Խնամատարի դատը

Մու­թա­ֆեան Պատ­րիար­քին խնա­մա­տար (vasi) մը նշա­նա­կե­լու պա­հան­ջով բա­ցուած դա­տը վեր­ջին օ­րե­րուն վերս­տին կը զբա­ղեց­նէ հա­մայն­քին օ­րա­կար­գը։ Նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ ան­ցեալ շաբ­թուան մէջ տե­ղի ու­նե­ցած էր դա­տա­վա­րու­թիւն մը, ար­ձա­գանգ­նե­րը ար­դէն շրջա­նա­ռու­թեան մէջ են հա­մայն­քէն ներս։ Մեր հա­մայն­քէն չորս ան­հատ­նե­րու կող­մէ բա­ցուած դատ մըն է այս մէ­կը, ո­րուն կը վե­րագ­րուի ուռ­ճա­ցուած ի­մաստ մը՝ հա­ւա­նա­կան վար­կած­նե­րու կամ հե­ռան­կար­նե­րու տե­սան­կիւ­նէն։ Դա­տա­վա­րու­թե­նէն ա­ռաջ մա­մու­լին մէջ ե­ղան բա­զում հրա­պա­րա­կում­ներ եւ ու­շագ­րաւ յայ­տա­րա­րու­թիւն մըն ալ լոյս տե­սաւ տի­րա­մայր Մա­րի Մու­թա­ֆեա­նի ստո­րագ­րու­թեամբ։ Դա­տա­կան դի­մու­մը կա­տա­րած ան­հատ­նե­րը պա­հան­ջած էին, որ տի­րա­մայ­րը խնա­մա­տար նշա­նա­կուի պատ­րիար­քին հա­մար։ Իր ստո­րագ­րու­թեամբ մա­մու­լին մէջ լոյս տե­սած թրքե­րէն լու­սա­բա­նու­թեան մէջ ան յստա­կօ­րէն տե­ղե­կա­ցու­ցած էր, որ դա­տը ա­ռանց իր գի­տակ­ցու­թեան եւ հա­ւա­նու­թեան բա­ցուած էր եւ ինք այդ­պի­սի պա­հանջ մը չու­նէր։

Հի­մա որ դա­տա­վա­րու­թեան յա­ջոր­դած մթնո­լոր­տին մէջ հան­րա­յին կար­ծի­քը կը հե­տե­ւի ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն, ակն­յայ­տօ­րէն, շատ հե­տաքրք­րա­կան է տի­րա­մայր Մա­րի Մու­թա­ֆեա­նի դիր­քո­րո­շու­մը։ Դա­տա­վա­րու­թե­նէն վերջ մա­մու­լին մէջ իս­կա­պէս զգա­յա­ցունց տուեալ­ներ տեղ գտած են այդ դա­տա­վա­րու­թեան ըն­թաց­քին իր որ­դեգ­րած դիր­քո­րոշ­ման մա­սին։ Երբ այդ զգա­յա­ցունց լու­րե­րը հա­մայն­քին ու­շադ­րու­թիւ­նը լա­րած է իր վրայ, Մա­րի Մու­թա­ֆեան այս ան­գամ ալ թեր­թի մը մի­ջո­ցաւ հերք­ման յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րով հան­դէս ե­կած է։ Կարճ խօս­քով, բա­ւա­կան զա­ւեշ­տա­յին ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րու կը հե­տե­ւի հան­րա­յին կար­ծի­քը։ Տի­րա­մայ­րը յա­ճախ կը շեշ­տէ իր յա­ռա­ջա­ցած տա­րի­քը, ապ­րած ցա­ւը ու կ՚ակ­նար­կէ, որ կը փա­փա­քի զերծ մնալ վէ­ճե­րէ։ Այս պա­հան­ջը ար­դար է, իր բնա­կան ի­րա­ւուն­քը կը հա­մա­րուի։ Բայց եւ այն­պէս, ինք այդ դիր­քը կրնայ ա­պա­հո­վել ե­թէ չհա­կա­սէ Պատ­րիար­քա­րա­նի որ­դեգ­րած ու­ղիին հետ։ Իսկ այ­սօր մեր տե­սա­ծը այն է, որ տի­րա­մայր Մա­րի Մու­թա­ֆեան «tavşana kaç, tazıya tut»ի ըն­թաց­քի մը մէջ է, ինչ որ ծնունդ կու տայ հար­ցա­կան­նե­րու։

