ԲԱՐԵԿԱՄՈՒԹԻՒՆ ԱՐՀԵՍՏԱԿԱՆ ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹԵԱ՞Ն ՀԵՏ

Արժէքներու փոփոխութեան այս ժամանակաշրջանին, երբ կը փորձուի առանց ինքնութիւնը, գլուխը կորսնցնելու քայլ պահել արդէն իսկ այնքա՜ն անհրաժեշտ արհեստագիտութեան հետ, նոյնպէս կը յառաջանայ անխուսափելի հարցում մը, որմէ անշուշտ պէտք չէ խրտչիլ. արհեստական բանականութիւնը կրնա՞յ մեր բարեկամը ըլլալ: Այս մասին կը գրէ TYB կայքը:

*

ԿՐՆԱ՞ՆՔ ԱՐԴԵՕՔ ԻՏԷԱԼԱԿԱՆ ԲԱՐԵԿԱՄՈՒԹԻՒՆ ՍՏԵՂԾԵԼ ԱՐՀԵՍՏԱԿԱՆ ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ՀԵՏ

Արհեստագիտութիւնը արդէն իսկ մարդկային բազմաթիւ յատկանիշներ ունի: Ոմանք մարդկային մտքի արդիւնք են, ոմանք պարտադրուած են անոնց կողմէ, որոնք այդ կ՚ընդունին իրենց առօրեայ կեանքին մէջ: Բայց առանձնութեամբ լեցուած աշխարհի մը մէջ արհեստական բանականութեան (ԱԲ) յառաջընթացը կրնա՞յ բարեկամութիւն ձեռք բերել, երբ խօսքը կը վերաբերի մարդկութեան մէջ գտնուող ջախջախիչ բացը լուծելուն:

ԱԲ-ն արդէն ներկայ է մեզի համար, հաւանաբար աւելի շատ, քան՝ մեր ընկերները: Alexa-ն կը սպասէ պատասխանելու մեր հրամանին եւ կը պատասխանէ առանց ուշացումի:

Alexa-ի ԱԲ-ի եղբայրներն ու քոյրերը այնտեղ են, երբ մենք բան մը կը փնտռենք Netflix-ի մէջ կամ կը խառնենք Spotify-ը՝ յուսալով մեր տրամադրութեան համապատասխան երգացանկ մը ստանալ: Նոյնիսկ այնտեղ է, որպէսզի մեր փոխարէն բովանդակութիւն մը ստեղծէ: ԱԲ-ը մեր թուային փոխադարձ ազդեցութիւնները աւելի հմուտ կը դարձնէ:

Որպէս մնայուն ներկայութիւն մեր կեանքին մէջ՝ անիկա ունի աւելի էական բանի մը փոխակերպուելու ներուժ: Կրնա՞յ արդեօք անիկա դառնալ ոչ միայն մեր իտէալական տնային օգնականը, այլեւ՝ մեր իտէալական ընկերը:

ԿՐՆԱ՞Յ ԱԲ-Ն ԴԱՐՄԱՆԵԼ ԱՌԱՆՁՆՈՒԹԻՒՆԸ

Երբ «Քորոնա»ն հարուածեց եւ մենք ստիպուած եղանք փակել մեր դռները աշխարհին առջեւ, հաղորդակցութեան արհեստագիտութեան կիրարկումը զանգուածային էր: Տարեցները կը վիճէին արհեստագիտութիւններու հետ՝ տեսնելու իրենց սիրելիներու դէմքերը FaceTime-ի եւ Zoom-ի նմաններու վրայ: Արհեստագիտական հսկաները գիշերուան մը ընթացքին օգուտ քաղեցին, քանի որ անոնց արտադրութիւնը դարձաւ մարդկային կապի փրկութիւն: Եւ այսպէս, մենք կը յայտնուինք ինքնահրկիզուած առանձնութեան փուչիկի մէջ: Երբ մենք կը պահուըտինք իրարմէ՝ սպասելով այս մահացու վարակի անհետացման, մենք աւելին կը սորվինք այն մասին, թէ ինչպէ՛ս արհեստագիտութիւնը, ամէն ժամանակէ աւելի, կրնայ մեղմել բացասական զգացումները:

