ՀԱՒԱՍԱՐԱԿՇՌԻՉ ՈՒԺԸ

Ի՞նչ է «ուժ»ին գաղտ­նի­քը։ Ի՞նչ է այն ա­նի­մա­նա­լի, ան­տե­սա­նե­լի «ուժ»ը՝ որ նոյն ու նման պատ­ճառ­նե­րով տար­բեր ար­դիւնք­ներ կ՚ար­տադ­րէ։ Ար­դա­րեւ, ջու­րը, հո­ղը, լոյ­սը նոյնն են, բայց հուն­տեր տար­բեր կեր­պով, տար­բեր տե­սքով եւ տար­բեր գոյ­նե­րով կը հաս­նին, տե­սակ տե­սակ կը բուս­նին։ Մարդ ե­թէ խոր­հի, կը զար­մա­նայ, կը հիա­նայ այս ե­րե­ւոյ­թին առ­ջեւ եւ միայն մէկ բա՛­ռով կրնայ ար­տա­յայ­տել զայն՝ հրա՛շք։ Ան­շուշտ՝ ան­տա­րա­կոյս, գիտ­նա­կան­ներ, մաս­նա­գէտ­ներ կ՚ու­սում­նա­սի­րեն եւ կ՚աշ­խա­տին լու­ծել այդ գաղտ­նի­քը։ Գիւ­տե­րու հե­ղի­նակ­ներ պա­տաս­խան մը ու­նին այս մա­սին։ Բայց հա­սա­րակ մար­դուն հա­մար ե­րե­ւոյ­թը կը մնայ միշտ «գաղտ­նիք» եւ ու­րեմն՝ հրա՛շք։ Այն ար­դիւն­քը, որ բա­նա­ւոր պատ­ճա­ռի մը կա­րե­լի չ՚ըլ­լար յա­րա­բե­րել բա­նա­կա­նու­թեան մի­ջո­ցով՝ այն հրա՛շք մըն է հիա­նա­լի՜, զար­մա­նա­լի՜։

Հուն­տը օ­րի­նակ ա­ռինք այս հրա­շա­լի ե­րե­ւոյ­թին։

Ե­թէ կ՚ու­զէք, սի­րե­լի ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­ներ, ան­գամ մըն ալ փոր­ձենք մարդ էա­կով հա­մե­մա­տել այդ «գաղտ­նիք»ը։ Ի՞նչ կը խոր­հիք, մար­դուս ման­կու­թեան շրջա­նին հո­գե­կան եւ նկա­րագ­րի ընդ­հա­նուր գի­ծերու մասին՝ գրե­թէ նոյնն են, շատ յայտ­նի տեր­բե­րու­թիւն­ներ չու­նին, ա­մէն մա­նուկ՝ ի՛նչ որ ըլ­լայ դի­մագ­ծա­յին ար­տա­քին տար­բե­րու­թիւն­նե­րը, ի վեր­ջոյ ա­նօգ­նա­կան եւ ինք­նա­բաւ չե­ղող էակ մըն է, ու­րի­շի մը կը կա­րօ­տի եւ ըստ այնմ կ՚ապ­րի։ Մա­նու­կը մարմ­նա­կան-ֆիզի­քա­կան հա­սա­րա­կաց պա­հանջք­ներ ու­նի, ան­մեղ է, յե­տին նպա­տակ­նե­րու չի ծա­ռա­յեր, հո­գին մա­քուր է եւ ան­կեղծ։ Մա­նու­կը հա­սա­րա­կաց ջղա­յին հա­կազ­դե­ցու­թիւն­նե­րու ըն­դու­նա­կու­թիւն­նե­րով օժ­տուած է, նոյն դէպ­քին նո՛յն հա­կազ-դե­ցու­թիւ­նը ցոյց կու տայ ընդ­հան­րա­պէս։

Բայց, ինչ­պէ՞ս կ՚ըլ­լայ որ ման­կու­թեան յա­տուկ հա­սա­րա­կաց գի­ծե­րը՝ հո­գե­վի­ճակն ու նկա­րա­գի­րը կ՚այ­լա­փո­խուին մար­դուն յա­ջոր­դա­կան շրջան­նե­րուն։

