ՄԱՆՈՒԿ-ՊԱՏԱՆԻՆ ԵՒ ՍԵՌԱԿԱՆ ԶԳԱՑՈՒՄՆԵՐԸ

Արդի գիտութիւնը կը փաստէ, որ մանուկները իրենց կենսաբանական յատկութիւնները կը սկսին ճանչնալ 8-10 տարեկաններու միջեւ, թէեւ աւելի հին հոգեբաններ կը հաւատան, որ մանուկը կը ծնի եւ լոյս աշխարհ կու գայ արթուն սեռական բնազդով, խորթ ըլլալով այդ ապրումներուն: Սակայն պէտք է ընդունիլ, որ մանուկէ մանուկ այս մէկը կրնայ տարբերիլ՝ նկատի ունենալով միջավայրն ու մանուկի կենսաբանութիւնը, որովհետեւ այդ սեռականութեան հասկացողութիւնը մէկ օրուան մէջ չէ, որ ծնունդ կ՚առնէ մանուկ-պատանիին մէջ, այլ ժամանակի ընթացքին կ՚ունենայ իր զարգացումը: Այս հասկացողութիւնը առաւելաբար աճ կ՚արձանագրէ 11-13 տարեկան հասակին, մանաւանդ երբ անոնց մօտ կամաց-կամաց ի յայտ կու գայ մարմնական փոփոխութիւններ, ինչ որ անոնց մօտ աւելի հետաքրքրութիւն կը ստեղծէ անձի սեռի մասին: Այս տարիքին է, որ մանուկ-պատանիները կը սկսին հասկնալ սեռական գրաւչութիւնն ու յարաբերութիւնները:

Այս բոլոր զգացումներն ու փոփոխութիւնները մանուկ-պատանիին մօտ կը ստեղծեն սեռական հետաքրքրութիւն, որովհետեւ անոնք ժամանակի ընթացքին անգիտակից սեռական զգացումներէն կը սկսին անցնիլ գիտակից սեռական զգացումներու. անշուշտ, իւրաքանչիւր մանուկ-պատանիի մօտ այս ընթացքը տարբեր ժամանակացոյց կրնայ ունենալ. այս ժամանակին վրայ մեծ ազդեցութիւն կ՚ունենայ շրջապատը՝ մանաւանդ դաստիարակութիւնը եւ կը հաւատանք, որ դաստիարակութեան մէջ իր կարեւորագոյն տեղը ունի սեռական դաստիարակութիւնը, որ սեռական վարքի ձեւաւորման առողջ ընթացք մը կը ստեղծէ, որովհետեւ այդ դաստիարակութեան մէջ արտաքին փոփոխութիւններէն ու զգացումներէն բացի տեղ կը գտնէ նաեւ հոգեբանական կողմը:

Պատանին, որ արդէն իսկ կը զգայ սեռական զգացումներ, կ՚ունենայ հետաքրքրութիւն եւ ան այսպէս թէ այնպէս պիտի յաջողի այդ հետաքրքրութիւնը «գոհացնել» եւ հո՛ս է, որ կու գայ դաստիարակութեան կարեւորութիւնը, որովհետեւ եթէ որպէս ծնողք, որպէս դաստիարակներ ճիշդ ուսուցումը չփոխանցենք, ինք իր միջոցներով պիտի յաջողի գտնել իր հետաքրքրութեան պատասխանները՝ շատ անգամ սխալ աղբիւրներէ եւ սխալ հասկացողութեամբ: Յաճախ կը նկատենք ընտանիքներ, որոնք «ամօթ» կը նկատեն ու իրենց եւ զաւակներուն միջեւ պատնէշ մը՝ կարծելով, որ սեռական դաստիարակութեան մասին չխօսիլը բաւարար պիտի ըլլայ անոնց մէջ չարթցնելու այդ զգացումները:

Սեռական զգացումներու զարգացման մէջ դեր ունին շատ մը գործօններ. օրինակի համար՝ ձանձրոյթը, պարապութիւնը, կոպտութիւնը, անկանոն սնունդը եւ մինչեւ անգամ ծնողներու կողմէ ծայրայեղ քնքշութիւնը։ Այս բոլորէն աւելի մանուկին վրայ կ՚ազդեն իր հօր եւ մօր պահուածքն ու յարաբերութիւնները, անոնց գործած բառերն ու արտայայտութիւնները: Մանուկներու մօտ այդ հասկացողութիւնը յաճախ ի յայտ կու գայ երբ անոնք «տուն-տուն» կը խաղան. մանուկը կը սկսի կապկել մայրը եւ կամ հայրը: Օրինակի համար՝ շատ մը տուներու մէջ սովորական կրնայ նկատուիլ մօր մերկութիւնը իր մանուկ-զաւակին առջեւ, մտածելով, որ մանուկը բան մը չի կրնար հասկնալ, սակայն, իւրաքանչիւր շարժում, իւրաքանչիւր արտայայտութիւն ու արարք մանուկին մէջ կ՚ունենան համապատասխան արձագանգներ:

Ընտանիքին կողքին սեռական դաստիարակութեան մէջ իր կարեւոր տեղը ունի դպրոցը, որովհետեւ տունէն դուրս դպրոցին մէջ մանուկ-պատանին կը սկսի իր յարաբերութիւնները զարգացնել հակառակ սեռին հետ. դպրոցին մէջ մանուկ-պատանին կ՚ունենայ որոշ հարցումներ, որոնց ճիշդ պատասխանը անհրաժեշտ է անոր մէջ առողջ սեռական դաստիարակութեան հիմք դնելու համար. շատ մը ծնողներ կը խուսափին նման հարցերէ եւ կամ նոյնիսկ չեն ստեղծեր առիթ, որպէսզի մանուկը յստակ ձեւով յաջողի արտայայտուիլ իր զգացումներուն ու հարցերուն շուրջ. այդ ամօթը սեռական զգացումը չի՛ խեղդեր մանուկին մէջ, այլ պարզապէս ընտանիքէն հեռու, անորոշ աղբիւրներու կ՚առաջնորդէ, որովհետեւ մանկական ու պատանեկան հետաքրքրութիւնը անպայմանօրէն պատասխան մը կը պահանջէ: Օրինակ՝ այդ տարիներուն անոնք պիտի սկսին հարցադրել իրենց ծնունդը, իրենց արական կամ իգական սեռի պատկանելիութիւնը: Այդ հարցերը կրնան սկիզբ առնել կենդանական աշխարհէն. օրինակի համար՝ անոնց համար հետաքրքրական կը դառնայ, թէ ինչպէ՞ս հաւը հաւկիթ կ՚ածէ եւ այդ հաւկիթին մէջէն դուրս կու գայ ճուտիկը. թէ ինչպէ՞ս շուն մը ծնունդ կու տայ այլ շուներու եւ այլն: Շատ մը մանուկներ այդ կենդանական աշխարհի բնական ընթացքը կը յաջողին մտովի կապել իրենց լոյս աշխարհ գալուն հետ. շատ մը ծնողներ անտեղեակ ըլլալով այս բոլորէն, կը շարունակեն իրենց սուտը. շատեր «ծովէն բերին» կ՚ըսեն, իսկ ուրիշներ՝ «ծառէն կախուած էր» եւ այդ սուտը շատ աւելի մեծ վնաս մըն է սեռական դաստիարակութեան մէջ, քան շինիչ անմեղ «սուտ» մը: Այդ սուտն ու իր հասկցած իրականութիւնը կը բախուին իրարու եւ մանուկին մօտ յստակութեան տեղ աւելիով անորոշութիւն մը կը ստեղծուի եւ այն մանուկները, որոնք սուտ պատասխան կը ստանան, յաճախակիօրէն կը կրկնեն իրենց հարցադրումները, տարբեր ժամանակներու ընթացքին, տարբեր տրամաբանութեամբ: Աւելիով նախընտրելի չէ՞ ծնողքն ու դպրոցը ինք փոխանցէ ճիշդ պատասխանը, քան թէ մանուկը (մանաւանդ 21-րդ դարու այս սերունդը) իր ձեւերով «յաջողի» գտնել որոշ պատասխաններ, որոնց ճշդութիւնը եւ մանաւանդ ներկայացուցած ձեւը հարցական է:

•շարունակելի…

ՀԱՐՑ՝ ԱՐՀԵՍՏԱԿԱՆ ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ

Հարցում. Պատճառներ, որոնք կ՚արագացնեն մանուկի սեռական զգացումները:

Պատասխան. Մանուկներու սեռական զգացումներու արագանալը արդիւնքն է կենսաբանական, հոգեբանական եւ միջավայրի համակցութեան: Սեռական դաստիարակութեան պատշաճ կրթութեան բացակայութիւնը եւ կամ վարքագծի անպատշաճ ընթացքը կրնան խթանել հետաքրքրութիւնները: Միւս կողմէ, հորմոններու փոփոխութիւնները բնականաբար կը զարգացնեն զգացումները. այստեղ կարեւոր է մեծահասակներու հետ բաց ու առողջ շփումը, այլապէս մանուկը պիտի դիմէ արտաքին աղբիւրներու՝ հասկնալու համար այդ ամբողջը: Անվտանգ եւ տեղեկացուած միջավայրի ապահովումը շատ կարեւոր է երեխաներուն համար:

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Երեւան