ԱԿՆԱՐԿ - 111 - ՔՈԼԷԹ ԽՈՒՐԻ

Այսօր մեր սիրելի ընթերցողներուն պիտի ներկայացնենք մտածումներու փունջ մը, սուրիացի գրագիտուհի, բանաստեղծ եւ հեքիաթագիր՝ Քոլէթ Խուրիէն, որ ծնած է 1931-ին:

- Բոլորս ալ մարդիկ ենք. մեր մէջի զօրաւորները անոնք են, որոնք կ՚արժեւորեն այն բանը՝ որ ունին, անոնք են՝ որոնք կը ճաշակեն երջանկութիւնը՝ ապրելով զայն, ո՛չ թէ անոնք են, որոնք առիթը կորսնցնելէ ետք, անցնելէ ետք կը զղջան: Այս կեանքին մէջ իւրաքանչիւր վայրկեան իր մէջ ունի իւրայատուկ զգացում մը, ինչպէս նաեւ յատուկ կարողութիւն մը ունի եւ իւրայատուկ իր փայլքով. հետեւաբար, իւրաքանչիւր վայրկեան իր վայրկեանին պէտք է արժեւորենք, անոր արժէքը եւ իրական իմաստը տանք, ապրի՛նք զայն եւ միախառնուինք անոր՝ առանց սպասելու:

- Կեանքիս մէջ փախչելէն բացի ուրիշ բան պիտի չգիտնա՞մ: Փախչիլ՝ պարապութենէն, ձանձրոյթէն, սէրէն, երջանկութենէն. եւ ինչո՞ւ համար. ինչո՞ւ պիտի վախնամ երջանկութենէն ներս մտնելու: Ինչո՞ւ պիտի վախնամ սէրը ապրելու: Արդեօք որովհետեւ կրնայ ըլլալ չարչարուի՞մ: Սիրոյ չարչարանքէ՞ն պիտի վախնամ ես, որ պարապութեան եւ առանձնութեան չարչարանքին մէջ թաղուած եմ: Օրին մէկը կամքէս անկախ պիտի մեռնիմ, ինչպէս կամքս անկախ գոյութիւն ունեցայ. հետեւաբար, այնքան ատեն որ գոյութիւն առած եմ, ինչո՞ւ համար իմաստ չտամ այս գոյութեան: Ինչո՞ւ այնպէս չեմ ըներ, որպէսզի ծնունդիս եւ մահուանս միջեւ եղող ժամանակաշրջանը ջերմութեամբ չփայլի: Կ՚ուզեմ՝ ապրիլ, չարչարուիլ, յոգնիլ, տալ, սիրել, ցաւիլ. Կ՚ուզեմ որեւէ մէկ գործ կատարել, փաստելու համար որ կամ:

- Սակայն, ես մարդ մըն եմ, որ սէրէն կը վախնայ. սէրս մոլեգնութիւն է, յուզմունքս արագընթաց հոսանք մըն է՝ որու դիմաց ո՛չինչ կրնայ կենալ. ան կործանարար է:

- Ի՜նչ տգեղ է այն ընկերութիւնը, որ անկեղծութիւնը չի՛ սիրեր. այն ընկերութիւնը, որ գաղտնի մարմնավաճառութիւնը կը նախընտրէ, քան հրապարակային մաքուր ժպիտը:

- Պէտք է իմանաս, որ քեզմէ բացի աւելի լաւ ընկեր պիտի չգտնես դուն քեզի համար: Մէջդ՝ ներսիդիդ եղող ուժը յայտնաբերէ՛: Մի՛ սպասեր, որ ոեւէ մէկը օգնէ քեզի խնդիրներդ լուծելու համար, քանի որ մարդիկ կարիքի ժամանակ կը շոգիանան, իսկ ընկերները՝ կը կորսուին: Մեզմէ իւրաքանչիւրս անձնասէր է, կը վազէ իր ուզածներուն ետեւէն եւ ո՛չ ոք օգտակար պիտի ըլլայ քեզի… Երջանկութիւնն ու հանգիստը քո՛ւ մէջդ են, եւ երբ դուն քեզի հետ համաձայնիս, ապա զօրաւոր կ՚ըլլաս:

- Ես կ՚ուզեմ, որ մարդ մը սիրէ՛ զիս, գիտնալով որ շատեր ինձմէ գեղեցիկ ու խելացի են, մարդ մը սիրէ՛ զիս, որովհետեւ իմ հոգիս իր հոգիին հետ խառնուեցաւ. չեմ ուզեր, որ մարդ մը սիրէ զիս՝ կշիռքին վրայ դնելէ ու իմանալէ ետք, թէ ուրիշներէն աւելի լաւն եմ:

- Ի՞նչ է երջանկութիւնը. կարճ վայրկեաններ՝ որոնց ընթացքին ձանձրոյթը ժամանակաւորապէս կանգ կ՚առնէ եւ որոշ չափով պարապութիւնն ալ փուլ կու գայ:

- Ես տարօրինակ եմ՝ քանի որ ապրի՛լ կ՚ուզեմ:

- Ինչպէ՞ս կրնամ սնոտի [չնչին, յիմար] կեանք մը ապրիլ, ինչպէ՞ս ընդունիմ չորս պատերու մէջ ապրիլ ու ձանձրոյթով սպաննել տենչերս եւ թաղել յոյսերս՝ սպասելով փեսայի մը: Ես գոյութիւն չե՛մ առած, որպէսզի եփել սորվիմ, յետոյ ամուսնանամ, ապա զաւակներ ծնիմ եւ յետոյ ալ մեռնիմ: Ես կ՚ուզեմ կեանքս ապրիլ եւ ո՛չ թէ իմ կեանքս ինծի համար գծագրուի: Բարձր վկայականներ ստանալ կ՚ուզեմ, երաժշտութիւն ուսանիլ կ՚ուզեմ, կ՚ուզեմ երգել սորվիլ, բանաստեղծութիւն գրել ու ճամբորդել:

- Ան չի՛ հասկնար, որ իմ հոգիս բիւրեղեայ նուրբ անօթի նման է, եւ բաւարար է չոր թեթեւ հպում մը՝ որ յաւիտենապէս ճաքի: Ան չի՛ հասկար, որ իր ամբողջ կեանքի ընթացքին կատարած ջանքերը այդ անօթը իր սկզբնական անբծութեան պիտի չդարձնեն:

- Այն վայրկեաններուն երբ երջանկութիւնը մոռցնել կու տար ինծի գոյութիւնս, նոյն ատեն հոգիիս մէջ տխուր զգացում մը կը սողոսկէր…, թերեւս քիչ մը յուսահատութիւն էր, որու աղբիւրը՝ վա՛խն էր…, վախս այս երջանկութեան համար:

- Արժանապատուութիւն բառը ինքնին ո՛չ մէկ բան կը նշանակէ. ընկերութիւնն է, որ անոր արժէք կու տայ:

- Ես կեանքի ընթացքին կը համբերեմ յօժարութեամբ, առանց կարծիքի, առանց գործի, առանց յոյզերու… Սկսած եմ ապրիլ կեանքի լուսանցքին վրայ:

- Դժբախտ պատահարները ինձմէ կ՚անցնին, կը շալկեն զիս, այս ու այն կողմ կը նետեն, կը ծաղրեն զիս, իսկ ես երբեք չե՛մ միախառնուիր անոնց հետ:

- Առանձին ըլլալ՝ ես ինծի հետ, իրողութիւն մը, որու վարժուած եմ. սակայն, կեանքիս մէջ չկրցայ համբերել այն բանին, որ առանձին եմ՝ մինչ ես ուրիշ մարդու մը հետ եմ:

- Չե՛մ սիրեր կոկորդովս պոռալ. մատներովս պոռացի՝ գրող դարձայ:

- Հազուագիւտ են կրթուած աղջիկները… Իսկ կրթուած աղջիկը անտանելի է, որովհետեւ իր գիտելիքը (ուսումը) փոխանակ իր մէջէն իր ունեցած յիմարութիւնը ջնջէ, զինք աւելի մեծամիտ (շփացած) կը դարձնէ:

- Գիշերը միշտ ամէն ինչ կը մեծցնէ. եւ կ՚երկարի…, կ՚երկարի՝ յուսահատաներուն համար:

- Պարոն, ես «բոլորը» չեմ: Յետոյ…, կամ իմ ճաշակս տարբեր է ուրիշներուն ճաշակէն…, կամ ալ ես չափէն աւելի անկեղծ եմ:

- Յիշատակները ինչքա՜ն ցաւոտ են, երբ մարդ զանոնք սիրոյ հեռադիտակով կը դիտէ:

- Ես կը մոռնամ այն՝ ինչ որ կ՚ուզեմ մոռնալ, եւ չե՛մ մոռնար այն՝ ինչ որ կարեւոր է ինծի համար:

- Պատմութիւնս քեզի հետ ամենէն գեղեցիկ ոտանաւորն է որ կը գրեմ, սակայն ոտանաւոր մըն է՝ որ չի՛ գրուիր. արդարեւ, մարդկային պատկերները, աչքը միայն կը յագենայ անոնցմով:

- Ես այս գիւղաքաղաքին աղջիկն եմ եւ կը սիրեմ զայն…: Ամբողջ սիրտովս կը սիրեմ զայն: Կը սիրեմ անոր գիշերները, իր լայն ու ընդարձակ երկինքը, իր վառող արեւը, ինչպէս նաեւ ամրան մեր փողոցներուն արտաբուրած բոցը:

- Ամէն ինչ կը փափաքինք՝ բայց ոչինչ կը ստանանք, որովհետեւ պարապութիւնը մեր ամբողջ Արեւելքին հիւանդութիւնն է: Հիւանդութիւն մը, որ ծագած է մեր աւանդութիւններէն եւ սովորութիւններէն: Այդ իմ հիւանդութիւնս է, իւրաքանչիւր աղջկայ հիւանդութիւնն է, իւրաքանչիւր զգայուն կնոջ հիւանդութիւնն է, որուն գրուած է աշխարհի այս հատուածին մէջ ապրիլ:

- Հաստատ քայլերով փողոց դուրս եկայ: Զգացի, թէ բան մը ոտքերս իրենց շղթաներէն ազատեց: Ի՜նչ գեղեցիկ է այս գիշերը…: Օդը հանդարտ է, իսկ երկինքը սիրտիս մաքրութիւնը կ՚արտացոլացնէ իր վրայ: Եւ այնտեղ՝ ցիրուցան եղած աստղերուն վրայ՝ յոյսս կը փայլի, որով կեանքիս համար նոր հորիզոններ կը բանայ:

- Անոր հետախուզող նայուածքը ներսիդիս քնացած կանացի հպարտութիւնս կ՚արթնցնէ, որ կը մերժէ տգեղ երեւալ նոյնիսկ մարդու մը, որ զիս չի՛ ալ հետաքրքրեր:

- Բոլոր ժամանակներուն եւ բոլոր վայրերուն մէջ կինը միշտ նոյն կինն է: Ան այն արարածն է, որ զգացումներ կը սիրէ, սեռական կեանքը զգացումներ կը հասկնայ: Տակաւին, հակառակ տեղի ունեցող զարգացումին, յառաջընթացին եւ հաւասարութեան, հակառակ ամբողջ աշխարհին, զգացումներ կը փնտռէ:

- Սէրը, այս հիւանդութիւնը, որ կը ստիպէ լեզուին կակազել, մարմինին ծայրի անդամներուն՝ սառիլ, իսկ ուռուցքը կոկորդէն կը սահի դէպի կրծքավանդակ, եւ սիրտը վիրաւորելով կը տեղաւորուի աղիքներուն մէջ, [յառաջացնելով] կիսաթոյլ վիճակ մը, որ շնչառութիւնը կը խանգարէ: Սէրը, այս տարօրինակ բանը, որ այնպէս կ՚ընէ որ հոգին տարածուի ամբողջ տիեզերքին մէջ եւ տիեզերքը կը բանտարկէ սիրելիին անձին մէջ:

- Մարդ երբեմն կը կարծէ, որ նիւթ մը կատարեալ ձեւով հասկցած է, որով այդ նիւթին մասին երբեք չի մտածեր: Իսկ երբ յանկարծ անոր այդ նիւթին մասին հարցում մը հարցուի, ինքզինք անկարող կը գտնէ պատասխանելու եւ յայտնի կը դառնայ, թէ ան նոյնիսկ մէկ անգամ իսկ չէ մտածած այս հարցումին մասին, եւ թէ ան պատասխանը չի՛ գիտեր:

- Աչքերս կը կանչեն, կը յամառին…, բայց…, ուրկէ՞ անոնց կեանք բերեմ, երբ այստեղ կեանքը կեանքին կը սպաննէ:

- Եւ գիտեմ, թէ ինչ պիտի պատահի. պիտի ցաւիս, պիտի լաս, պիտի բորբոքիս, պիտի մեղադրես զինք, պիտի կռուիս անոր հետ, պիտի անիծես զինք…, եւ…, եւ…, ձեր յարաբերութիւնը պիտի շարունակուի:

- Մօտիկ անցեալը ինչքա՜ն հեռու կ՚ըլլայ, երբ բաժնողը… հեռանալ մըն է:

- Կարօտը եթէ հիւանդութիւն մըն է, ապա ես վտանգաւոր վիճակի մէջ եմ: Եթէ զայն տանջանք նկատենք, ապա ես դժոխքին խորերն եմ: Իսկ եթէ յոյս մըն է, ապա այդ յոյսին համար ապրեցայ:

- Ես այն տեսակի կիներէն եմ, որ պարզապէս կը մնայ եւ կամ պարզապէս կը հեռանայ: Եթէ մնայ, իր կապուածութիւնը լո՛ւրջ կ՚ըլլայ, իսկ եթէ հեռանայ՝ այլեւս չի վերադառնար:

- Ես հիմա կը հաւատամ, թէ սէրը տալ ու առնել է, ինչպէս նաեւ երկու հոգիներու նուիրում է՝ յանուն ամենակատարեալին:

- Ես կին մը չեմ, ես ընկերային մա՛րդ մըն եմ, որ մասնակցութիւն կ՚ուզէ. մասնակցութիւն՝ ամէն ինչի մէջ. այլապէս, ո՛չինչ կ՚ուզեմ:

* Ես սուտերս կը ծածկեմ ծիծաղով ու կը փնթփնթամ.

-Ես միշտ կը մոռնամ…:

Իր պատասխանը կը դանակահարէ զիս.

-Դուն իրապաշտ ես. վայրկեանը վայրկեանին համար կ՚ապրիս…:

Ու լոյսերը կը շողան, երաժշտութեան ձայնը կը բարձրանայ եւ ծուխը կը թանձրանայ:

-Եթէ տասն կին ըլլայ, ապա տենչերս, փափաքներս, նախասիրութիւններս եւ գործերս անոնց միջեւ կը բաժնէի, եւ այնպէս, սակայն, անոնցմէ ո՛չ մէկը շնչելու ժամանակ կը գտնէր:

-Ան ինքնիրեն կը հարցնէր, թէ ինչպէ՞ս իր քաղաքին մէջ մարդը մահացաւ. ինչո՞ւ համար աշխարհի այս կէտը վերածուեցաւ ատելութեան, դաւերու եւ կաշառակերութեան բոյնի: Աւելին, ինչպէ՞ս եղաւ որ մարդիկը ամենէն արժան ապրանքը եղան, այլեւ՝ միակ պահանջարկ ունեցող ապրանքը երկրի մը մէջ, ուր տնտեսութիւնը օր օրի կը նուազի:

ՎԱՐԱՆԴ ՔՈՐԹՄՈՍԵԱՆ

Վաղարշապատ