Ար­դա­րեւ ա­մէն մա­նուկ կը ծնի «ան­մեղ» եւ «բա­րի», հա­պա ին­չո՞ւ հա­սուն տա­րիք­նե­րու երբ հաս­նին մա­նուկ­ներ՝ կը փո­խուին, «բա­րի» չեն մնար, կը չա­րա­նան։ Ը­սենք՝ յա­ռա­ջա­ցեալ տա­րիք­նե­րու կը ծա­նօ­թա­նան «չար»ին հետ, եւ շատ ան­գամ կ՚ընտ­րեն «չա՛ր»ը։

Հոս, պահ մը կանգ առ­նենք, եւ ջա­նանք վեր­լու­ծել «չար»ը։ Բայց չա­րը հասկ­նա­լու հա­մար պէտք է ճանչ­նալ «բա­րի»ն։ Ա­ռանց ճանչ­նա­լու բա­րին, կա­րե­լի չէ հասկ­նալ չա­րը, քա­նի որ նախ կար բա­րին եւ յե­տոյ ե­ղաւ չա­րը։

Աս­տուած, ստեղ­ծե­լու հա­մար, նախ­ա­պէս գո­յու­թիւն ու­նե­ցող ո՛չ մէկ բա­նի, ո՛չ մէկ օգ­նու­թեան կա­րի­քը ու­նի։

Ա­րար­չա­գոր­ծու­թիւ­նը անհ­րա՛ժշտ բխո՛ւմ մըն է աս­տուա­ծա­յին գո­յա­ցու­թե­նէն։ Աս­տուած ա­զա­տօ­րէն եւ ան­կախ կը ստեղ­ծէ ա­մէն ինչ «ո­չինչ»էն։ Եւ ու­րեմն «ո­չինչ»էն կա­տա­րուած ա­րար­չա­գոր­ծու­թիւ­նը վկայուած է Սուրբ Գրա­յին խոս­տում­նե­րով եւ ճշմար­տու­թեամբ լե­ցուն յոյ­սով։ Քա­նի որ Աս­տուած կա­րող է ո­չին­չէն ստեղ­ծել, կա­րող է նաեւ Սուրբ Հո­գիով կեանք տալ մե­ղա­ւոր­նե­րուն եւ թէ մար­մի­նի կեանք տալ մե­ռեալ­նե­րուն՝ Յա­րու­թեամբ։ Պօ­ղոս ա­ռա­քեալ կ՚ը­սէ. «Աբ­րա­համ հա­ւա­տաց Աս­տու­ծոյ՝ որ կը կեն­դա­նաց­նէ մե­ռեալ­նե­րը եւ գո­յու­թիւն ու­նե­ցո­ղի պէս կը կան­չէ ա­նոնք՝ որ տա­կա­ւին գո­յու­թիւն չու­նին» (ՀՌՈՄ. Դ 17)։­

Եւ քա­նի որ Աս­տուած իմաս­տու­թեամբ կը ստեղ­ծէ, ու­րեմն ա­րար­չա­գոր­ծու­թիւ­նը բարի՛ է եւ բա­րե­կարգ։ Ար­դա­րեւ ա­րար­չա­գոր­ծու­թիւ­նը ծա­գում ա­ռած է աս­տուա­ծա­յին բա­րու­թե­նէն, ան կը մաս­նակ­ցի այս բա­րու­թեան։ Ուս­տի «Ան ա­մէն ինչ կար­գա­ւո­րեց չա­փով, թի­ւով եւ կշի­ռով» (ԻՄՍՏ. ԺԱ 20)։­

Եւ հոն ուր չափ ու կշիռ կայ՝ հոն կայ նաեւ բա­րի՛ք։

Աս­տուա­ծա­շուն­չը կը վկա­յէ այս «բա­րու­թեան» երբ կ՚ը­սուի, «Եւ Աս­տուած տե­սաւ որ բա­րի է, շատ բա­րի» (ԾՆՆԴ. Ա 4, 13, 18, 25, 31)։ Եւ Աս­տուած, իր բա­րու­թեամբ բա­րի՛ ստեղ­ծեց ա­մէն ինչ։

Ա­րար­չա­գոր­ծու­թիւ­նը Աս­տուծ­մէ ու­զուած է իբր «պար­գեւ» մը մար­դուն եւ իբր ժա­ռան­գու­թիւն մը, որ սահ­մա­նուած է եւ վստա­հուած ա­նոր։