Վեր­ջերս հրա­պա­րա­կուած տուեալ­նե­րուն մէջ ա­մե­նա­հե­տաքրք­րա­կա­նը այն է, որ իր կամ­քէն ու նոյ­նիսկ գի­տակ­ցու­թե­նէն դուրս բա­ցուած դա­տի մը հա­մար բո­ղո­քե­լէ վերջ Մա­րի Մու­թա­ֆեան ին­չո՞ւ դա­տա­րա­նին մէջ ըն­դու­նած է իր պատ­րիարք որդ­ւոյն հա­մար խնա­մա­տար նշա­նա­կուի­լը։ Չէ՞ որ, պատ­րիար­քին խնա­մա­տա­րը Պատ­րիար­քա­րանն է։ Ե­թէ տի­րա­մայ­րը դէմ էր նման դա­տի մը բա­ցուե­լուն, ա­պա ին­չո՞ւ հի­մա յօ­ժա­րած է խնա­մա­տար դառ­նալ, հոգ չէ, թէ զուտ իր որդ­ւոյն անձ­նա­կան սե­փա­կա­նու­թան հա­մար։

Տի­րա­մայ­րը հա­մայն­քէն ներս ու­նի բա­րո­յա­կան դիրք մը։ Պատ­րիար­քա­րա­նը ա­րա­րո­ղա­կար­գա­յին ի­մաս­տով բծախնդ­րու­թիւն ցոյց կու տայ ի­րեն նկատ­մամբ։ Հե­տե­ւա­բար, Մա­րի Մու­թա­ֆեա­նի եւ Պատ­րիար­քա­րա­նի յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու ներ­դաշ­նա­կու­թեան տե­սան­կիւ­նէն կաս­կա­ծա­յա­րոյց ե­րե­ւոյթ­նե­րը նպա­տա­կա­յար­մար չեն մեր հա­մայն­քին տե­սան­կիւ­նէն։ Այս­տեղ բնա­կա­նա­բար Պատ­րիար­քա­րանն ալ ու­նի պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւն­ներ, Պատ­րիար­քա­րա­նին ալ բա­ժին կը վի­ճա­կի մի­ջոց­ներ ձեռք առ­նե­լու տե­սան­կիւ­նէն եւ ըստ ե­րե­ւոյ­թին այդ ա­ռու­մով ալ կան բաց­թո­ղում­ներ։ Պատ­րիար­քա­րա­նը նուի­րա­պե­տա­կան հաս­տա­տու­թիւն մըն է։ Ան­հա­տա­կան ա­զա­տու­թիւն­նե­րը մեր հա­ւա­քա­կան կեան­քէն ներս պէտք է լրիւ ե­րաշ­խա­ւո­րուած ըլ­լան։ Բայց եւ այն­պէս, ա­նոնք, ո­րոնք նուի­րա­պե­տա­կան հաս­տա­տու­թեան մը հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րէն կ՚օգ­տուին, ա­պա փո­խա­րէ­նը՝ պէտք է չհա­կադ­րուին այդ հաս­տա­տու­թեան կամ նման թիւ­րի­մա­ցու­թիւն­ներ չյա­ռա­ջաց­նեն հան­րա­յին կար­ծի­քին մօտ։ Վեր­ջին շրջա­նի ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րէն կա­րե­լի է հե­տեւց­նել, որ տի­րա­մայ­րը բա­ւա­րար փորձ կու­տա­կած պէտք է ըլ­լայ այս ուղ­ղու­թեամբ։ Ար­դա­րեւ, Պատ­րիար­քա­րա­նը պէտք է մի­ջոց­ներ ձեռք առ­նէ, ե­թէ ան­ցու­մա­յին ներ­կայ բարդ շրջա­նին կ՚ու­զէ կան­խել տկա­րու­թիւն­նե­րու տպա­ւո­րու­թիւն­նե­րը։  

Թէ՛ խնա­մա­տա­րի նշա­նակ­ման հա­մար դա­տա­րան դի­մած ան­հատ­նե­րը, թէ՛ տի­րա­մայ­րը եւ թէ Պատ­րիար­քա­րա­նը այս գոր­ծըն­թա­ցին մէջ հե­ռու են թա­փան­ցի­կու­թե­նէ։ Ընդ­հա­նուր ան­պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան ե­րե­ւոյ­թի մը դէմ յան­դի­ման մնա­ցած է հա­մայն­քը։ Այս ի­րա­վի­ճա­կին մէջ ան­կեղ­ծու­թեան եւ ար­դա­րու­թեան փոր­ձա­քարն է թա­փան­ցի­կու­թիւ­նը։ Այ­լա­պէս, քմա­հաճ պա­հանջ­նե­րով կա­տա­րուած նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­նե­րը եւ ա­նոնց հե­տե­ւան­քով յա­ռա­ջա­նա­լիք ազ­դե­ցու­թեան պայ­քար­նե­րը միայն ու միայն պի­տի խո­րաց­նեն մեր հա­մայն­քին առ­կայ տխուր ըն­թաց­քը։

ԱՐԱ ԳՕՉՈՒՆԵԱՆ