ԹՇՈՒԱՌՈՒԹԻՒՆՆ ՈՒ ԱՆՀԱՏԸ ԻՐԵՆՑ ԳՈՅԱԲԱՆԱԿԱՆ ՈՒ ԱՌՕՐԷԱԿԱՆ ԵՐԵՍԱԿՆԵՐՈՎ

Չկայ հաւաքական կամ միասնական զգացուածութեան ֆիզիքական եւ հոգեկան տառապանք՝ թէ՛ բնազանցականութիւնով եւ թէ գիտական ու ընկերաբանական գործադրմամբ: Հաւաքական տառապանքի ընկալումը, վերծանումը, տեղ մը տարածումը, օգտագործումն ու վերացման ջանքերը (համամարդկային կրօնական եւ քաղաքական օրէնսդրական ալ մակարդակներով) կրնանք համարել մխիթարանքի ու փարատման չստացուող փորձ, ինչ որ կը հաւասարակշռէ անհատական տառապանքը, որ չէ չամոքուած ու չէ ոչնչացած: Հակառակ որ, անհատի ֆիզիքական ու հոգեկան տառապանքի վերացումը կրնայ մնալ մարդկութեան ամենամեծ առաքելութիւններէն մին՝ մա՛նաւանդ հաւաքական առումով:

 Ցեղասպանութիւնները, մարդկութեան դէմ գործուած ոճիրները եւ հաւաքականութիւններու-ժողովուրդներու հարստահարումները, այո, հաւաքական բնոյթ ու անուանում ունին, բայց, անոնց թարգմանութիւնը իւրաքանչիւր՝ մէկական անհատի տառապանքով կը թարգմանուի եւ ատկէ դուրս չկայ ուրիշ կաղապարում: Արդէն իսկ ակամայ պետականութեան քաղաքացիական պարտականութիւնը մարդ անհատի տառապանքները նուազեցնելն է (գոնէ տեսաբանական մակարդակով): Անհատի չափանիշը (ո՛չ դրամատիրական եւ ոչ ալ կրօնագիտական պրիսմակով) կ՚արդարացուի անոր կրած տառապանքներու անհատուցմամբ, կրած կտտանքներուն, ցաւերուն ու այդ տառապանքին բաշխումի անհնարինութեամբ՝ մեծ հաւաքական ապրումի մը մէջ: Տառապանքի խնդրականութիւնը կը կայանայ անոր համայնական չվերածուելուն մէջ, հակառակ տիտանական մարդկային ոգեղէն ջանքին՝ այդպիսիի վերածելու զայն․ ձեւով մը, որպէսզի տառապանքը իր ուժականութիւնը սպառէ եւ ինքնազոհաբերուի:

Տառապանքի ամենամեծ ու տիրական վիճակը -մարմնային անկարողութիւնը յաղթահարած տարբերակով- թշուառութիւնը կը մնայ: 21-րդ դարով մենք բաւական յաղթահարեցինք թշուառութիւնը, բայց, տակաւին մարդկութեան մեծամասնութիւնը ուտելիքի, հագուելիքի եւ բնականոն կեանքի կարիքներ ունի: Եթէ նախապէս անտեսանելի էին մարդկային տառապաքները եւ թշուառութիւնը, ապա այժմ՝ մեր ապրած դարու բացուածութեան ու արհեստագիտական յառաջդիմութեան զուգահեռ, հնարաւորութիւն եղաւ տեղեկանալու ու ծանօթանալու բոլորին զրկանքներուն: Այո՛, այդ մէկը առաւելութիւն է, սակայն, տեղ մըն ալ մեր անկարողութիւնը կը բացայայտէ՝ հակառակ այսքան արհեստագիտական յառաջդիմութեան:

 Շարժը՝ կայանագործման ու սլացուածութեան հետ գոյութեան յատկանիշներէն են, որոնք մարմաւորուած են մարդկութեան ընդմէջէն: Եթէ դիտարկենք այսպէս ըսած՝ ամենահետաքրքրական յաւերժութիւնները, անոնք կրնանք համարել քրիստոնէական ու պուտտայական: Այս երկուքին տարբերութիւնը կը կայանայ՝ սլացքի, կայանագործման ու շարժի քոտակաւորման մէջ: Քրիստոնէական յաւերժութիւնը հաւատալով հանդերձ սլացքին, չի բանիր շարժականութեամբ ու կայանագործմամբ, մինչ պուտտայականը կը սնանի շարժումի կատարելագործման յաւերժութեամբ, ինչ որ յարափոփոխ է:

Մարդկային ազատագրումը եղած է թէ՛ իտէալական եւ թէ ապրելու բնաբան ու կենսակերպ, յաճախ առանց հասկնալու, թէ ի՛նչ է մարդու ազատութիւնը եւ ինչ բանէ կը բխի: Այդ ազատագրումը նոյն մարդկային հաւաքական ու անհատական չարաշահումներով դարձած է նոյնպէս քաղաքական, ընկերային, մշակութային, եւ այլն միջոց: Ամենաազնիւ, բարձր ու լիակատար մարդկային ազատագրումը կը մնայ տառապանքէն ազատագրումը, որ եղած է անվերջ մեր նպատակը, բայց, նախ եւ առաջ, նոյն որոշակի տառապանքի մը նկարագրումն ու բացայայտումը տեսակաւորում տուած է ազատագրման ջանքերուն, միաժամանակ, ցաւալիօրէն, «ազատագրման» գործնականացումը շահականացուցած:

ՏԻԳՐԱՆ ԳԱԲՈՅԵԱՆ

•շարունակելի…

Երեւան