ՏԱՐԻՔՈՏ ԵՒ ՅՂԻ ԵՐԿՈՒ ԿԻՆ

Ի­րա­կա­նին, անն­շան եւ սո­վո­րա­կան ե­րե­ւոյթ­ներ ե­թէ խոր­հիք, շատ ա­ւե­լի մեծ գա­ղա­փար­ներ կրնան ստեղ­ծել։ Ա­մէ­նօ­րեայ, ըն­թա­ցիկ կան այն­պէս պա­տա­հար­ներ՝ ո­րոնք ի­րենց տես­նուա­ծէն շատ ա­ւե­լի վեր ի­մաստ­ներ ու­նին։ Ե­թէ մէ­կը շրջա­հա­յեաց է, հա­ճոյք կ՚առ­նէ ա­մէն մէկ ի­րա­դար­ձու­թե­նէն ի­մաստ մը քա­ղե­լէ, կը տես­նէ ու կը խոր­հի ա­նոնց վրայ եւ կ՚ընդ­լայ­նէ իր մտա­յին հո­րի­զո­նը եւ կ՚ըն­դար­ձա­կէ միտ­քը։

Ար­դա­րեւ, կա­րե­լի է ա­ռար­կել՝ ը­սե­լով, թէ ի՞նչ օ­գուտ ու­նի դէպք մը հե­տաքրք­րու­թեան նիւթ ը­նել, ի՞նչ պի­տի ըլ­լայ ար­դիւն­քը, գործ­նա­կան ի՞նչ ա­ռա­ւե­լու­թիւն կ՚ա­պա­հո­վէ մար­դուս։ Ժա­մա­նա­կի վատ­նում չէ՞ այդ…։

Այս­պէս կրնան ըլ­լալ մտա­ծող­ներ, ո­րոնք ա­ռօ­րեա­յին մէջ կը զբա­ղին միայն «տե­սա­նե­լի» եւ «շօ­շա­փե­լի» ար­ժէք­նե­րով։ Ա­նոնք միայն ու­նին ար­տա­քին աշ­խարհ մը։ Բայց կա՛յ նաեւ ներ­քին աշ­խար­հը, կայ նաեւ «ան­տե­սա­նե­լի» եւ «ան­շօ­շա­փե­լի» ի­րա­կան աշ­խարհ մըն ալ։

Եւ մարդ որ­քան մարմ­նա­ւոր, նո՛յն­քան հո­գեմ­տա­ւոր էակ մըն է, եւ կ՚ու­զէ թա­փան­ցել ի­րո­ղու­թեան նպա­տա­կին ու ի­մաս­տին խոր­ու­թեան։

Հար­ցու­մով մը շա­րու­նա­կեմ սի­րե­լի ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­ներ։

Սո­վո­րա­կան, ա­մէ­նօ­րեայ ա­րարք մըն է մեր ա­մէն­քին հա­մար հան­րա­շար­ժով ճամ­բոր­դել։ Հա­ւա­նա­բար շա­տե­րու սո­վո­րա­կան պի­տի թուի՝ հան­րա­շար­ժը լե­ցուն է, նստա­րան­նե­րը ամ­բող­ջո­վին գրա­ւուած։ Նստող­նե­րէն ո՛չ ոք կ՚ու­զէ իր նստա­րա­նը փո­խան­ցել ու­րի­շի մը՝ սո­վո­րա­կան ու բնա­կան է այս ալ։ Հան­րա­շար­ժի ժամ­բորդ­նե­րուն մէջ կանգ­նած եր­կու կին կայ. մին բա­ւա­կան տա­րի­քոտ, գրե­թէ ոտ­քի կանգ­նե­լու ան­կա­րող եւ միւ­սը՝ յղի, ան ալ յոգ­նած, նե­ղուած եւ յայտ­նի է, որ կը տան­ջուի մարմ­նա­կան ցա­ւե­րու պատ­ճա­ռով։

Եւ մէկ հո­գի միայն պատ­րաս­տա­կա­մու­թիւն ցոյց կու տայ նստա­րան­նե­րէն մին փո­խան­ցե­լու։

