ԾԽԵԼԸ ԻՆՔՆԱՀԱՍՏԱՏՈՒՄ ՉԷ

Իւրաքանչիւր մարդու համար մեծութիւնն ու շրջանակի մէջ հաստատուած անձի մը տպաւորութիւն ձգելու հասկացողութիւնը տարբեր համոզում ու հասկացողութիւն ունի։ Այս մէկը առաւելաբար կը կազմաւորուի պատանեկութեան շրջանին, ուր ընկերութեան մէջ տեղ գրաւելը աւելի էական կը դառնայ. պատանին կ՚ուզէ իր զգալի ազդեցութիւնը ունենալ իր հասակակիցներուն մօտ, անոնց մօտ որոշ արժէք եւ պատկեր մը ստեղծելու: Դեռահաս վիճակէն չափահասութիւն անցնիլը այս մէկը կը պահանջէ, որովհետեւ մանուկ պատանին աւելիով կը սկսի գիտակցիլ իր ունեցած ազատութեան մասին եւ կ՚ուզէ փաստել, որ թէ ինք կրնայ անկախ որոշումներ կայացնել եւ պատասխանատուութիւններ վերցնել: Այս մէկը կ՚ընեն, որպէսզի ուրիշներու ուշադրութեան արժանանան, ինչ որ կը խթանէ սեփական ինքնավստահութիւնը: Տարիքի զարգացումը իր հետ կը բերէ նաեւ առանձնանալու եւ ուրիշներէն տարբերուելու ցանկութիւնը, անոնց մէջ ստեղծելով հասակակիցներու հետ համեմատութեան պայքար մը, ինքզինք ապացուցելու ցանկութիւն մը:

Մարդկային բնազդէ մղուած ամէն պատանի կ՚ուզէ յաջողութեան մը հասնիլ, սակայն, մտահոգեցուցիչը այն է, որ ամէն պատանիի համար յաջողութեան չափանիշը տարբեր է եւ այս համոզումի հաստատման մէջ մեծ դեր ունի շրջապատը: Շատ մը պատանիներ իրենց անձերը մեծերու կողմէ թերագնահատուած կը զգան եւ ճիշդ կամ սխալ ձեւերով կը փորձեն իրենք զիրենք ապացուցել եւ յաճախ որպէս միջոց կ՚ընտրեն մեծահասակները կրկնօրինակելը՝ իրենց ճիշդ կամ սխալ ապրելակերպով, կարծելով, որ մեծահասակ մը կրկնօրինակելը զիրենք եւս մեծի կարգ պիտի դասէ:

Ինչպէս ըսինք, պատանին զանազան միջոցներ կը փնտռէ ինքզինք փաստելու եւ շրջանակին մէջ իր շուքը պարտադրելու համար եւ այդ միջոցներէն մէկը, ցաւ ի սիրտ, ծխելու սովորութիւնն է։ Պատանին իր մանկութենէն սկսեալ լաւապէս տեղեակ է եւ զանազան առիթներով լսած է ծխելուն պատճառած վնասներուն մասին, սակայն, հակառակ այդ բոլորին, ինքզինք փաստելու որպէս միջոց կ՚ընտրէ ծխելը, ինչ որ հոգեբանական բարդ փոխազդեցութիւն մըն է: Պարզ է, որ ծխելը որպէս արարք պատանիին մօտ կը ձգէ «հասուն տարիք» ունենալու խաբէական զգացումը, որովհետեւ իրենց համոզումով՝ ծխելը կը զանազանէ պատանին ու երիտասարդը։ Տարածուած համոզում է, որ մեծը կը ծխէ իսկ փոքրը ոչ եւ հետեւաբար ծխել այդ մեծերուն շարքին դասուիլ կը նշանակէ: Ծխելուն մէջ անոնց համար ծխախոտին վնասներէն եւ կամ տուած հաճոյքներէն անդին կարեւոր է արտաքին ցուցադրութիւնը. ծխախոտը բռնելը, վառելը, ծուխը արտաշնչելը, որովհետեւ այնպէս, ինչպէս իրական կեանքի մէջ, նոյնպէս ժապաւէններու մէջ կը տեսնեն, թէ ինչպէս «հաստատուած» մարդիկ հպարտութեամբ կը ծխեն, ստեղծելով այն տպաւորութիւնը, որ հաստատուած ու ուժեղ մարդիկ կը ծխեն:

