ՆՈՐԱԾԻՆ ԵՐԵԽԱՆԵՐՈՒՆ ՀԻՒԱՆԴՈՒԹԻՒՆՆԵՐԸ

գ. Պորտին աղեթափումը. Ատիկա պորտը ծակով աղիքներուն դուրս գալն է: Պորտին կաշին կը պրկուի եւ ուռուցք մը կը կազմէ: Ատիկա ծնունդէն քանի մը ամիս յետոյ կը գոյանայ եւ առհասարակ այնպիսի երեխաներու վրայ, որոնք շատ կու լան եւ կը ճչան: Հազացած ատեն աղիքները կը սեղմուին փորին մէջ, պորտին օղը կը լայնցնեն եւ դուրս կը ցցուի: Եթէ այդ ժամանակ ուռուցքը կամաց սեղմենք, կը զգանք, որ ներս կ՚երթայ եւ կամաց-կամաց կ՚անհետանայ. աղիքները դարձեալ փորին մէջ կը լեցուին: Այն ատեն շատ դիւրին է մատով շօշափել պորտին ծակը, որու մէջ կրնայ մատը մտնել: Այս աղեթափումը շատ ցաւալի է, որովհետեւ աղիքները կրնան այլեւս ներս չերթալ ու սեղմուիլ: Ուրեմն, պորտը իյնալէն յետոյ պէտք է զգուշանալ, որպէսզի երեխան ճիչեր չարձակէ, որպէսզի չլայ եւ ստամոքսը կանոնաւոր ըլլայ, քանի որ ճիգեր ըրած ատեն երեխան աղիքները կը սեղմէ, որոնք կրնան դուրս գալ պորտի տեղէն, որովհետեւ տակաւին լաւ չէ փակուած:

Եթէ աղեթափութիւնը արդէն գոյացած է, պէտք է կամաց սեղմելով ներս լեցնել աղիքը, յետոյ ծակին վրայ բամպակ (բինդ) դնել-կապել: Գլխաւորը այս կապն է:

Բինդը 2-3 վերշոկ լայնութեան կապ մըն է, որու վրայ կարուած է բամպակէ փոքրիկ (պորտին ծակէն քիչ մը մեծ) բարձիկ մը: Այս բարձիկը կը սեղմէ ծակը եւ չ՚արտօներ, որ աղիքը դուրս թափի: Բարձիկը կարելի է հինգ կոպէկանոցով շինել, որ պէտք է փաթթեկ բամպակի եւ կտորի մէջ եւ կապէն կարել: Կապը պէտք է պահել մինչեւ որ ծակը ծածկուի: Դեղատուներուն մէջ պատրաստի կապոցներ կը ծախեն:

Զ.

ԾԻԾԻԿՆԵՐՈՒ ԲՈՐԲՈՔՈՒՄ

Նորածինին ծիծիկները կրնան բորբոքիլ եւ թարախակոյտ դառնալ: Սկիզբը, երբ քիչ մը ուռած են եւ կոշտացած, պէտք է բամպակ դնել եւ կապել, զգուշանալով, որ կուրծքը չսեղմուի, իսկ եթէ արդէն թարախ գոյացած է, անհրաժեշտ է տաք փաթեթ դնել:

Է.

ԾՆՕՏՆԵՐՈՒՆ ԿԾԿՈՒՄԸ ԵՒ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԿԱՐԿԱՄՈՒԹԻՒՆ

Նորածին երեխային ծնօտին մկանները յանկարծ սաստիկ կը կծկուին եւ ծնօտները իրարու կը փակին, այնպէս որ անկարելի է բերանը բանալ: Այս կծկումը կը տարածուի վիզին, կուրծքին, թեւերուն եւ ուրիշ մկաններու վրայ, այնպէս որ երեխան ուղղակի կը փայտանայ: Հետեւանքը ընդհանրապէս մահ կ՚ըլլայ:

Պատճառը, ինչպէս ապացուցուած է, արիւնի թունաւորումն է: Թոյնը պորտի վէրքէն արիւնին մէջ կը մտնէ, եթէ ան կեղտոտ պահուած է:

Ասկէ կը հետեւի, որ այս սոսկալի, մահացու հիւանդութենէն երեխան պաշտպանելու համար պէտք է պորտին վէրքը մաքուր պահել:

Միայն նկատէք, որ երեխային ծնօտները իրարու կպած են եւ չեն բացուիր, անմիջապէս բժիշկի դիմեցէք. իսկ մինչեւ անոր գալը, թաշկինակ մը կամ սպունգ մը վերցուցէք, տաք (40⁰) ջուրի մէջ թաթխեցէք եւ շուտ-շուտ երեխային ծոծրակին ու ողնաշարին դրէք, կամ ալ հիւանդը տաք լողարանի մէջ նստեցուցէք:

Ը.

