ԲԱՐԻՆ ՃԱՆՉՆԱԼ ՈՒ ԿԱՏԱՐԵԼ

Մարդ երբեմն կը գիտակցի իր արարքներուն եւ երբեմն՝ ոչ: Երբեմն կը գիտակցի իր չորս կողմը կատարուած իրողութիւններուն եւ երբեմն՝ ոչ: Երբեմն կը գիտակցի որոշ առաքինութիւններու եւ երբեմն՝ ոչ: Վերջիններու պարագային մարդոց ճնշող մեծամասնութիւնը կանգ կ՚առնէ գիտակցելու սահմանին վրայ եւ չի՛ փորձեր այդ սահմանը անցնիլ: Բնականաբար նման մօտեցում մը ճիշդ չէ եւ մարդուն օգուտ բերելէ աւելի վնաս ու տառապանք կը բերէ: Այսինչ բանը գիտեմ, կը գիտակցիմ այսինչ բանին ըսելը բաւարար չէ, եթէ այդ ըսելուն, աւելի ճիշդ գիտակցելուն չի՛ յաջորդեր այդ գիտակցութեան ծնունդը եղող գործը, արարքը: 

Մարդ արարածին ունեցած գիտակցումներուն ամենէն էականը բարիի գիտակցումն է: Բայց տարօրինակ կերպով կը նկատենք, որ մարդիկ միշտ բարութեան պակասէն կը տառապին: Պատճառը այս վիճակին այն է, որ մարդիկ կը գիտակցին բարիին, այսինքն կը հասնին բարիի գիտակցութեան աստիճանին, բայց այդ գիտակցութեան սահմանէն այն կողմ չեն անցնիր, միայն կը բաւարարուին գիտակցելով, ինչը կը խամրեցնէ այդ գիտակցութիւնը, որովհետեւ անարդիւնաւէտ է:

Պսակ Ծայրագոյն Վարդապետ Խորէնեան այս մասին այսպէս կը գրէ. «Գիտակցութիւնը չի սահմանուիր միայն բարին ճանչնալուն մէջ, այլ զայն կատարելը հրամայական պահանջքներուն գլխաւորն է եւ ըստ այնմ պէտք է վարուինք իբրեւ պարտաճանաչ մարդիկ, հարկ է, որ ընկերական ձեր կեանքը չափէք այն սկզբունքին վրայ, պէտք չէ միայն պարտականութիւննիդ ճանչնալով գոհանաք, այլ նաեւ գործադրելու էք, կեանքին դառնութիւնները անուշելու համար»։ 

Արդարեւ, մարդ կոչուած է գիտակցելէ ետք բարիին, անդրանցելու այդ գիտակցութեան մակարդակը եւ ճանաչումին սահմանը ու գործել՝ համաձայն այդ ճանաչումին, այսինքն՝ գործել այնպէս, ինչպէս բարին կը պահանջէ կամ կը թելադրէ: Խորէնեան Ծայրագոյն Վարդապետ բարիին կողքին կը դնէ նաեւ գիտակցութիւնն ու ճանաչումը մարդուն ունեցած պարտականնութիւններուն, որոնց գործադրութեան պարագային կեանքին դառնութիւնները կը քաղցրանան, հակառակ պարագային, այսինքն եթէ մարդ բաւարարուի միայն ճանչնալով իր պարտականութիւնները, այդ պարտականութիւնները ծանր բեռ կը դառնան իրեն համար:

Հետեւաբար ճանչնալէ ետք բարին եւ մեր պարտականութիւնները, ջանք չխնայենք գործելու, եւ գործելով՝ քաղցրացնելու մեր եւ մեր շրջապատին կեանքը:

ՎԱՐԱՆԴ ՔՈՐԹՄՈՍԵԱՆ

Վաղարշապատ