Անշուշտ, ծխող պատանիներ կ՚անգիտանան, որ իրենց կարծած այդ տպաւորութիւնը առաւելագոյնը իրենց տարիքակիցներուն եւ իրենց փոքրերուն վրայ կրնան ձգել, որովհետեւ անոնք եւս իրեն պէս լաւապէս չեն գիտեր, թէ ինչ է ինքնահաստատումը եւ «մեծ»ութեան հիմնական գաղափարը:

Պատանիներուն ծխելու մէջ մեծ ազդեցութիւն ունի նաեւ շրջապատին՝ ծնողքին ուսուցիչին եւ մեծերու կողմէ դրուած սահմանափակումները. օրինակի համար, տան մը մէջ հայրը կը ծխէ, սակայն, խստիւ կ՚արգիլէ, որ իր պատանին ծխէ. դեռահաս պատանին իր մէջ կ՚ունենայ ըմբոստութիւն մը հակառակելու սահմանուած օրէնքներուն դէմ եւ նման պայմաններու մէջ ծխելը արգելքները յաղթահարել կը նշանակէ իրենց համար: Ծխելը իրենց մէջ կը ստեղծէ այն համոզումը, որ իրենք հասուն են այնքանով, որ կրնան որոշել, թէ ինչ բանը վնաս է իրենց համար եւ ինչը ոչ. կեանքի ղեկը ձեռք վերցնելը փաստելու ձախող միջոց մը պարզապէս:

Պատանիներուն համար երբեք կարեւոր չէ սեփական առողջութիւնը՝ ինչքան շրջապատի վրայ իրենց ունեցած ազդեցութիւնը. անոնց համար առաջնահերթ է հասակակիցի մը մօտ մեծ ու յաջողակ երեւիլը՝ քան թէ առողջ, որովհետեւ ներկայ աշխարհը երեւոյթները արտաքինով կը դատէ եւ հետեւաբար ծխելը արտաքին ազդանշան մըն է հաստատուած անձ ըլլալու: Անշուշտ, մեծահասակները եւս իրենց ազդեցութիւնը ունին. օրինակի համար, այսօր մեծահասակ մը երբ տեսնէ պատանիի մը ծխելը՝ անմիջապէս հետեւեալ արտայայտութիւնը կ՚ունենայ. «Տարիքդ ի՞նչ է որ կը ծխես»։ Իրականութեան մէջ պատանիին ծխելը արդէն իսկ այդ նպատակը ունի՝ իր տարիքը աւելիով հասուն ցոյց տալ շրջապատին։ Մեծահասակները ծխելը տարիքի ու հասունութեան հետ աղերսելու փոխարէն, պարտին անոր հոգեբանական ու առողջապահական խնդիրներուն մասին խօսիլ:

Պատանիին ծխելուն վրայ մեծ ազդեցութիւն ունի նաեւ շրջապատն ու հասակակիցները. այսօր պատանի մը կը ծխէ եւ ինքզինք մեծ կը զգայ. իր հասակակից ընկերը եթէ չմասնակցի ու ինք եւս չծխէ, հասակակիցներու կողմէ կրնայ ծաղրի ենթարկուիլ եւ հետեւաբար շրջապատի օրինակին հետեւելով ծխելը շատ աւելի լաւ է իրենց համար, քան հասակակիցներու կողմէ անտեսուիլն ու ծաղրուիլը: Այլ խօսքով՝ ծխելը աներեւոյթ կապ մը կը դառնայ իր եւ իր շրջանակի հասակակիցներուն միջեւ:

Մինչեւ որոշ ժամանակ այս ախտը պատանիներուն մօտ կը տեսնուէր, սակայն, այսօր կը նկատենք, որ երիտասարդութիւնը եւս զոհն է այս թիւր ըմբռնումներուն, մանաւանդ երբ անձնական կեանքի մէջ կը բախուին բուռն յոյզերու. ինչպէս՝ մարդկային յարաբերութիւններ, ընտանեկան կեանք եւ այլն: Շատ մը երիտասարդներ իրենք զիրենք ծխելու պարտաւոր կը զգան, որովհետեւ համոզուած են, որ ծխելը կրնայ թեթեւցնել ու մեղմել ցաւն ու վիշտը, անարդարութեան զգացումն ու միւս խնդիրները, որոնք կը դիմագրաւեն:

Գիտականօրէն փաստուած է, որ ծխելը ո՛չ թէ նեղութիւնը կը հեռացնէ, այլ ժամանակի ընթացքին աւելիով այդ նեղութիւնը ճանչնալու եւ զգալու պատճառ կը դառնայ. մարդ ծխելով ո՛չ թէ խոյս կու տայ յուզական կեանքէն, այլ ինքզինք աւելիով կը բանտարկէ այդ կեանքին մէջ:

Այս բոլորին լոյսին տակ կ՚ուզենք մեր խօսքը ուղղել ծխող երիտասարդութեան՝ մանաւանդ իգական սեռի ներկայացուցիչներուն. դուք ձեր անձն ու կարողութիւնները փաստեցէք ո՛չ թէ ծխելով, այլ ձեր շրջապատին մէջ տարբերութիւններ ստեղծելով. ծխելը կեղծ է իր ամբողջութեամբ. անոր տուած «շուք»ը ժամանակաւոր, տուած հանգստութիւնը մակերեսային ու խաբուսիկ է. շրջապատի մէջ փորձեցէք դուք ձեզ փաստել ձեր կարողութիւններով, հաւատալով, որ դուք ունիք կարողութիւնը ամէ՛ն բան ընելու: Մէկ կամ երկու օրուան մէջ պիտի չյաջողիք իրագործել այն բոլոր նպատակները, որոնք այսօր անհասանելի կը թուի եւ ո՛չ ալ ծխելը ձեզի պիտի յաջողի քայլ մը աւելի մօտեցնել այդ երազներուն ու նպատակներուն. ծխելու տրամադրած ձեր ժամանակը յատկացուցէք բան մը սորվելու. այսօր եթէ շաբաթ մը, ամիս մը, տարի մը եւ գուցէ մի քանի տարի կեդրոնանաս՝ լաւապէս կը մասնագիտաս ոլորտի մը մէջ եւ երազներու ետեւէն կ՚երթաս: Այսօր եթէ քու շրջանակիդ մէջ այդ կամ այն անձը կը ծխէ, քու չծխելդ պատիւէդ բան մը պիտի չպակսեցնէ. ո՛չ ալ ընկերութեան մէջ շուքդ պիտի նուազի, որովհետեւ վա՜յ այն ընկերութեան, որուն շուքը ծխելու վրայ հաստատուած է: Այսօր աշխարհի մէջ ծխող՝ սակայն մոռցուողներ շատ կան, սակայն, անդին կան նաեւ շատ շատեր, որոնք առանց ծխելու յաջողած են իրենց անունը անմահացնել. դուն ալ փորձէ անունդ անմահացնել եւ ո՛չ թէ անձդ ժամանակաւոր «անմահութեան» սիրոյն մահացնել:

ՀԱՐՑ՝ ԱՐՀԵՍՏԱԿԱՆ ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ

Հարցում. Աշխարհի վրայ քանի՞ անչափահաս կը ծխէ:

Պատասխան. Աշխարհի մէջ ծխող անչափահասներու թիւը զգալի է, սակայն կարելի չէ ճշգրիտ թիւ մը ըսել: Առողջապահութեան համաշխարհային կազմակերպութեան տուեալներուն համաձայն, չափահաս ծխողներու 90 առ հարիւրը ծխել կը սկսին 18 տարիքը չամբողջացուցած. 2021 թուականին կատարուած ուսումնասիրութիւններ ցոյց կու տան, որ աշխարհի պատանիներուն 14 առ հարիւրը եւ աւելին ծխողներ են:

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Երեւան