ԵՐԲ ՄԱՐԴԻԿ ԿԸ ԼՔԵՆ ԻՐԵՆՑ ՏՈՒՆԵՐՆ ՈՒ ՀԱՅՐԵՆԻՔԸ

Ամբողջ աշխարհի (անշուշտ՝ նոյնպէս Հայաստանի եւ Արցախի) մէջ ամէն օր կը գտնուին մարդիկ, որոնք զանազան պատճառներով անվերադարձ կը լքեն իրենց բնակարանները, հայրենիքը: Ոմանք կամաւոր, ուրիշներ դաւադրաբար տարհանուելով, կ՛երթան, կը հեռանան՝ իրենց հետ տանելով թանկագին յիշատակներ: Միջազգային կազմակերպութիւններ, երբեմն մութ հաշիւներով, կը փորձեն օգնել անոնց՝ համարկուելու նոր միջավայրին: Սակայն հիմնական օգնութիւնը այլ ձեւով պէտք է ըլլայ. ընել այնպէս, որ մարդիկ ստիպուած չըլլան հեռանալ իրենց հայրենիքէն: Աւելի ապահով եւ բարեկեցիկ կեանք տենչացողները, բռնի տեղահանուածները՝ բոլորն ալ իրենց ինքնութենէն անպայման կը կորսնցնեն թանկագին բան մը, որ ապա ի զուր կը փնտռեն, բայց…:

«Amnesty International» եւ «World Vision» կը գրեն.

*

Աշխարհի մարդոց մեծամասնութիւնը փորձառութիւն ունեցած է լքելու այն վայրը, ուր մեծցած է: Թերեւս անոնք միայն կը տեղափոխուէին մինչեւ յաջորդ գիւղ կամ քաղաք: Բայց որոշ մարդիկ ստիպուած կ՚ըլլան ամբողջութեամբ լքել իրենց երկիրը, երբեմն՝ կարճ ժամանակով, բայց երբեմն ընդմիշտ:

Կան բազմաթիւ պատճառներ, թէ ինչո՞ւ մարդիկ ամբողջ աշխարհի մէջ կը ձգտին վերականգնել իրենց կեանքը այլ երկրի մը մէջ:

Որոշ մարդիկ կը հեռանան իրենց տուներէն աշխատանք կամ կրթութիւն ստանալու համար: Միւսները ստիպուած են փախչիլ հետապնդումներէ կամ մարդկային իրաւունքներու խախտումներէ, ինչպիսիք են խոշտանգումները: Միլիոնաւոր մարդիկ կը փախչին զինուած հակամարտութիւններէ, ճգնաժամերէ, կամ այլ բռնութիւններէ:

Ոմանք այլեւս ապահով չեն զգար եւ կրնան թիրախաւորուիլ միայն այն պատճառով, թէ ո՛վ են, ի՛նչ կ՚ընեն, կամ ի՛նչ բանի կը հաւատան. օրինակ՝ իրենց ազգային պատկանելիութեան, կրօնի, սեռական պատկանելիութեան կամ քաղաքական հայեացքներու համար:

Այս ճամբորդութիւնները, որոնց բոլորը կը սկսին աւելի լաւ ապագայի յոյսով, նոյնպէս կրնան ըլլալ վտանգներով լի եւ վախով: Որոշ մարդիկ վտանգի կը դիմեն՝ դառնալով մարդոց առեւտուրով զբաղեցնելու եւ շահագործման այլ ձեւերու զոհ: Ոմանք նոր երկիր ժամանելուն պէս իշխանութիւններու կողմէ կը ձերբակալուին:

Երբ անոնք կը հաստատուին եւ կը սկսին նոր կեանք կառուցել, շատերը կը բախին առօրեայ այլատեացութեան եւ խտրականութեան:

Որոշ մարդիկ ի վերջոյ կը զգան առանձին եւ մեկուսացուած, քանի որ անոնք կորսնցուցած են աջակցութեան ցանցերը, որոնք մեզմէ շատերը կ՚ընդունին որպէս կանոն՝ մեր համայնքները, գործընկերները, հարազատները եւ ընկերները:

ԻՆՉՈ՞Ւ ՄԱՐԴԻԿ ԿԸ ԼՔԵՆ ԻՐԵՆՑ ԵՐԿԻՐՆԵՐԸ

Կան բազմաթիւ պատճառներ, թէ ինչո՛ւ մարդոց համար կրնայ չափազանց դժուար կամ վտանգաւոր ըլլալ իրենց երկիրներուն մէջ մնալը:

Օրինակ՝ երեխաները, կիներ եւ տղամարդիկ կը փախչին բռնութենէն, պատերազմէն, սովէն, ծայրայեղ աղքատութենէն, իրենց սեռական կողմնորոշման պատճառով կամ կլիմայի փոփոխութեան կամ այլ բնական աղէտներու հետեւանքներէն: Յաճախ մարդիկ կը բախին այս դժուար հանգամանքներու միախմբման:

Մարդիկ, որոնք կը լքեն իրենց երկիրները, միշտ չեն փախչիր վտանգէն: Անոնք կրնան հաւատալ, որ այլ երկրի մէջ աշխատանք գտնելու աւելի լաւ հնարաւորութիւն ունին, քանի որ ունին կրթութիւն կամ դրամ, այլուր հնարաւորութիւններ փնտռելու:

Միւսները կրնան ցանկալ միանալ հարազատներուն կամ ընկերներուն, որոնք արդէն կ՚ապրին արտասահման: Կամ անոնք կրնան ձգտիլ իրենց կրթութեան սկսիլ այլ երկրի մը մէջ:

Շատ տարբեր պատճառներ կան, որ մարդիկ սկսին ճամբորդութեան՝ նոր երկրի մէջ կեանք կառուցելու համար:

ՏԵՂԱՀԱՆՈՒԱԾԸ, ԱՊԱՍՏԱՆ ԽՆԴՐՈՂԸ ԵՒ ԳԱՂԹԱԿԱՆԸ

«Տեղահանուած», «ապաստան խնդրող» եւ «գաղթական» եզրերը կը գործածուին նկարագրելու այն մարդիկը, որոնք շարժումի մէջ են, լքած են իրենց երկիրները եւ հատած՝ սահմանները:

«Տեղահանուած» եւ «գաղթական» եզրերը յաճախ կը գործածուին իբրեւ հոմանիշներ, սակայն կարեւոր է զատորոշել զանոնք, քանի որ կայ իրաւական տարբերութիւն:

Ո՞Վ Է ՏԵՂԱՀԱՆՈՒԱԾԸ

Տեղահանուածը այն մարդն է, որ փախուստ տուած է իր երկրէն, քանի որ այնտեղ մարդու իրաւունքներու լուրջ խախտումներու եւ հետապնդումներու վտանգի տակ է: Անոր անվտանգութեան եւ կեանքի համար վտանգները այնքան մեծ էին, որ ան զգաց, որ այլ ելք չունի, քան՝ հեռանալ եւ անվտանգութիւն փնտռել իր երկրէն դուրս, քանի որ իր կառավարութիւնը չի կրնար կամ չի պաշտպաներ զինք այդ վտանգներէն: Տեղահանուածները ունին միջազգային պաշտպանութեան իրաւունք:

Ո՞Վ Է ԱՊԱՍՏԱՆ ԽՆԴՐՈՂԸ

Ապաստան փնտռողը այն անձն է, որ լքած է իր երկիրը եւ կը փնտռէ պաշտպանութիւն այլ երկրի մէջ հալածանքներէն եւ մարդու իրաւունքներու լուրջ խախտումներէն, բայց որ դեռ օրինական չէ ճանչցուած որպէս գաղթական եւ կը սպասէ իր ապաստանի դիմումին վերաբերեալ որոշման:

Ապաստան խնդրելը մարդկային իրաւունք է: Այս կը նշանակէ, որ բոլորին պէտք է թոյլ տրուի մուտք գործել այլ երկիր՝ ապաստան խնդրելու համար:

Ո՞Վ Է ԳԱՂԹԱԿԱՆԸ

Գաղթականի միջազգայնօրէն ընդունուած իրաւական սահմանում չկայ: Ինչպէս գործակալութիւններու եւ կազմակերպութիւններու մեծ մասը, մենք «Amnesty International»ի մէջ կը հասկնանք, որ ապաստանեալները մարդիկ են, որոնք կը մնան իրենց ծագումի երկրէն դուրս, որոնք ապաստան խնդրողներ կամ գաղթականներ չեն:

Որոշ գաղթականներ կը լքեն իրենց երկիրը, քանի որ, օրինակ, կ՚ուզեն աշխատիլ, ուսանիլ կամ միանալ ընտանիքին: Միւսները կը կարծեն, որ պէտք է հեռանան աղքատութեան, քաղաքական անկարգութիւններու, խմբային բռնութեան, բնական աղէտներու կամ այնտեղ գոյութիւն ունեցող այլ լուրջ հանգամանքներու պատճառով:

Բազմաթիւ մարդիկ չեն համապատասխաներ գաղթականի իրաւական սահմանումին, բայց, այդուհանդերձ, կրնան վտանգի ենթարկուիլ, եթէ տուն դառնան:

Կարեւոր է հասկնալ, որ միայն այն պատճառով, որ գաղթականները չեն փախչիր հալածանքներէն, անոնք դեռ իրաւունք ունին պաշտպանել եւ յարգել իրենց բոլոր մարդկային իրաւունքները՝ անկախ այն բանէն, թէ ի՛նչ կարգավիճակ ունին այն երկրին մէջ, ուր տեղափոխուած են: Պետութիւնները պէտք է պաշտպանեն բոլոր գաղթականները խտրական եւ այլատեաց բռնութենէն, շահագործումէն եւ պարտադիր աշխատանքէն: Գաղթականները երբեք կարելի չէ կալանաւորել կամ ստիպել վերադառնալ իրենց երկիրները՝ առանց օրինական պատճառի:

Ի՞ՆՉ Է «AMNESTY»Ի ԴԻՐՔՈՐՈՇՈՒՄԸ ՏԵՂԱՀԱՆՈՒԱԾՆԵՐՈՒ, ԳԱՂԹԱԿԱՆՆԵՐՈՒ ԵՒ ԱՊԱՍՏԱՆ ՓՆՏՌՈՂՆԵՐՈՒ ՀԱՄԱՐ

Մենք քարոզարշաւ կ՚իրականացնենք համոզելու համար, որ պետութիւնները յարգեն տեղահանուածներու, գաղթականներու եւ ապաստան խնդրողներու իրաւունքները պաշտպանելու իրենց ընդհանուր պատասխանատուութիւնը: Մենք կը դատապարտենք որեւէ քաղաքականութիւն եւ գործելակերպ, որ կը խոչընդոտէ շարժող մարդոց իրաւունքները:

ԽՆԴԻՐԸ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԸ ՉԷ

Աշխարհի մէջ շուրջ 26 միլիոն գաղթական կայ: Շատեր կը զգան, որ ծանրաբեռնուած են թիւերով եւ սահմաններէն այն կողմ շարժող մարդիկը կը նկատեն համաշխարհային ճգնաժամ: Մենք «Amnesty International»ի մէջ համաձայն չենք, որ այդ թուային ճգնաժամ է: Խնդիրը ժողովուրդը չէ: Խնդիրը այն պատճառներն են, որոնք կը ստիպեն ընտանիքներուն եւ անհատներուն՝ հատել սահմանները, նոյնպէս՝ քաղաքական գործիչներու կողմէ անոնց արձագանգելու անհեռատես եւ անիրատես ձեւերը:

ՔԱՐՈԶԱՐՇԱՒ ՇԱՐԺՈՂ ՄԱՐԴՈՑ ՀԱՄԱՐ

Մեր արշաւներով ճնշում կը բանեցնենք պետութիւններու վրայ՝ յարգելու իւրաքանչիւր մարդու իրաւունքները պաշտպանելու իրենց պարտականութիւնը: Անոնք պէտք է համոզուին, որ տեղահանուածները, գաղթականները, ապաստան խնդրողները ապահով են եւ չեն ենթարկուիր խոշտանգումներու, խտրականութեան կամ չեն ձգուիր աղքատութեան մէջ:

Մենք քարոզարշաւ կ՚ընենք, որպէսզի պետութիւնները պատշաճ կերպով մշակեն ապաստան խնդրողներու դիմումները, որպէսզի զանոնք չձգեն անորոշ վիճակի մէջ, երբեմն նոյնիսկ՝ կալանավայրերուն մէջ փակուած վիճակով: Մենք նաեւ կ՚ուզենք տեսնել, որ գաղթականները պաշտպանուած են շահագործումէ եւ չարաշահումէ՝ իրենց գործատուներու կողմէ:

ԱՆՀԱՏԸ ՊԻՏԱԿԷՆ ԴՈՒՐՍ

Իւրաքանչիւր մարդ ունի մէկէ աւելի ինքնութիւն: «Գաղթական», «տեղահանուած» եւ «ապաստան խնդրող»՝ միայն ժամանակաւոր եզրեր են. անոնք չեն արտացոլացներ կիներու, երեխաներու եւ տղամարդոց ամբողջ ինքնութիւնը, որոնք ձգած են իրենց տուները՝ նոր երկրի մէջ նոր կեանքի սկսելու համար:

Երբ մենք կը գործածենք այս պիտակները, մենք պէտք է յիշենք, որ այն բազմաթիւ ձեւերէն, որոնցմով մարդիկ կը նկարագրեն զիրենք, այս եզրերը կը վերաբերին միայն մէկ փորձին՝ իրենց երկիրները լքելու փորձին: Բայց այս մարդոց ինքնութիւնը կազմուած է շատ աւելի բաներէ:

Բազմաթիւ անձեր, որոնք կը ձգտին ապրիլ այլ տեղ, կը զգան, որ իրենց երկիրները լքելու փորձը ամբողջովին չեն պատկերացներ: Ինչպէս մենք բոլորս, անոնք բարդ եւ եզակի մարդիկ են եւ կրնան որոշել իրենք զիրենք ճանչնալ որպէս որոշ երկրի կամ շրջանի պատկանող խումբի, որ կը խօսի որոշ լեզուով կամ կը բաժնէ մշակոյթը: Կամ անոնք կրնան ըսել իրենց մասին, որ իրենք ուսուցիչ են, բժիշկ, նկարիչ, կրքոտ ֆութպոլասէր, հայր, քոյր, որդի կամ մայր:

Անձի իրաւական կարգավիճակը չի կրնար արտայայտել տեղահանուածի, գաղթականի կամ ապաստան փնտռողի ամբողջական ինքնութիւնն ու անհատականութիւնը: Ոչ ոք կրնայ ճանչցուիլ միայն իր իրաւական կարգավիճակով:

ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ

«Ազդակ», Լիբանան