­տա­րէ, յօ­դուած­ներ կը գրէ: Այն­քան վար­ժուած է Հա­յաս­տա­նի կեան­քին, որ Ֆրան­սա դժուա­րու­թեամբ կը մեկ­նի»:

Սա­նա­նը հպար­տու­թեամբ կը խօ­սի, նաեւ իր փոք­րիկ յաղ­թա­նա­կը կը հա­մա­րէ, որ հայ­րե­նիք տե­ղա­փո­խուե­լու ցան­կու­թեամբ միայն Ա­րէ­նը չէ «վա­րա­կած». «Ըն­կե­րու­հիս այ­սօր եւս Հա­յաս­տա­նի մէջ կ՚ու­սա­նի: Կրնայ զար­մա­նա­լի հնչել, բայց Լի­բա­նա­նի մէջ զի­րար միայն հե­ռուէն կը ճանչ­նա­յինք, իսկ այս­տեղ՝ մտեր­մա­ցանք: Ան Պէյ­րու­թի մէջ լսած էր, որ պա­րա­րուեստ կ՚ու­սա­նիմ Հա­յաս­տա­նի մէջ, ցան­կու­թիւն յայտ­նած էր նոյն­պէս այս­տեղ շա­րու­նա­կել ու­սու­մը: Ար­դէն երրորդ տա­րին է: Ու­րախ եմ, որ ա­նոր մէջ Հա­յաս­տա­նի հան­դէպ կա­պուա­ծու­թիւն կրցայ ներշն­չել:

Մօ­րաք­րոջս տղան՝ Վա­րագ Սի­սե­ռեա­նը, ար­դէն հինգ տա­րի է՝ Հա­յաս­տա­նի մէջ կ՚ապ­րի: Ա­մուս­նա­ցած է ու այս­տեղ կ՚ապ­րի, ա­նոր կի­նը նոյն­պէս Պէյ­րու­թէն է: Մենք հա­րե­ւան­ներ ենք, նոյն շէն­քին մէջ կ՚ապ­րինք: Վա­րա­գը ին­ծի միշտ կ՚ը­սէ. «Հա­յաս­տան տե­ղա­փո­խուե­լուս պատ­ճա­ռը դուն ես, ե­թէ չըլ­լա­յիր՝ չէի գար»: Ան Ա­մե­րի­կեան հա­մալ­սա­րա­նին մէջ կ՚ու­սա­նի, միա­ժա­մա­նակ կ՚աշ­խա­տի՝ որ­պէս դա­սա­խօ­սի օգ­նա­կան:

«Կը հա­ւա­տամ ու նաեւ հա­մո­զուած եմ, որ կա­մաց-կա­մաց ա­մէն ինչ իր հու­նով կ՚ըն­թա­նայ: Ա­մե­նա­կա­րե­ւոր ե­րա­զանքս, որ ե­րա­խա­ներս Հա­յաս­տա­նի մէջ մեծ­նան՝ ար­դէն ի­րա­կա­նա­ցած է: Հի­մա կ՚ե­րա­զեմ ե­րախայ ու­նե­նալ, Աս­տու­ծոյ կամ­քով այդ ե­րա­զանքս ալ ի­րա­կա­նու­թիւն կը դառ­նայ»:

Սա­նա­նի նո­րաս­տեղծ ըն­տա­նի­քին հա­մար հայ­րե­նի­քը վե­րար­ժե­ւո­րե­լու իւ­րա­տե­սակ փոր­ձու­թիւն դար­ձաւ ապ­րի­լեան քա­ռօ­րեայ պա­տե­րազ­մը. «Պա­տե­րազ­մը սկսե­լէն ան­մի­ջա­պէս ետք Ա­րէ­նը եւ մօ­րաք­րոջս տղան՝ Վա­րա­գը մեկ­նե­ցան Ար­ցախ: Ա­րէ­նը ը­սաւ. «Ին­չու պէտք է միայն հայ­րե­նի­քի բա­րիք­նե­րէն օգ­տուինք, մենք ալ սո­վո­րա­կան քա­ղա­քա­ցի ենք ու պէտք է մեր ժո­ղո­վուր­դին հետ միա­սին այդ ցա­ւը տա­նինք»:

«Երբ ա­նոնք մեկ­նե­ցան, ես շատ մտա­հոգ էի, կը վախ­նա­յի, նոյ­նիսկ կը ցան­կա­յի Ար­ցախ մեկ­նիլ, ա­նոնց կող­քին ըլ­լալ, բայց Ա­րէ­նը չձգեց: Հի­մա շատ հպարտ եմ, որ եր­կուքն ալ մեկ­նե­ցան Ար­ցախ՝ պա­տե­րազ­մի ա­ռա­ջին իսկ օ­րը: Ե­րեք օր մնա­ցին ու վե­րա­դար­ձան: Կը պատ­մէին, որ Ստե­փա­նա­կեր­տի մէջ այդ օ­րե­րուն միայն կա­նայք մնա­ցած էին, տղա­մար­դիկ բո­լո­րը ա­ռաջ­նա­գի­ծին էին, Հա­յաս­տա­նէն ու Սփիւռ­քէն մեկ­նած­ներն ալ կը փոր­ձէին ան­դա­մագ­րուիլ կա­մա­ւոր­նե­րու շար­քե­րը: Իւ­րա­քան­չիւր ոք ա­մէն ինչ կ՚ը­նէր օգ­տա­կար ըլ­լա­լու հա­մար:

«Շատ յու­զուած վե­րա­դար­ձան: Եր­կուքն ալ գրե­թէ մէկ ա­միս անտ­րա­մա­դիր էին, շատ տխուր, նոյ­նիսկ վատ կը զգա­յին, որ վե­րա­դար­ձած են: Ա­րէ­նը առ այ­սօր չի սի­րեր խօ­սիլ այդ օ­րե­րուն մա­սին: Բայց բան մը յստակ է՝ այդ օ­րե­րուն շնոր­հիւ ա­նոնք ա­ւե­լի կա­պուե­ցան հայ­րե­նի­քին»:

Սա­նան ար­դէն իր կեան­քը Հա­յաս­տա­նէն հե­ռու չի պատ­կե­րաց­ներ: Հայ­րե­նի­քի մէջ ապ­րի­լը այ­լեւս ա­նոր հա­մար ոչ թէ ե­րա­զանք է, այլ՝ ի­րա­կա­նու­թիւն, որ ո­րե­ւէ բան չի կրնար խա­թա­րել: Եւ որ ա­մե­նա­կա­րե­ւորն է՝ հայ­րե­նի­քին կը նա­յի բաց աչ­քե­րով ու ի­րա­կան գոյ­նե­րով: Հա­յաս­տա­նի մէջ կը զգայ ոչ թէ ժա­մա­նա­կա­ւոր հիւր, այլ մարդ՝ որ նաեւ պա­տաս­խա­նա­տու է հայ­րե­նի­քին հա­մար. «Հայ­րե­նի­քէն կը հիաս­թա­փուին հիմ­նա­կա­նին մէջ այն մար­դիկ, ո­րոնք կը կար­ծեն, թէ հայ­րե­նի­քը դրախտ է, ուր ա­մէն ինչ պէտք է ի­տէա­լա­կան ըլ­լայ: Հայ­րե­նիքն ալ՝ ու­րիշ եր­կիր­նե­րու պէս, ու­նի իր դժուա­րու­թիւն­նե­րը, սխալ­նե­րը, միա­ժա­մա­նակ՝ իր դրա­կան կող­մերն ու գե­ղեց­կու­թիւ­նը, որ ոչ մէկ տեղ կը գտնես:

«Կը կար­ծեմ, որ ե­թէ մէ­կը պի­տի գայ Հա­յաս­տան, ա­պա ե­րի­տա­սարդ տա­րի­քի մէջ պէտք է այդ քայ­լը ը­նէ, որպէսզի կա­րե­նայ ժո­ղո­վուր­դին հետ միաս­նա­բար յաղ­թա­հա­րել դժուա­րու­թիւն­նե­րը: Այլ ոչ թէ ձգէ ու հե­ռա­նայ կամ սպա­սէ, որ ու­րիշ մէ­կը իր փո­խա­րէն այդ դժուա­րու­թիւն­նե­րը յաղ­թա­հա­րէ: Օ­րի­նակ՝ երբ ըն­տա­նի­քէդ ներս խնդիր կը ծա­գի, դուն չես ը­սեր՝ եր­թամ հա­րե­ւա­նի տուն, երբ ա­մէն ինչ հար­թուի՝ նոր կը վե­րա­դառ­նամ: Պէտք է փոր­ձել ու միաս­նա­բար լու­ծել խնդիր­նե­րը, որպէսզի ա­ւե­լի հան­գիստ ապ­րիս: Ին­ծի կը զայ­րաց­նէ նաեւ այն միտ­քը, երբ կը լսեմ՝ թո­շա­կա­ռու ըլ­լամ, նոր կու գամ Հա­յաս­տան: Հայ­րե­նի­քը միայն թո­շա­կա­ռու­նե­րու եր­կիր չէ: Հայ­րե­նի­քին պէտք են ե­րի­տա­սարդ­ներ, ո­րոնք կրնան ին­չոր բան ը­նել ի­րենց երկ­րին հա­մար, սոր­վին, սոր­վեց­նեն, օգ­նեն, որպէսզի եր­կի­րը զար­գա­նայ:

«Եր­բեմն մեր ե­րի­տա­սարդ­նե­րուն կը պակ­սի ա­ռողջ բա­նա­կա­նու­թիւ­նը, հար­ցե­րը ճիշդ կող­մէն տես­նե­լու կա­րո­ղու­թիւ­նը: Պէտք է ա­ւե­լի ճկուն ըլ­լան: Շա­տե­րը կը կար­ծեն, որ դուր­սը ա­մէն ինչ հեշտ կը տրուի: Ու­րեմն՝ թող եր­թան ու տես­նեն դուր­սի տան­ջան­քը: Այդ ժա­մա­նակ միայն հայ­րե­նի­քի ար­ժէ­քը կը գիտ­նան:

«Հա­յաս­տա­նը ին­ծի հա­մար ըն­տա­նի­քի պէս է, Ե­րե­ւա­նի մէջ ա­մէն ինչ իմս է՝ մար­դիկ, ջու­րը, օ­դը: Միակ ցան­կու­թիւնս է, որ իմ երկ­րիս մէջ ա­մէն դժուա­րու­թիւն շատ ա­րագ յաղ­թա­հա­րուի, որ ար­դա­րու­թիւ­նը միայն խօս­քեր չըլ­լայ, որ իւ­րա­քան­չիւր մարդ ապ­րի այն կեան­քով, ո­րուն ար­ժա­նի է»:

Սա­նա­նը այ­սօր կ՚ապ­րի այն կեան­քով եւ այն վայ­րին մէջ, ինչ որ ինք ընտ­րած է՝ շնոր­հիւ իր յա­մա­ռու­թեան, վճռա­կա­նու­թեան ու չնա­հան­ջող լա­ւա­տե­սու­թեան: Լսե­լով զինք՝ միայն մէկ բան կը ցան­կաս, որ ա­նոր պէս մտա­ծող­ներն ու սե­փա­կան ե­րա­զան­քի հա­մար պայ­քա­րող­նե­րը շատ ըլ­լան ու չհիաս­թա­փուին ա­ռա­ջին իսկ դժուա­րու­թե­նէն. «Վեց տա­րուան հայ­րե­նա­դարձ եմ: Ու­րախ եմ եւ հպարտ, որ կրցայ իմ ո­րո­շու­միս հա­ւա­տա­րին մնալ եւ անց­նիլ այս 6-ա­մեայ ճա­նա­պար­հը: Շնոր­հա­կալ եմ հայ­րե­նի­քին, որ ուժ տուաւ ին­ծի: Չեմ կար­ծեր, որ ու­րիշ ո­րե­ւէ երկ­րի մէջ՝ պի­տի կրնա­յի ըն­տա­նի­քէս հե­ռու ապ­րիլ: Հա­յաս­տանն ու ժո­ղո­վուր­դը զիս «փրկե­ցին», օգ­նե­ցին, որ նոր Սա­նան ծնի՝ հա­յաս­տան­ցի Սա­նան:

«Եւ իմ փոր­ձա­ռու­թե­նէս ել­լե­լով՝ կ՚ու­զեմ Սփիւռ­քի մէջ ապ­րող իմ հա­սա­կա­կից­նե­րուս խոր­հուրդ տալ, որ չվախ­նան կտրուկ ո­րո­շում կա­յաց­նե­լէն ու գան հայ­րե­նիք: Ես այ­սօր հպար­տու­թեամբ կրնամ ը­սել, որ այ­լեւս հա­յաս­տան­ցի եմ»:

ԼՈՒ­ՍԻ­ՆԷ­ ԱԲ­ՐԱ­ՀԱ­ՄԵԱՆ

«Հա­յերն այ­սօր»
«Զար­թօնք», Պէյ­րութ