ՄԱՐԴԸ՝ ԱՍՏՈՒԾՈՅ ԴԻՄԱՑ

Պատմական բարոյական բոլոր ուսուցումներ, ընդհանրապէս, այն գաղափարը եւ տեսութիւնը կ՚ընդունին, թէ մարդը Աստուծոյ ստեղծած մէկ էակն է։ Բայց մարդ միշտ իր Արարչէն կը հեռանայ՝ տարուելով իր կիրքէն եւ «ԵՍ»էն։ Այնուամենայնիւ, երբ նեղ դրութեան մատնուի՝ անմիջապէս կը մօտենայ իր Արարչին, որպէս Նախախնամ Անոր կը դիմէ։

Ասիկա անուրանալի երեւոյթն է մարդ-Աստուած յարաբերութիւններուն, որ կը տեսնուի յաճախ, ինչպէս տեսնուած է ամբողջ մարդկային պատմութեան մէջ։ Այս տեսանկիւնէն դիտելով՝ չկա՛յ աւելի մեծ եւ ազդու օրինակ, քան Աւետարանի «Անառակ որդի»ին առակը. (ՂՈՒԿ. ԺԵ 11-32)։ Արդարեւ, գեղեցիկ է եւ բարի մարդկային հոգին, ան ամենամեծ հրաշալիքն է ստեղծագործութեան եւ տիեզերքին, քանի որ մարդկային հոգին՝ ինք «տիեզերք» մըն է անհուն, անծայրածիր։ Բայց մեծ հոգիներն են որ կը զգան, թէ իրենց կեանքը «տիեզերք» մըն է եւ իրենց բարձրագոյն կոչումը իրենց ճշմարիտ ապրումներն են։

Մարդուն պահանջները եւ փափաքները շատ անգամ հաղորդակցութեան մէջ կը դնեն զինք իր իսկ բարձրագոյն «ԵՍ»ին՝ իր առօրեայէն անդին եղող անձնաւորութեան հետ եւ կը կազմեն իր գերագոյն եւ խորհրդաւոր սահմանը՝ զինք աստուածայինին մօտեցնող։

Տակաւին կարելի չէ մարդուն համար անդրադառնալ իր սխալին, առանց թափանցելու եւ խորանալու մարդ արարածին խորհուրդին եւ փառքին՝ որ պայմանաւորուած եւ ծրագրուած է աստուածայինո՛վ։ Չէ՞ որ իմաստասէրներ մարդը կոչած են «ինքն իրեն անծանօթ»։ Արդարեւ, մարդ յաճախ անկարող է իր ֆիզիքական էութեան, մարմնին շատ մը հարցերը լուծել, հապա ինչպէ՞ս պիտի կարենայ լուծել իր հոգիին հարցերը։

Մարդ այն ատեն միայն կը նշմարէ եւ կ՚անդրադառնայ իր թերութիւններուն եւ տկարութիւններուն, երբ կը ճանչնայ իր սրբութիւնը եւ աստուածատուր զօրութիւնը։ Ահա թէ ինչո՛ւ մտքի եւ հոգիի թռիչքէն զուրկ անխոհեմ եւ անզգայ մարդիկ կը կասին, կանգ կ՚առնեն յառաջդիմութեան եւ լոյսի ճամբուն վրայ, որովհետեւ իրենց մութ եւ խաւար պարապութենէն զատ ոչինչ գիտեն եւ կրնան տեսնել եւ ըմբռնել։

Սա անուրանալի իրականութիւն մըն է, թէ մարդ կը ճանչնայ ինքզինք այնքան՝ որ չափով կը ճանչնայ աշխարհը։ Արդարեւ, «ներքին»ը ճանչնալու համար, նա՛խ պէտք է լաւ ճանչնալ «արտաքին»ը։ Եւ պէտք է նշել, թէ հոգին կարօտ է «Լոյս»ին, կարենալ ճանչնալու համար աստուածայինը՝ յաւիտենականը եւ անդրադառնալ աշխարհի ունայնութեան։ Լոյսը հազուադէպօրէն կը տրուի հրաշքի կատարումով, երբ Նախախնամը՝ Բարեգործը մեծ Զօրութիւնը փակէ մարդուս աչքը, արձակելով զայն Լոյսի բարիքին…