Հար­ցումս սա՛ է սի­րե­լի­նե՜ր. այդ մէկ նստա­րա­նը՝ եր­կու կի­նե­րէն ո՞ր մէ­կուն պէտք է փո­խան­ցել, տա­րի­քոտ կնո՞ջ, թէ յղի կնոջ պէտք է նա­խա­պա­տուու­թիւն տալ։ Պարզ կը թուի հար­ցու­մը թէեւ, բայց տրուե­լիք ո­րո­շու­մը կ՚ո­րո­շէ մար­դուս ամ­բողջ նկա­րա­գի­րը, մտա­ծե­լա­կեր­պը եւ աշ­խար­հա­հա­յե­ցո­ղու­թիւ­նը։ Այս մա­սին տրուած ո­րո­շում մը չա­փա­նի­շը կրնայ ըլ­լալ մշա­կու­թա­յին հաս­կա­ցո­ղու­թեան, ընդ­հա­նուր կրթու­թեան, մտա­ծե­լա­կեր­պի՝ ո­րուն ազ­դե­ցու­թեամբ եւ տպա­ւո­րու­թեամբ ընտ­րու­թիւն մը ե­ղած է։ Եւ այդ սո­վո­րա­կան ու ա­ռօ­րեայ ո­րո­շու­մը ցոյց կրնայ տալ, թէ մարդ ո՛ր­քան ար­ժէք կ՚ըն­ծա­յէ ան­ցեա­լին եւ ի՛նչ­քան՝ ներ­կա­յին ու ա­պա­գա­յին։

Ար­դա­րեւ, տա­րի­քոտ կի­նը կը խորհր­դան­շէ ան­ցեա՛­լը։

Իսկ յղի կի­նը՝ ներ­կան՝ որ իր մէջ կը պար­փա­կէ ա­պա­գա՛ն միան­գա­մայն։ Եւ այս պատ­ճա­ռով տրուած ո­րո­շու­մը կամ եր­կու կի­նե­րու մի­ջեւ նա­խա­պա­տուու­թիւ­նը ցոյց կրնայ տալ՝ թէ են­թա­կան ա­ւե­լի նա­խա­մե­ծար կը սե­պէ, ա­ւե­լի մեծ ար­ժէք կու տայ ան­ցեա­լի՞ն, թէ ներ­կա­յին ու ա­պա­գա­յին միան­գա­մայն…։ Ու­րեմն, կ՚ե­րե­ւի, թէ ի­րա­կա­նու­թեան մէջ պարզ թուած ի­րա­դար­ձու­թիւն­ներ շատ մը ան­հա­տա­կան եւ հա­ւա­քա­կան ի­րո­ղու­թիւն­նե­րու ա­ռիթ կրնան ըն­ծա­յել եւ ստու­գա­նիշ ըլ­լալ շատ մը մշա­կու­թա­յին ար­ժէք­նե­րու, ո­րոնց ընդ­հան­րա­պէս չենք անդ­րա­դառ­նար…։

Այս հար­ցով մաս­նա­կի խօ­սակ­ցու­թիւն­ներ ու­նե­ցայ մի քա­նի բա­րե­կա­մի կնոջ հետ։ Ա­նոնց­մէ ո­մանք ը­սին, թէ պէտք է տա­րի­քոտ կնոջ փո­խան­ցել նստա­րա­նը, իսկ ո­մանք՝ յղի կնոջ։ Ու­րիշ­ներ ը­սին, թէ կը սպա­սէին, որ ո՛չ թէ մէկ հո­գի, այլ ու­րիշ­ներ ալ փո­խան­ցե­լու պատ­րաս­տա­կա­մու­թիւ­նը ու­նե­նա­յին ի­րենց գրա­ւած նստա­րան­նե­րը, այ­լա­պէս հարց մը տե­ղի պի­տի չ՚ու­նե­նար այդ կեր­պով, եւ եզ­րա­կա­ցու­ցին, թէ ա­սի­կա ըն­կե­րա­յին ընդ­հա­նուր կրթու­թեան կամ հաս­կա­ցո­ղու­թեան հարց մըն է։

Իսկ մի քա­նի հո­գի չէ­զոք ըլ­լա­լը նա­խընտ­րեց եւ ը­սաւ, որ ոտ­քի կը կան­գնի, նստա­րա­նը կը պար­պէ եւ ո՛վ որ ու­զէ ան կը նստի պա­րապ նստա­րա­նին վրայ։ Այս տե­սա­կէ­տը բա­ւա­կան չէ­զոք թուե­ցաւ մե­զի, ա­ւե­լի ըն­կե­րա­յին-հա­ւա­քա­կան ան­պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան մը ար­տա­յայ­տու­թի՛ւ­նը։

