ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԱԿՆԱՐԿ՝ ՍՈՒՐԻԱՀԱՅՈՒԹԵԱՆ

Հայերու ներկայութիւնը Միջին Արեւելքի մէջ դարաւոր պատմութիւն ունի, առաջին ցայտուն արձագանգը կը հասնի Մեծն Տիգրան թագաւորի ժամանակաշրջանէն (Ն.Ք. առաջին դար), երբ Հայաստանը կը համարուէր մեծ կայսրութիւն, ծաւալած Կասպից ծովէն մինչեւ Միջերկրական, ընդգրկելով Սուրիան, Լիբանանն ու Պաղեստինը եւ մաս մը Եգիպտոսէն: Բոլոր յիշուած տարածաշրջաններուն մէջ հայերուն թիւը յատկանշելի կը համարուէր, գալիք դարաշրջաններուն զանազան թագաւորութիւններու, կայսրութիւններու, ցեղախումբերու յաջորդականութիւնը Միջին Արեւելքի մէջ (ներառեալ Սուրիոյ) հայութեան թիւի տատանումներու պատճառ դարձան: Սուրիան ըլլալով պատմական Հայաստանի դրացի տարածք՝ միշտ ամենամօտ վայրերէն էր հայ ժողովուրդի թէ՛ գործունէութեան դաշտ հանդիսանալու եւ թէ բնակութիւն հաստատելու առումով: Երկրորդ յատկանշական արձագանգը հայութեան ներկայութեան Միջին Արեւելքի ու յատկապէս Սուրիոյ մէջ, Կիլիկիայի հայկական թագաւորութեան կայացումէն կու գայ (11-րդ դարէն մինչեւ 14-րդ դար): Կիլիկիոյ հայկական թագաւորութեան սահմանները կ՚երկարէին Սուրիոյ հիւսիս-արեւմտեան ծովեզերեայ բաժնէն մինչեւ ներկայ Թուրքիայի Միջերկրական ափի հարաւ-արեւելեան մասերը: Այդ ժամանակաշրջանին հայերը աշխոյժ ներդրում ունեցած են Սուրիոյ հողատարածքի տարանցիկ վաճառականական ճամբաները ապահովելու եւ ընդհանուր տարածաշրջանի ընթացող քաղաքական, մշակութային ու տնտեսական գործունէութեան մէջ: Կիլիկիոյ թագաւորութեան հանգումով՝ հայութեան զանգուածներ տեղաւորուեցան թագաւորութեան Սուրիոյ ու Լիբաբանի մէջ մերձակայ մասերը: Մինչեւ 20-րդ դարու սկիզբը հայութեան ներկայութիւնը Միջին Արեւելքի եւ Սուրիոյ մէջ մեծ փոփոխութիւններու չենթարկուեցաւ, իսկ Մեծ եղեռնէն ետք նոր հանգրուան մը բացուեցաւ Միջին Արեւելքի ու յատկապէս Սուրիոյ մէջ տեղակայուած հայերուն համար: Անոնք՝ ստուար թիւով կիներ, մանուկներ ու ծերեր գացին Սուրիոյ տարածքի Տէր Զօր անապատը։

ՏԻԳՐԱՆ ԳԱԲՈՅԵԱՆ

•շարունակելի…