Յետոյ, հրաշքի մը գինով չէ որ միշտ կը ստեղծուի մարդուս հաւատքը, յաճախ անոնք կու գան բարի մարդոց սիրտէն կամ կրօնական ուսուցումէն, եւ շատ յաճախ Եկեղեցիէն։ Արդարեւ, բարի սիրտեր միշտ բաց են հրաշքներու, քանի որ անոնք մօտ են իրենց Նախախնամին՝ Աստուծո՛յ։ Դժուար է, որ Լոյսին գացող հաւատաւորը իր հոգիին մէջ ճշդորոշէ ստացականը եւ ինքնեկը. անիկա այն ատեն միայն ի յայտ կու գայ մարդուն մէջ եւ կը բանայ մարդուն գլխուն վրայ երկինքը, երբ մարդ գիտակցի իր մարդկային բարձրագոյնին, աստուածայինին։

Երանի՜ անոնց՝ որոնք յստակ եւ պայծառ կը գտնեն իրենց հոգիին լոյս երկբեկող ապակին, ցոլացնելու համար անոր ամէն մէկ երեսին վրայ Աւետարանին գոյնզգոյն գեղեցկութիւնները եւ ճշմարտութի՛ւնը։ Անշուշտ թէ կանխակալ եւ նախապաշարեալ վարդապետութիւններ, ուսուցումներ եւ պատուիրաններ դեր կը խաղան մեր հաւատքի պատրաստութեան եւ կազմաւորութեան մէջ. ի վերջոյ, կանխակալ եւ նախապաշարեալ կարծիքներու խուրձ մը, կապոց մը պէտք է նկատել մեր դաստիարակութիւնը, իր զանազան ոլորտներուն մէջ։ Սակայն առանց Աստուծոյ հետ եղած հոգիի դէմ յանդիմանութեան՝ որ մարդուն լաւագոյն մասին յաղթանա՛կն է, կարելի չէ ընդունիլ լոյսը։

Իբրեւ օրինակ այս ճշմարտութեան, կարելի է յիշել Աւետարանի ի ծնէ կոյրին պարագան. հակառակ որ Յիսուս բացած էր անոր աչքերը հրաշքով, սակայն ան լոյսին մէջ իր Փրկիչը տեսնելէն վերջ միայն ամբողջապէս երկրպագեց Անոր։

Այստեղ պէտք է շեշտել, թէ հաւատքը փաստի, ապացոյցի չի՛ կարօտիր։ Հաւատքը պայմանաւոր եւ թէական զգացում մը եւ գիտակցութիւն մը չէ. ան բացարձա՛կ է։ Ուստի, միայն կրնան հաւատալ եւ գիտակցիլ Լոյսին անոնք՝ որոնք կրնան իրենց սեփական հոգեւոր եւ մտային աչքերով տեսնել եւ հաստատել զայն։ Արդարեւ, մարմնաւոր աչքով տեսնել չի բաւեր, այլ պէտք է հոգեւոր եւ մտաւոր աչքով ալ տեսնել։ Արդարեւ, ուսումը եւ հրաշքը կը պատրաստեն ճամբան, բայց չեն ստուգեր զայն՝ առանց ներքին գիտակցութեան։ Այս կը նշանակէ, որ հաւատքը հրամայականոն դրութիւն մը չէ, այլ՝ գիտակցութեամբ զօրացած զգացում մը։ Ուստի, Քրիստոնէութիւնը գաղափարներու դրութիւն մը չէ, ուր Յիսուսի մասին կը խօսուի եւ կամ պատմութիւնը դէպքերու, այլ Անձով մը պայմանաւոր գերագոյն եւ անվիճելի ճշմարտութեան մը յայտագրութիւնը, թէ Մարդը՝ որդին է Աստուծոյ եւ իր մէջ կայ խորհո՛ւրդ մը, որ մաս կը կազմէ աստուածայինի՛ն։

Այս իմաստով քրիստոնէական հաւատքը մեզ կ՚առաջնորդէ այն բարձրագոյն գիտակցութեան, թէ՝ ինչպէս Աստուած մարմնացաւ եւ մարդացաւ, որպէսզի մարդը աստուածամերձ ըլլայ…

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