ԲՇՏԻԿԱՅԻՆ ՑԱՆԸ (պեմֆիգուս)

Հասարակ կամ սիֆիլիսային (ժառանգական սիֆիլիս) կ՚ըլլայ: Հասարակ ձեւը այն է, որ մարմինին վրայ կարմիր կէտեր կ՚երեւին, որոնք 2-3 օր յետոյ բշտիկներու կը վերածուին, այսինքն՝ փոքրիկ թափանցիկ պզուկներ, որոնք սպիտակ կամ դեղնաւուն հեղուկով լեցուած են: Մի քանի օր ետք ալ, անոնք կը ծաղկին, կը դատարկուին, մաշկը կը կնճռոտի եւ կը գոյանան փոքրիկ վէրքեր, որոնք շուտով կ՚առողջանան: Երբեմն ամբողջ մարմինը այդպիսի բշտիկներով ծածկուած կ՚ըլլայ: Սակայն, բոլորը մէկ անգամէն դուրս չեն տար, այլ՝ հետզհետէ: Հիւանդութիւնը 7-էն 12 օր կը տեւէ:

Մինչեւ բժիշկին գալը, հիւանդը տաք լողարանի (վաննայի) մէջ դրէք, լուծողական տուէք. իսկ եթէ բշտիկները մեծ են, մաքուր ասեղով ծակեցէք  եւ վրան բորային խառնուրդով մաքուր լաթ մը դրէք: Շատ լաւ է նոյնպէս օրական մէկ-երկու անգամ վաննա դնել:

Սիֆիլիսական պեմֆիգուսը տարածուած կ՚ըլլայ ամբողջ մարմինին վրայ, նոյնիսկ ձեռքերու ափերուն մէջ եւ ոտքերուն տակ: Այս հիւանդութիւնը ծնողներու հիւանդ դրութեան (ծնողները սիֆիլիս կամ վատ ցաւ պէտք է ունեցած ըլլան) հետեւանք է: Ատոր բժշկութիւնը միայն բժիշկը կրնայ տալ:

Թ.

ԱՐՆԱՓՍԽՈՒՄԸ ԵՒ ԱՐՆԱԼՈՒԾՈՒՄԸ

Երբեմն ուղղակի ծննդեան առաջին օրերը նորածինները արիւնահոսութիւն կ՚ունենան բերանէն եւ երաստանէն: Երբեմն երեխան այն արիւնը կը փսխէ, որ ան կուլ տուած էր մօր արգանդին մէջ իսկ: Փսխումը անվնաս է, նոյնիսկ օգտաւէտ է, որովհետեւ ստամոքսը կը դատարկուի: Այսպիսի արիւնահոսութիւնը չի նուաղեցներ երեխան եւ շուտով կը դադրի: Իսկական արնալուծութիւնը եւ արնափսխումը շատ արագ ուժասպառ կ՚ընեն երեխան: Ան կը գունատի, մարմինը կը սառչի, կապոյտ գոյն կը ստանայ, սիրտը շատ թոյլ կը բաբախէ, զարկերակը հազիւ նշմարելի կը դառնայ: Ասիկա շատ ծանր հիւանդութիւն մըն է, որմէ երեխան արիւնաքամ կ՚ըլլայ եւ մէկ կամ մի քանի օրուան ընթացքին կը հանգչի [կը մահանայ]:

Միայն արիւնահոսութիւն նկատուի, պէտք է շիշերու կամ բղուղներու մէջ եռման ջուր լեցնէք, հագուստներու մէջ փաթթէք եւ վերմակին տակ երեխային չորս կողմէ դնէք: Մեր ժողովուրդին մէջ մարմինը տաքցնելու համար ընդհանրապէս գործի կը դրուի տաքցուած խուփը, ագուռը, եւ այլն: Միեւնոյն ժամանակ անհրաժեշտ է երեխային ձեռքերն ու ոտքերը շփել-տաքցնել:

***

Ասոնք են նորածին երեխան հարուածող գլխաւոր հիւանդութիւնները: Մէկ անգամ եւս ըսենք, որ պէտք է միշտ բժիշկի դիմել, իսկ մեր խորհուրդները անոնց համար է, որոնք չեն կրնար բժիշկի դիմել:

ՎԱՐԱՆԴ ՔՈՐԹՄՈՍԵԱՆ

•շար. 3 եւ վերջ

Վաղարշապատ