ԸՍԻ-ԸՍԱՒԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ

Ազգեր, որոնք կը յայտնուին եւ իրենք զիրենք կը գտնեն մրցակցող ուժերու եւ հակասական շահերու միջեւ, պարտին իրենց քայլերն ու որոշումները լաւապէս ընտրել, որովհետեւ քաղաքականութիւն ըսուածը տարբերութիւն չունի ճատրակէն, որուն իւրաքանչիւր քայլը կրնայ ապագայ դրական կամ ժխտական ելքը որոշել: Հայաստան յաճախ ինքզինք կը գտնէ այս իրավիճակին մէջ եւ դիւանագիտական իւրաքանչիւր որոշում կ՚ունենայ յայտնի թէ անյայտ իր հետեւանքները: Քաղաքականութեան մէջ հզօր պետութիւններու բախումները կամայ թէ ակամայ կ՚ունենան իրենց հետեւանքները վատուժ փոքրամասնութիւններու վրայ. նման փոքրամասնութիւններու մեծագոյն ճիգն է խուսափիլ նման խնդիրներու մէջ ներգրաւուելէ եւ կեդրոնանալ սեփական անկախութեան ու անվտանգութեան պահպանութեան վրայ:

Քաղաքականութեան մէջ շատեր չէզոքութիւնը որպէս անտարբեր կեցուածք կը նկատեն. անտարբերութիւն մը, սակայն, իրականութեան մէջ չէզոքութիւնը դիրքորոշում մըն է, հեռու մնալու այն պայքարէն, որուն տուժողը վերջաւորութեան կ՚ըլլայ անզօրը։ Մենք՝ հայերս որպէս փոքրամասնութիւն պարտինք ունենալ չէզոք դիրքորոշումներ, մանաւանդ մեծ պետութիւններու ունեցած հակամարտութիւններու պարագային, կողմ մը գոհացնելու սիրոյն չկորսնցնելու համար սեփականը, որովհետեւ ազգեր, որոնք տկար են ռազմական գետնի վրայ, պարտին դիւանագիտական ձեւով պատերազմիլ: Հայաստան այսօր կողմերու ընտրութիւն կատարելու իրաւունքը չունի, որովհետեւ առաջնահերթութիւնը ամէն բանէ առաջ ինքնիշխանութեան պահպանումն է:

Քաղաքականութեան մասին խօսիլ չենք սիրեր, սակայն, այս մէկը կը գրենք, որովհետեւ որոշ աղբիւրներ կ՚ուզեն Հայաստանը իր չէզոք դիրքէն դուրս հանելով որոշ յարձակումներու թիրախ դարձնել, հրապարակելով զանազան նիւթեր, որոնք չեն համապատասխաներ ճշմարտութեան. օրինակ՝ լրատուական հարթակներէն Ազէ Մետիա (Aze Media) մի քանի օրեր առաջ հրապարակեց հետեւեալ խորագրով յօդուած մը. «Հայաստանի սուգը. Պեշար Էսատի իշխանութեան անկումը»։ Յօդուածը կու գար ըսելու, որ Հայաստան մեծ ցաւ կ՚ապրի Սուրիոյ կառավարութեան անկումով եւ կ՚ուզէ փոխանցել այն միտքը, որ մինչեւ օրս Սուրիոյ ներքին խնդիրներուն մէջ Սուրիոյ, Իրանի եւ այլ երկիրներու կողքին իր բաժինը ունէր նաեւ Հայաստանը։ Աւելին՝ յօդուածը կը յայտնէ, թէ Հայաստան Սուրիոյ նոր կառավարութիւնը իր ձեռքը անցուցած ուժերը կը կոչէ «ահաբեկիչ» եւ այստեղ կ՚ուզեն տեսնել կրօնական ատելութիւն մը։ Լրատուամիջոցը կ՚ուզէր ամէն կերպով Հայաստանի, հայ ժողովուրդին եւ Սուրիոյ արդէն իսկ նախկին իշխանութիւններու միջեւ սերտ յարաբերութիւն մը գտնել. օրինակ՝ լրատուութիւնը կը յիշէ, թէ Հայաստանի առաջին նախագահ Լեւոն Տէր-Պետրոսեան ծնած է Հալէպ եւ կը խօսի հայկական կուսակցութեանց մասին, որոնք (ըստ յօդուածագրին) Սուրիոյ նախկին պետութեան հովանաւորութիւնը կը վայելէին: Ըստ յօդուածագրին, այդ սերտ յարաբերութեան ճամբով հայերը կրցան ներկայութիւն ապահովել Սուրիոյ խորհրդարանին մէջ:

Սուրիոյ ներկայ իշխանութիւնները հայերու դէմ լարելու միտող այս գրութեան մէջ յօդուածագիրը կը յիշէ, թէ Փաշինեան որոշ առիթներով շնորհաւորական ուղերձներ ղրկած է Սուրիոյ նախկին իշխանութեան՝ յիշելով, որ Հայաստան որոշ առիթներով բանակայիններ ղրկած է Սուրիա մարզուելու եւ ռազմական այլ նպատակներու պատճառով, ինչ որ նախկին վարչակարգին որպէս զօրակցութիւն կ՚ուզէ ընդունիլ յօդուածագիրը: Ոչ միայն ներկայ, այլ նաեւ նախկին իշխանութիւններու օրով այդ կապերը եղած են «ամուր»:

Յօդուածագիրը քաղաքական դաշտէն դուրս գալով կը յայտնէ, թէ Գարեգին Կաթողիկոս 2009 թուականին Սուրիոյ նախկին նախագահ Պեշար Էսատը պարգեւատրած է Սուրբ Գէորգ շքանշանով։ Անշուշտ, յօդուածագիրը հակասելով իր իսկ ըսածներուն՝ յայտնելով, որ հայ ժողովուրդն ու կաթողիկոսը այդ բոլորը կ՚ընեն առ ի գնահատանք ու շնորհակալութիւն Սուրիոյ ժողովուրդին՝ 1915 թուականին հայերուն ցուցաբերած ընդունելութեան եւ օգնութեան համար:

Այս բոլորը, ինչպէս նաեւ անկարեւոր աւելորդ մանրամասնութիւններ յիշելով յօդուածագիրը կ՚ուզէ հայ ժողովուրդը թէ՛ Սուրիոյ ներկայ իշխանութիւններուն եւ թէ այդ իշխանութեան ետեւ կանգնողներուն «թշնամի» անուանել։ Անշուշտ, այս բոլորը յօդուածագիրը կը կապէ նաեւ Արցախի հարցին, յիշելով, որ ՄԱԿ-ի հանդիպումներուն ժամանակ Սուրիա միշտ ձեռնպահ կը մնար եւ չէր պաշտպաներ ազերի ժողովուրդին «արդար» շահերը եւ այս մէկը, ըստ գրողին, արդիւնքն էր հայ եւ սուրիացի ժողովուրդներու սերտ յարաբերութեան:

Արցախի վերջին պատերազմի ընթացքին բազմաթիւ լրատուամիջոցներ խօսեցան այն մասին, որ պատերազմին իրենց մասնակցութիւնը կը բերեն նաեւ սուրիացի վարձկան մարտիկներ։ Յօդուածագրին կարծիքով՝ նման ապատեղեկատուութիւն մը տարածած է նախկին Սուրիոյ կառավարութիւնը, աջակցելու համար հայ ժողովուրդին:

Տակաւին կարելի է երկարել շարքը յօդուածագրին ամբաստանութիւններուն, որովհետեւ չարչրկած է ինքզինք, գտնելու համար «փաստեր», որոնք կարելի կ՚ըլլայ գործածել հայ ժողովուրդի դէմ:

*

Նախորդ մեր յօդուածներէն մէկուն մէջ յիշեցինք, որ հայ ժողովուրդը անցնող յիսնամեակին Սուրիոյ մէջ կրցաւ պահել իր անկախութիւնն ու ազատութիւնը, թէ՛ կրօնական եւ թէ կրթական գետնի վրայ. Սուրիա եղած է հայ ժողովուրդի ամենէն ազդեցիկ գաղութներէն մէկը, իր հսկայական գաղութով, դպրոցներով, մամուլով, ակումբով ու միութիւններով։ Բնականաբար, Հայաստանի նախկին իշխանութիւնները դիւանագիտական կապեր պիտի հաստատէին պետութեան հետ (անոնց գաղափարակից ըլլան թէ ոչ), որովհետեւ հոն ունին զաւակներ, որոնց շահերը պաշտպանելու պարտաւոր են. վստահաբար, նոյն կապերը պիտի հաստատուին ներկայի եւ կամ ապագայի իշխանութեանց հետ (անկախ անոր, թէ ովքեր են), որովհետեւ առողջ դիւանագիտութիւնը այդ մէկը կը պահանջէ:

Հետեւաբար, ամբողջութեամբ սուտ են յօդուածագիրին այն բառերը, թէ այսօր հայ ժողովուրդը մեծ ցաւ ու դժբախտութիւն կ՚ապրի Սուրիոյ նախկին իշխանութեան տապալումով. որպէս հայ ժողովուրդ եւ մանաւանդ որպէս համայնք, մեզի համար առաջնահերթութիւնը մեր ժողովուրդի զաւակներուն բարօրութիւնն ու բարեկեցութիւնն է. որպէս ժողովուրդ ու հայկական սփիւռք, ունինք մեր իրաւունքներն ու պահանջները եւ որեւէ իշխանութեան հետ պէտք է ունենալ դիւանագիտական կապեր, որովհետեւ անոնց ներքին կռիւներն ու կողմնակալութիւնը կրնայ վնաս պատճառել մեր գաղութներուն, որոնք առանց այդ ալ արդէն իսկ դժուարին օրեր կ՚ապրին: Այս մէկը քաղաքականութենէն անդին կը դիտենք որպէս կնոջական «ըսի-ըսաւ» մը, որ կիներ ի գործ կը դնեն ոխ ու ատելութիւն մը ստեղծելու երկու անձերու միջեւ՝ վստահաբար իրենց շահերը պաշտպանելով:

ՀԱՐՑ՝ ԱՐՀԵՍՏԱԿԱՆ ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ

Հարցում. Դիւանագիտութիւնը ինչքանո՞վ կարեւոր է քաղաքականութեան մէջ:

Պատասխան. Դիւանագիտութիւնը քաղաքականութեան անկիւնաքարն է եւ էական նշանակութիւն ունի համագործակցութեան խթանման, հակամարտութիւնները կանխելու եւ կայունութեան պահպանութեան մէջ: Դիւանագիտութիւնը առիթ կու տայ խուսափիլ ծայրայեղ միջոցներէն. ինչպէս օրինակ՝ պատերազմը, պատժամիջոցները եւ այլն: Առողջ դիւանագիտութիւնը շատ մը մարտահրաւէրներու լուծում կու տայ եւ ժողովուրդներուն միջեւ անվտանգութիւն կը ստեղծէ:

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Երեւան