Մէկ հո­գի, բա­րե­բախ­տա­բար մէ՛կ հո­գի ը­սաւ, թէ տե­ղէն չի շար­ժիր, ան որ չի կրնար ոտ­քի կանգ­նիլ եւ կամ կա­րո­ղու­թիւն չու­նի, թող հան­րա­շար­ժով չճամ­բոր­դէ։ Այս­պէս խո­րհո­ղը պէտք էր գի­տնար, թէ ա­մէն մարդ ա­ռան­ձին փո­խադ­րա­մի­ջոց­նե­րով ճամ­բոր­դե­լու կա­րե­լիու­թիւ­նը չու­նի եւ պար­տա­ւո՛ր է հան­րա­յին փո­խադ­րա­մի­ջոց­նե­րով ճամբ­որ­դել։ Շի­տա­կը տմար­դի թուե­ցաւ մե­զի այդ տե­սա­կէ­տը…։

Մէկ հո­գի ալ ը­սաւ, թէ եր­կու կի­ներ՝ տա­րի­քո­տը եւ յղին նոյն նստա­րա­նը բաժ­նեն եւ միա­սին նստին։ Այս ալ շատ տրա­մա­բա­նա­կան չէր, մա­նա­ւանդ յղի կնոջ հա­մար, որ ա­ւե­լի եւս նե­ղու­թեան պատ­ճառ կրնար ըլ­լալ այդն­ման նիստ մը։

Մե­զի հա­մար յատ­կան­շա­կա­նը սա էր. ա­մէն մէ­կուն տե­սա­կէ­տը կը ցո­լաց­նէր իր մտա­յին ու կրթա­կան մա­կար­դա­կը, նկա­րա­գի­րը, մարդ­կա­յին ար­ժա­նա­ւո­րու­թեան ու ար­ժա­նա­պա­տուու­թեան ըն­ծա­յած կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը եւ յար­գը։

Պա­տաս­խան­նե­րը ցոյց կու տա­յին նաեւ ըն­կե­րա­յին ընդ­հա­նուր պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան գի­տակ­ցու­թիւ­նը իւ­րա­քան­չիւ­րին մէջ։ Ան, որ նա­խա­պա­տուու­թիւն կու տար տա­րի­քոտ կնոջ, ան­ցեա­լի նկատ­մամբ ցոյց կու տար իր յար­գան­քը, ե­րախ­տա­գի­տա­կան զգա­ցում­նե­րուն զօ­րա­ւոր ար­տա­յայ­տու­թիւ­նը։ Իսկ ա­նոնք, որ նա­խա­մե­ծար կը սե­պէին յղի կի­նը, թէեւ չէին ան­տե­սեր բո­լո­րո­վին ան­ցեա­լի ար­ժէք­նե­րը, բայց ա­ւե­լի կա­րե­ւո­րու­թիւն կ՚ըն­ծա­յէին ներ­կա­յին եւ մա­նա­ւանդ ա­պա­գա­յին։

Ա­նոնք, որ չէ­զոք պա­տաս­խան­ներ տուին, ո­րոնք հա­մե­մա­տա­բար սա­կա­ւա­թիւ էին, ա­նոնց մէջ շատ չէր զար­գա­ցած ըն­կե­րա­յին պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան գի­տակ­ցու­թիւ­նը։ Չէ­զոք, քիչ մը ան­տար­բեր եւ «գաղջ», մի­ջակ նկա­րագ­րի տէր մար­դիկ էին՝ որ կը նա­խընտ­րէին թո­ղուլ ի­րենց նստա­րա­նը ա­ռանց օգ­տա­կար նպա­տակ մը հե­տապն­դե­լու։

Իսկ ան, որ կը յանձ­նա­րա­րէր նստա­րա­նը «կի­սել» եւ հոն հանգ­չեց­նել եր­կու կի­նե­րը միա­սին՝ ի՛նչ որ ոտ­քի կանգ­նե­լէ ա­ւե­լի նե­ղա­ցու­ցիչ պի­տի ըլ­լար ի­րենց հա­մար, հար­ցե­րը ա­ւե­լի եւս ան­լու­ծե­լիու­թեան մատ­նե­լէ դուրս բան մը չէ՛ր կա­տա­րեր, քա­նի որ վճռա­կա­նու­թիւն չու­նէր, այլ՝ միա՛յն, կեր­պով մը վա­րել կեան­քը եւ կա­ցու­թիւ­նը փրկել, եւ ա՛յդ­քան…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ապ­րիլ 24, 2015, Իս­թան­պուլ