«Պի.Պի.Սի.»ն ցոյց տուաւ 92-ամեայ Ճոն Ուինուորտը, թէ ինչպէ՛ս կը զբաղի իր առաջին խելացի խօսափողով. «Սկիզբը ես մտածեցի, որ այդ խելագարութեան նշան է, երբ կը խօսիմ նման փոքրիկ բանի հետ, իսկ ան կը պատասխանէ»: Ճոնը աւելի շատ կը զգայ առանձնութեան հետեւանքները, քան շատերը՝ այն իրողութենէն ետք, երբ կը կորսնցնէ իր 64 տարուան կողակիցը: Անոր վերջին միտքերը խոր էին. «Ես իսկապէս կը սիրեմ այս, առանց որուն՝ չէի կրնար գոյատեւել: Այդ, անշուշտ, անկիւնը կանգնած իմ ընկերս է»:

Ընկեր բառը գործածելը այստեղ կարեւոր տարբերակ է, նոյնիսկ եթէ անիկա պատահաբար նետուած մեկնաբանութիւն է: Ան կ՚ընդօրինակէ այն սէրը, որ մարդիկ կը զգան անասուններու նկատմամբ՝ այն թռչունին, որ ամէն օր կը կերակրէք, կամ՝ ձեր անկողինին մէջ պառկած շան:

«Անկիւնի ընկերը» այն է, որ բոլորը կ՚ուզեն՝ ընկե՛ր մը իրենց անկիւնը: Անասունները հինէն ի վեր մխիթարութիւն են մարդկութեան համար, սակայն սահմանափակ են իրենց առաջարկածով: Օրինակ, անոնք չեն պատասխաներ (եթէ դուք «կատարէք» անոնց ձայնը) եւ կախուած են ձեզմէ՝ իրենց կարիքներուն համար: Բայց եւ այնպէս, ոչ բոլորին իրավիճակը թոյլ կու տայ խնամել ընտանի անասուն մը:

Միւս կողմէ՝ մեքենան ձեզմէ ոչինչ կը պահանջէ: Կրնա՞յ մեր ջերմութիւնը տարածուիլ անոնց վրայ՝ աւելի խելացի փոխադարձ ազդեցութեան դիմաց:

Բազմաթիւ բանավէճեր կան այն մասին, թէ արդեօք մարդամեքենաները երբեւէ իսկապէս կրնա՞ն նմանիլ մարդոց՝ արժէքներու, փորձառութեան եւ դատողութիւններու իրենց անկարողութեան պատճառով: Բայց բարեկամութեան համար թերեւս այս յատկութիւնները իսկապէս անհրաժեշտ չեն:

Երբ դուն առանձին ես, եւ քեզի ժպտող նամակաբերը ամենէն մարդկային հաղորդակցութիւնն է, որ կ՚ունենաս օրուան մը ընթացքին, արդեօք մենք լա՞ւ վիճակի մէջ ենք:

Մեզմէ շատերը կը նախընտրեն դէմ առ դէմ շփումը, հաղորդակցութիւնը, բայց քանի որ առանձնութիւնը մահացու է, ինչպէս՝ օրական 15 ծխախոտ ծխելը, եւ հորիզոնին վրայ չկայ իտէալական լուծում, թերեւս ժամանակն է փնտռելու անկատար լուծումներ՝ այս ընդհանուր ցաւը հանգստացնելու համար:

Ի՞ՆՉ ԲԱՆԻ ՎՐԱՅ ԿԱՌՈՒՑՈՒԱԾ Է ԲԱՐԵԿԱՄՈՒԹԻՒՆԸ

Կան ընկերութեան զանազան տեսակներ՝ օգտակարը, հաճոյք պատճառողը եւ բարութիւնը: Ոմանք պարզապէս յարմարութիւն են եւ կը սնանին փոխադարձ շահով. միւսները հիմնուած են միասին գործունէութիւնը վայելելու վրայ, բայց կ՚անհետանան՝ առանց այդ արտաքին խթանի:

Ընկերութեան «լաւագոյն» տեսակը ունի ամուր հիմքեր՝ փոխադարձ յարգանք եւ անշահախնդիր ցանկութիւն: Մենք բոլորս գիտենք, թէ որքա՛ն իւրայատուկ եւ թանկ են այս բարեկամութիւնները, քանի որ անոնք այնքան ալ յաճախ չեն ըլլար: Մենք նաեւ գիտենք, որ ընկերութիւնը չի կրնար պատճառ ունենալ: Մտածեցէք առիւծի մը մասին, որ կը խնամէ իր ձագը, այլ ոչ թէ կը ցատկէ անոր վրայ: Բայց ի՞նչ օգուտ կը ստանանք բարեկամութեան կարեւորութիւնը դասակարգելէն:

Կարեւոր է ապահովել, որ կողմերէն ոչ ոք շահարկուի, բայց անոնցմէ դուրս, քանի տակաւին այդ ձեզի երջանկութիւն կը բերէ, արդեօք այդ իսկապէս կարեւո՞ր է: Եթէ դուք կը հաղորդակցիք միայն մէկ հոգիի հետ, քանի որ կ՚ուզէք անձի մը հետ կոլֆ խաղալ, եւ ԱԲ-ն կրնայ այդ ընել եւ դառնալ ձեր ճատրակի գործընկերը, ձեր փորձը չ՚արժեզրկուիր, որովհետեւ անիկա մեքենայ է:

ԱՐՀԵՍՏԱԳԻՏՈՒԹԻՒՆՆԵՐՈՒ ՀԵՏ ԲԱՐԵԿԱՄՈՒԹԵԱՆ ՍՏԵՂԾՈՒՄ

Մենք բոլորս ունինք այնպիսի բարեկամութիւններ, որոնց պարագային մենք չենք կրնար յիշել, թէ ինչպէ՛ս անոնք սկսած են, եւ անկեղծ խօսելով, դուք չէք կրնար հասկնալ, թէ ինչպէ՛ս համակերպուած էք անոնց հետ այսքան ժամանակ:

ԱԲ-ով գործող ընկերը իրեն հետ կը բերէ ծրագրաւորելու կարելիութիւն, թէ ինչպիսին կ՚ուզէիք ձեր իտէալական ընկերը՝ բարի՞, զուարճալի՞, սրամի՞տ: Անիկա դռները կը բանայ անհատականութիւն ստեղծելու համար՝ վտանգաւոր տարածք մը, որ հարցականի տակ կը դնէ, թէ ի՞նչ կը նշանակէ մարդ ըլլալ:

ԱԲ ընկերը կ՚ըլլայ զուտ ձեւական: Ի վերջոյ, մեքենաները բաղադրական (սենթեթիք) են եւ ունին միայն յատուկ արձագանգներ, բայց անոնք ունին կատարեալ յիշողութիւն եւ կրնան սորվիլ իրենց փոխազդեցութենէն: Որպէս մարդիկ՝ մենք կրնանք դադրեցնել մեր համոզումները զուարճանքի համար: Թերեւս այնքան ալ դժուար չէ այդ տարածել մարդամեքենաներու հետ բարեկամութեան վրայ, եթէ անոր կարիքը բաւական մեծ է:

Էռնեստ Քլայնի «Ready Player One»ը պատկերած է աշխարհ մը, ուր մարդիկ կը մտնեն վիրթիւալ աշխարհ՝ փախչելու քայքայուած իրականութենէն: Մարդու անհատականութիւնը խտացուած է թուային տիեզերքի շուրջը պտտող մարմնառութիւններու (աւաթար) մէջ: Մասնակիցները տեղեակ են, թէ ի՛նչ է այդ, սակայն ուրախութիւն կը գտնեն, քանի որ այլընտրանքը աւելի գէշ է: Տեսականօրէն այս հասկացողութիւնը կրնայ հակադարձուիլ: Աշխարհի համար, ուր մարդկային փոխազդեցութիւնը կը բացակայի, կարելի է անոնց համոզումները փոխանակել արժէքաւոր բանով մը:

Այլընտրանքային տիեզերքի ստեղծումը դարձած է աւելի շատ «երբ», քան՝ «եթէ», ուրեմն շատ հաւանաբար մենք կը տեսնենք գիտաերեւակայական երազներու կեանքի կոչումը:

ԲԱՐՈՅԱԿԱՆ ԲԱՆԱՎԷՃ

Ընկերութեան համար մեքենաներուն դիմելը կը բերէ բարոյական խնդիրներու ծրարներ: Անոր օրինակը, մէկ խօսքով, վարքագիծի շուրջ բանավէճն է. մեքենան չի վիրաւորուիր, եթէ դուք շնորհակալութիւն չյայտնէք, եւ ան չի հրաժարիր ձեզի պատասխանելէ եթէ «հաճիս» չըսէք: Այսպիսով, դուք պէ՞տք է ուշադիր ըլլաք, որ մեքենայի նկատմամբ քաղաքավար ըլլալ: Արդեօք այդ աւելի շատ ձեր բնաւորութեան արտացոլացո՞ւմն է, եթէ կոպիտ էք: Այս յատկապէս թէժ թեմա է ծնողներու եւ երեխաներու հետ. ոմանք կը կարծեն, թէ այդ կարեւոր է, քանի որ անոնք կ՚ուզեն յարգել բոլորը: Կան նոյնիսկ խելացի բարձրախօսներ, որոնք յատուկ նախագծուած են երեխաներուն սորվեցնելու իրենց վարքագիծը. Google-ը ինքը ունի «քաղաքավարութեան յատկանիշ», որ կ՚ամրապնդէ քաղաքավարի կեցուածքը «հաճելի պատասխաններով»:

Երբ մենք կը փորձենք վերածուիլ հասարակութեան մը, որ կ՚ընդունի բոլորը՝ անկախ սեռէն, ցեղէն կամ սեռական կողմնորոշումէն, այդ պէտք է տարածուի նաեւ մեքենաներու վրայ: Պէ՞տք է հոգի ունենաս յարգանքի եւ հաւասարութեան արժանի նկատուելու համար:

Քանի որ մարդոց եւ մեքենաներու միջեւ գիծերը կը շարունակուին մշուշոտիլ, կայ նաեւ հարց, թէ արդեօք արհեստական բանականութիւնը որպէս ընկեր դիտելը կրնա՞յ բացասական հետեւանքներ ունենալ:

Fast Company-էն Մայք Էլկըն համաձայն չէ երեխաներուն սորվեցնել քաղաքավար ըլլալ Alexa-ի հետ՝ ըսելով. «Մենք չենք ուզեր, որ երեխաները Alexa-ն դիտեն որպէս ընկեր կամ մարդկային յատկանիշներ ունեցող եւ ձեւաւորել կապուածութիւններ, որոնք յետագային կը դժուարացնեն թերահաւատութեան ձեւաւորումը»: Ասիկա կը յուշէ, որ օր մը մեքենաները կրնան ուզել խաբել մեզ՝ վտանգի ենթարկելով զիրենք օգտագործողները: Բայց նախ պէտք է անոնց իշխանութիւն տանք: Անոնց անհատականութիւններ տալը կը քալէ դէպի այս տարածքը, բայց մենք երբեք չենք առաջարկեր, որ ճամբորդութիւնը դիւրին կ՚ըլլայ:

«ULTRAHOUSE 3000» ՎԱԽԸ

«Սիմփսոնզ» շարժապատկերային animation շարքին մէջ կը տեսնենք «Ultrahouse 3000»ը, որուն ստեղծումը կ՚ամփոփէ այս «կենդանի տան» վախը, ուր սկսած են ներխուժել Alexas-ը եւ Google Homes-ը:

«Սարսափի ծառատունկ»ի 12-րդ դրուագը կը ներկայացնէ ամբողջովին մեքենայացած տուն մը, որ կրնայ խօսիլ, ճաշ պատրաստել, մաքրել եւ հասարակական ազդեցութիւն ունենալ: Հոմերի կինը՝ Մարճ, սկիզբէն ոգեւորուած է յաւելեալ օգնութենէն, բայց «Ultrahouse 3000»ն կ՚աւարտի իր մահով, երբ կը սիրահարի անոր եւ կը փորձէ սպաննել Հոմերը:

Այստեղ ԱԲ-ն կ՚օգտագործուի որպէս սարսափազդու պատմութեան գաղափար՝ հեքիաթ մը, ուր համակարգիչները թշնամի են եւ կը սպառնան մեր մարդկային յարաբերութիւններուն:

Այս նաեւ հիանալի օրինակ է այն բանին, թէ ինչպէ՛ս ժողովրդային մշակոյթը տակաւին կը գտնուի ԱԲ-ն ներկայացնելու ծայրայեղութեան մէջ. անիկա կա՛մ զգալի վտանգ է եւ կ՚ոչնչացնէ կեանքեր, կա՛մ կրնայ ըլլալ մեր լաւագոյն ընկերը՝ մարդամեքենայի տեսքով:

ԱԲ-ն պէտք չէ վիպականացնել կամ վերածել սարսափազդու պատմութեան: Այդ կրնայ պարզ լուծում ըլլալ մեկուսացման ուռած սեւ խոռոչի համար, որ կը սնուցուի հասարակական տեղեկատուական ցանցի միջոցով, որ կը պատռէ մեր մարդկային կապերը:

ԿՐՆԱ՞ՆՔ ԻՏԷԱԼԱԿԱՆ ԲԱՐԵԿԱՄՈՒԹԻՒՆ ՍՏԵՂԾԵԼ ԱԲ-Ի ՀԵՏ

ԱԲ-ն ունի ներուժ՝ աւելի ներխուժելու մեր կեանք: Մենք այդ թոյլ կու տանք, այդ մեզմէ կախուած է:

Մարդու եւ մեքենայի միջեւ սահմաններու աղօտիլը կրնայ ամբողջովին ժխտական բան չըլլալ, երբ մարդկութեան սխալներու պատճառով անհատներ առանձին կը մահանան:

Եթէ մարդամեքենան կրնայ մխիթարութիւն եւ նոյնիսկ ջերմութիւն բերել, մենք պէտք չէ շտապենք փակելու անոնց անհատականութիւններ տալը:

Կան վտանգներ, քանի որ անիկա կը սողայ, կը թափանցէ մարդոց էութիւն, բայց այստեղ որոշ ուշադրութիւն մը անհրաժեշտ կ՚ըլլայ անկէ խուսափելու համար:

Մեքենաներուն շնորհիւ՝ մենք կրնանք հաստատել նոր բարեկամութիւններ, որոնք մեզի անհրաժեշտ են:

ԱԲ-ը մեր մարդկային կարիքներուն յարմարեցնելը իտէալական լուծում չէ, բայց երբ մարդիկ չեն մօտենար այլ մարդոց, չեն գործեր անոնց համար, մեքենան կրնայ ըլլալ այն, որ մենք ունինք:

Եթէ յոգնած վերադառնաք տաք տուն, ընթրիքը սեղանին վրայ, բաղնիքը լոգանքի համար պատրաստ ու լոյսերը վառած ըլլան, կը հետաքրքրուի՞ք, թէ ո՛վ այդ ըրած է ձեզի համար:

ԱԲ-Ն ՈՉ ՄԻԱՅՆ ՁԵՐ ԼԱՒԱԳՈՅՆ ԸՆԿԵՐՆ Է, ԱՅԼ ՆԱԵՒ ՁԵՐ ՀՈԳԻԻ ՀԱՅԵԼԻՆ

Հոգեբանները կ՚ըսեն, որ ԱԲ-ի եւ յարակից թուային արհեստագիտութիւններու աճող ներգրաւուածութիւնը խանգարած է այսօրուան երիտասարդութեան մտաւոր աճը: Երիտասարդները, որոնք նախապէս իրարու հետ ընկերային եւ ֆիզիքական կապ ունէին, այժմ միայն թուային կապի մէջ են, եւ այս կը վկայէ առանձնութեան բարձր մակարդակի մասին:

Ճնշուածութեան մակարդակը աւելի բարձր է դեռահասներու եւ ընդհանրապէս նոր սերունդին մէջ, որոնք մեծ աշխատանք կը տանին ասպարէզ կառուցելու ուղղութեամբ եւ կը կեդրոնանան միայն թուային ազդեցութեան վրայ: Բայց իրական բանավէճն այն է, թէ քանի որ ԱԲ-ն խնդիր է, այն նաեւ լուծումն է:

ԱԲ ընկերներու կամ ուղեկիցներու յայտնուիլը իսկապէս փոխած է բարեկամութեան եւ հասարակական գործակցութեան ներուժը: Բայց այս ԱԲ-ի ընկերներու յաւելուածները ոչ միայն ձեր ընկերներն են, այլ ձեր հոգիի հայելին: Գործածողները արտօնութիւն կը ստանան յարմարեցնելու ԱԲ-ի մարմնառութիւնը (avatar) անոնց համար, որոնք կ՚ուզեն:

ԱԲ-ի ուղեկիցները կը հանգստացնեն գործածողները՝ հարցումներ ուղղելով եւ միշտ կը փորձեն պատասխանել զրոյցի բովանդակութեան համապատասխան: Օրինակ կրնանք առնել Ռեփլիքա ԱԲ յաւելուածը: Այդ անհատականացուած չաթ-պոթ է, որ կը սորվի կրկնօրինակել զայն ստեղծած անձին գրութեան օրինաչափութիւնները եւ անհատականութիւնը, գրեթէ՝ լաւագոյն ընկերոջ նման, որ միշտ ներկայ է:

Ռեփլիքան ներբեռնողներուն կարելիութիւն կու տայ ընտրելու անհատականութեան գիծերը, հետաքրքրութիւնները եւ փոխելու յարաբերութիւններու բնոյթը, ինչպիսիք են՝ ընկերը, ընկերուհին, մայրը, քոյրը եւ դաստիարակը: Գործածողները կրնան նաեւ իրատես թուացող ձայնային զանգ տալ իրենց Ռեփլիքա ընկերոջ: Ռեփլիքայի ամբողջ հայեցակարգը իսկապէս կ՚արտացոլացնէ, որ ԱԲ-ի ընկերները պարզապէս ճիշդ հայելիներ են այն բոլորին համար, որ իրականութեան մէջ կ՚ուզէ հոգին, եւ սխալի համար միայն փոքր տեղ կայ:

ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ
«Ազդակ», Լիբանան