ՎԱՂԸ

Ո՜վ հզօր ծով:

Ո՜վ պայքարող ծով:

Ո՜վ բռնակալ ծով:

Այս այրող ամառուան սկիզբը, պարկեշտութեան, վարանումի եւ արժանապատուութեան երկա՜ր տարիներէ ետք, շնչակտոր եւ վազելով կու գամ քեզի, առանց ժամադրութեան, առանց նախաբաններու, առանց լողազգեստի, որպէսզի տեղեկացնեմ քեզի, թէ դգալն ու պնակը եղան արաբներուն զէնքը եւ թշնամիներուն դիմադրելու իրերը եւ թէ անոնց ամէնօրեայ բաղարջը իւրաքանչիւր առաջնորդի քաղաքական խորհրդատուն եղած է, ինչպէս նաեւ իւրաքանչիւր ժողովուրդի պաշտօնական խօսնակը եւ ազգային երգը բոլորին լեզուին վրայ է: 

Կը թափառիս արաբական երկիրներու երկայնքով ու լայնքով, դռները կը ծեծես ու կը հարցնես.

Ո՜վ խօսնակ…, ինչո՞ւ կը կարդաս լուրեր, որոնց աղբիւրը չես գիտեր եւ թիւեր՝ որոնց ճշգրտութեան չե՛ս վստահիր եւ խոստումներ՝ որոնց լրջութեան չե՛ս հաւատար ու լորձունգը կը հոսի շրթներէդ, ըսես ճիշդ հիմա պատերազմի պիտի երթաս:

-Ապրիլ կ՚ուզեմ:

Ո՜վ ճարտար լրագրող եւ ողիմպիական ջահին նման անկեղծութեան ու ճշմարտութեան վահանը գլուխէդ բարձր բռնող, ինչո՞ւ համար կը լուսաբանես դասախօսութիւններ, որոնց օգտակարութեան չե՛ս հաւատար, ինչպէս նաեւ կը մեկնաբանես յանձնարարութիւններ, որոնք չես կարդացած, եւ կը գիրկընդխառնուիս հիւրերու հետ ու կը համբուրես այտեր՝ որոնք կ՚ուզես խածնել:

-Ապրիլ կ՚ուզեմ:

Ո՜վ մեծայարգ ուսուցիչ…, ո՜վ սերունդներու դաստիարակիչ, ինչո՞ւ կը դասաւանդես ուսումնական ծրագիրներով, որոնց համոզուած չես եւ կը հետեւիս թելադրութիւններու՝ որոնք չես յարգեր եւ կ՚ողջունես դրօշակներ, որոնց գոյները անգամ չե՛ս գիտեր:

-Ապրիլ կ՚ուզեմ:

Ո՜վ բանաստեղծ, որ ամբողջութեամբ կառչած ես ամբոխին եւ ընկերվարական համակարգի խնդիրներուն, դուն՝ որ Մայքովսկիի¹ ժառանգորդն ես համարձակութեան մէջ եւ Պրեխթի²՝ յստակատեսութեան մէջ եւ Նազըմ Հիքմեթի՝ հաստատ մնալու ունեցած սկզբունքիդ մէջ, ինչպէ՞ս է որ տարուան ընթացքին կը թափառիս Օրսոյի, Փրակի եւ Պուտափեշտի միջեւ, սակայն տարեվերջին՝ բանաստեղծական երեկոյթներդ ու իմաստասիրական դասախօսութիւններդ կը կատարես նաւթի երկիրներուն մէջ:

-Ապրիլ կ՚ուզեմ:

Ո՜վ յոգնած ծերացած հայր, ինչո՞ւ գաղտնի կերպով արցունք կը թափես եւ թաշկինակներ կը քամես որդիիդ համար՝ որ մոռցուած է բանտերու ճաղերէն անդին, իսկ աշխատավայրիդ մէջ չե՛ս խոստովանիր անոր որդիութիւնը եւ կը բարկանաս բոլոր անոնց վրայ, որոնք կը յիշեն զինք առջեւդ:

-Ապրիլ կ՚ուզեմ:

Ո՜վ մեծ հայր, ո՜վ մայր, ո՜վ աղջնակ, ինչո՞ւ կը ձգես երկիրդ ռումբերուն տակ եւ պայուսակներդ ու զաւակներդ կը քաշքշես երկրէ երկիր եւ օդակայանէ օդակայան, ինչպէս նաեւ մարմնի խնամքի քսուկներով կը ծածկես արցունքներդ եւ մարմնիդ վրայ եղող չարչարանքներու հետքերը, որոնք անցեալէն մնացած է, ինչպէս նաեւ կը չափազանցես հագուստդ ծունկերէդ վար իջեցնելու անվտանգութեան եւ հետախուզութեան կէտերուն վրայ ու օդակայաններուն մէջ:

-Ապրիլ կ՚ուզեմ:

Ո՜վ ոստիկան, ինչո՞ւ կը մտրակես անմեղները:

Ո՜վ պաշտօնեայ, ինչո՞ւ սպառնալիքով կը հարկադրես օտարականները:

Ո՜վ անմեղ, ինչո՞ւ չես պոռար քեզ չարչարողներու դէմքին:

Ո՜վ դատաւոր, ինչո՞ւ կ՚արձակես վճիռներ, որոնց արդարութեան չե՛ս հաւատար:

Ո՜վ դերասան, ինչո՞ւ կ՚ընդունիս այնպիսի դերեր, որ կ՚ամչնաս յիշել զանոնք:

-Ապրիլ կ՚ուզենք:

Նոյնիսկ Անթոնի Քուինը դերասանութեամբ կը զբաղի՝ որպէսզի ապրի:

Ֆէյրուզը կ՚երգէ՝ որպէսզի ապրի:

Նաճուա Ֆուատը³ սկսած է գրել ու գուշակութիւններ ընել՝ որպէսզի ապրի:

Իմատ Համտին⁴ ծաղրածու եղած է կը մերկանայ՝ որպէսզի ապրի: 

Արդարեւ, ո՜վ հզօր աղմկարար ծով, դուն որ Աղեքսանդրին, Հանիպալին եւ Նափոլէոնին նուաճողն ես, ինչպէս նաեւ Հերման Մելկելին, Փոլ Վալերիին եւ Հեմինկուէյին ներշնչողը:

Ո՜վ դուն որ զօրութեան, հպարտութեան, առատաձեռնութեան եւ կայտառութեան խորհրանիշն ես. խորհուրդ տուր ինծի այս վիճակին համար՝ որու հասած ենք:

Ծովը ինծի նայեցաւ իր մաշած ժայռերուն եւ իր հին, աղտոտ ճերմակ փրփուրներուն մէջէն՝ ինչպէս ծեր պաշտօնեայի մը օձիքը, ու ըսաւ ինծի, մինչ արցունքները կը ծածկէին իր յոգնած ալիքները եւ հնամաշ, մաշուած խեցի պատեանները. 

-Ես ալ սկսայ սպառիլ՝ ապրելու համար:

Ո՜վ դգալ, դուն մեր թշնամին ես:

Ո՜վ բաղարջ, դուն յանձնուելու փաստաթուղթն ես, որ ամէն առաւօտ կը տրուի մեզի:

Ո՜վ փոքրիկ պատառ, դուն «մեծ Իսրայէլն» ես:

ՎԱՐԱՆԴ ՔՈՐԹՄՈՍԵԱՆ

Վաղարշապատ

---

¹ Ռուս բանաստեղծ, որ համարուած է 20-րդ դարի մեծագոյն գրողներէն մէկը (19 յուլիս 1893-14 ապրիլ 1930): Գրել սկսած է 1909-ին: Իր ստեղծագործութիւններէն շատեր թարգմանուած են հայերէնի: Անձնասպան եղած է, դրդապատճառ ունենալով արտասահմանեան անձնագիր ստանալու մերժումը:

² Պերթոլտ Պրեխթ (10 փետրուար 1898-14 օգոստոս 1956), գերմանացի բանաստեղծ, արձակագիր, արուեստի տեսաբան, թատերական գործիչ, «Պերլին Անսամպլ» թատրոնի հիմնադիր: Պրեխթը իր գրած թատրերգութիւնները բեմադրած է: Թատրոնին մէջ Պրեխթի առաջնահերթ նպատակը եղած է հանդիսատեսը մղել խորհրդածելու: Իր գաղափարներէն մէկն է հետեւեալը. «Առանց տեսլականի եւ յստակ առաջադրանքի՝ ընդհանրապէս ո՛չ մէկ բան կրնանք ներկայացնել: Առանց իմացութեան՝ ոչինչ կրնանք ցուցադրել»: 

³ Եգիպտացի դերասանուհի եւ պորտապարուհի (17 յունուար 1939):

⁴ Եգիպտացի դերասան (24 նոյեմբեր 1909-25 յունուար 1984):