Ու­րեմն «չար»ը ո՞ւր­կէ գո­յա­ցաւ։ «Չար» բա­ռին ստու­գա­բա­նու­թիւ­նը մե­զի ցոյց կու տայ, թէ ան ա­րար­չա­գոր­ծու­թեան ընդ­հա­նուր ծրագ­րին մէջ չէ դրուած, չա­րը ա­րար­չա­գոր­ծու­թեամբ չէ ստեղ­ծուած, չա­րը բա­րիին այ­լա­փո­խու­մէն է գո­յա­ցած։ Ուս­տի «չար»ը ժխտա­կան, բա­ցա­սա­կան ըմբռ­նում մըն է. «չա­րա­րուած», «չ­-ար-ա­րուած» այ­սինքն՝ չստեղ­ծուած այլ ստեղ­ծուա­ծի մը այ­լա­սե­րու­մէն «գո­յա­ցած»։­

Ուս­տի մար­դոց մէջ գո­յու­թիւն ու­նե­ցող «չա­րու­թեան հո­գին», մար­դոց վրայ ճնշող ան­սահ­ման «խեղ­ճու­թիւն»ը չեն հասկ­ցուիր ա­ռանց ա­նոնց՝ Ա­դա­մի մեղ­քին հետ ուե­ցած կա­պին եւ այն ի­րո­ղու­թեան, թէ Ա­դամ մարդ­կու­թեան փո­խան­ցեց մեղք մը, որ­մէ ա­մէնքս ա­րա­տա­ւո­րուած կը ծնինք, որ «մա՛հն է հո­գիին»։

­Գո­յա­ցած չա­րը, ծի­նա­յին յա­ջոր­դա­կա­նու­թեամբ կը փո­խան­ցուի սե­րուն­դէ՜ սե­րունդ…։

Ին­չո՞ւ այս փո­փո­խու­թիւ­նը։ Ին­չո՞ւ նկա­րագ­րի այս այ­լայ­լու­թիւ­նը։ Ինչ­պէ՞ս բա­ցատ­րել զայն։

Նոյ­նու­թե­նէ ծնած ան­հա­մար այս տար­բե­րու­թիւն­նե­րը «գաղտ­նիք»ներ են, որ կա­րե­լի չէ հասկ­նալ, բնու­թեան ծա­ծուկ ի­րո­ղու­թիւն­ներն են ար­դա­րեւ։

Ա­հա­ւա­սիկ ա­մէն բա­րո­յա­կան դրու­թիւն, ա­մէն կրօնք, նպա­տակ ու­նի՝ ե­թէ ո՛չ լու­ծե­լու այդ գաղտ­նի­քը, բայց այդ տար­բե­րու­թիւն­նե­րը եւ փո­փո­խու­թիւն­նե­րը ստեղ­ծող «գաղտ­նի ուժ»ը հա­ւա­սա­րակշ­ռե­լու, ը­սենք՝ ներ­դաշ­նա­կե­լու։ Ար­դէն աշ­խարհ չէ՞ հաս­տա­տուած հա­կա­դիր ու­ժե­րու հրա­շա­լի՜ ներ­դաշ­նա­կու­թեան վրայ։ Աշ­խար­հ չ՚ըն­թա­նա՞ր հա­կադ­րու­թիւն­նե­րու հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թեան վրայ։ Ե­թէ չըլ­լար «չար»ը, ինչ­պէ՞ս պի­տի յայտ­նուէր «բա­րի»ն։­

Ուս­տի էու­թեան մը ար­ժէ­քը կը յայտ­նուի իր հա­կա­դիր ար­ժէ­քին գո­յու­թեամբ։ Միշտ կ՚ը­սենք, ճեր­մա­կը «ճեր­մակ» ը­նո­ղը իր ճեր­մա­կու­թիւ­նը չէ՛, այլ «սե՛ւ»ը՝ որ ա­ռիթ կ՚ըն­ծա­յէ ճեր­մա­կին յայտ­նու­թեան։ Կեան­քը «կեա՛նք» ը­նո­ղը, ա­հա­ւա­սիկ այս հա­կադ­րու­թիւն­ներն են։ Ա­տե­լու­թիւ­նը պէ՛տք է ճանչ­նայ մարդ՝ որ­պէս­զի հասկ­նայ, թէ ի՛նչ է սէ­րը։

Աշ­խար­հի հա­մար ա­մէն ար­ժէք պէտք է գրա­ւէ իր տե­ղը, որ­պէս­զի ան կա­րե­նայ գո­յա­տե­ւել…։

 ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարտ, 30, 2015, Իս­թան­պուլ