Ի՞ՆՉ ՅԵՆԱՐԱՆ ՈՒՆԻՆ

Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Րէ­ճէպ Թայ­յիպ Էր­տո­ղան այ­սօր շփում­ներ կ՚ու­նե­նայ Քուէյ­թի մէջ։ Ե­րէկ, այդ եր­կի­րը ու­ղե­ւո­րուե­լէ ա­ռաջ, Ան­գա­րա­յի «Է­սէն­պո­ղա» օ­դա­կա­յա­նին մէջ Էր­տո­ղան սար­քեց մամ­լոյ ա­սու­լիս մը։ Լրագ­րո­ղի մը հար­ցին ի պա­տաս­խան՝ զան­գուա­ծա­յին լրա­տուու­թեան մի­ջոց­նե­րու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րուն հետ զրու­ցե­լու ըն­թաց­քին ան հեր­թա­կան ան­գամ անդ­րա­դար­ձաւ հայ­կա­կան հար­ցին։ Ար­դեօք Թուր­քիա բռնա­մի­ջոց մը ձեռք պի­տի առ­նէ՞ Ռու­սաս­տա­նի կամ այլ եր­կիր­նե­րուն հետ, ո­րոնք ցե­ղաս­պա­նու­թեան ո­րա­կու­մը տուած են 1915-ի դէպ­քե­րուն՝ 24 Ապ­րի­լի ո­գե­կո­չում­նե­րու շրջա­նին։ Ի պա­տաս­խան նա­խա­գա­հը նշեց հե­տե­ւեա­լը.

«Այս ար­տա­յայ­տու­թիւ­նը ա­ռա­ջին ան­գամ չէ որ կ՚օգ­տա­գոր­ծուի Ռու­սաս­տա­նի կող­մէ, ա­ւե­լի ա­ռաջ ալ օգ­տա­գոր­ծուած է, նման ար­տա­յայ­տու­թիւ­նը Ֆրան­սան ալ նոյն­պէս օգ­տա­գոր­ծեց։ Ան­ձամբ, բնա­կա­նա­բար, ես շատ ցաւ կը զգամ, վշտա­ցած եմ, որ Փու­թին ա­ռած է այդ­պի­սի քայլ մը եւ այս բա­նը ը­սի։ Շատ բաց եւ յստակ ը­սի այս բա­նը։ Ե­թէ նման ցե­ղաս­պա­նու­թիւն­նե­րու կէ­տին վրայ կ՚առնուին կարգ մը քայ­լեր, ա­պա Ռու­սաս­տան սե­ղա­նի վրայ պէտք է դնէ իր իսկ պատ­մու­թիւ­նը։ Նա­յե­ցէ՛ք, պէտք չկայ ան­ցեա­լի մէջ շատ խո­րա­նա­լու, ա­հա­ւա­սիկ ներ­կա­յիս Ուք­րայ­նոյ մէջ ապ­րուած­նե­րը ակն­յայտ են, Խրի­մը ակն­յայտ է, Տո­նեց­քը ակն­յայտ է եւ ամ­բողջ կա­տա­րուած­նե­րը ա-կընյայտ են, թող տան նաեւ այս բո­լո­րին հա­շի­ւը։ Մնաց որ, Թուր­քիա ցե­ղաս­պա­նու­թիւն մը եր­բեք չէ կա­տա­րած։ Ու մենք շատ յստակ, շատ բա­ցա­յայտ բան մը կ՚ը­սենք։ Կ՚ը­սենք, որ մենք կը բա­նանք մեր ար­խիւ­նե­րը, Հա­յաս­տանն ալ ե­թէ ու­նի թող բա­նայ ար­խիւ­նե­րը, ե­թէ ու­նին եր­րորդ եր­կիր­ներն ալ թող բա­նան, պատ­մա­բան­նե­րը թող նստին յանձ­նա­ժո­ղով­ներ ստեղ­ծեն եւ աշ­խա­տին։ Հա­կա­ռակ ա­նոր, որ այս բա­նը քա­նիցս ը­սած ենք, տա­կա­ւին նոր Եւ­րո­միու­թեան խել­քը գլու­խը ե­կած է, կ՚ը­սէ, որ Թուր­քիա պէտք է բա­նայ իր ար­խիւ­նե­րը։ Մենք վա­ղուց ը­սած ենք այս բա­նը։ Սա­կայն սա չ՚ըլ­լար միա­կող­մա­նիօ­րէն, ե­թէ կայ, Հա­յաս­տանն ալ թող բա­նայ։ Մենք ար­դէն կը խօ­սինք մեր այս ար­խիւ­նե­րուն վրայ հիմ­նուե­լով։ Ա­նոնք, ո­րոնք կ՚ը­սեն, թէ 1 մի­լիոն 400 հա­զար հայ սպաննուած է, ո՞ր փաս­տա­թուղ­թին, ո՞ր գի­տու­թեան վրայ յե­նլով կը խօ­սին։ Ո՞ւր է ե­ղեր այս­քան մար­դը։ Պէտք է ի յայտ բե­րեն այս բա­նը»։

 Իր յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն տե­ւո­ղու­թեան Էր­տո­ղան անդ­րա­դար­ձաւ նաեւ Ֆրան­սա­յի պա­րա­գա­յին եւ ը­սաւ. «Նոյն­պէս Ֆրան­սան, ի՞նչ յե­նա­րա­նով կրնայ այս­պի­սի բան մը ը­սել։ Ներ­կա­յիս Ֆրան­սա­յի մէջ կ՚ապ­րի 600 հա­զար թուրք եւ ա­նոնց շար­քին 200-250 հա­զա­րը Ֆրան­սա­յի քա­ղա­քա­ցին է։ Այ­սինքն, ա­նոնց այս նիւ­թին վե­րա­բե­րեալ մօ­տե­ցու­մը բնաւ հա­շուի չառ­նե­լով այս­պի­սի քայլ մը նե­տե­լը, ըստ իս, այ­սինքն Օ­լան­տի տե­սան­կիւ­նէն կ՚ը­սեմ, սխալ է եւ այդ սխա­լը գոր­ծուած է հա­կա­ռակ ա­նոր, որ մենք քա­նիցս ի­րենց ը­սած ենք այս բա­նը։ Բայց ա­հա այն­տեղ մեկ­նած եր­կու պե­տու­թեան նա­խա­գահ կայ, ո­րով­հե­տեւ ա­նոնք Թուր­քիոյ դէմ յար­ձակ­ման հա­մար ծրա­գիր մը մշա­կած էին։ Փառք Աս­տու­ծոյ, մեր մօտ փու­թա­ցած էին քսան նա­խա­գահ­ներ, վար­չա­պետ­ներ, նա­խա­րար­ներ։ Շուրջ ութ­սուն նման մաս­նակ­ցու­թիւն ե­ղաւ, ինչ որ ա­ռանձ­նա­պէս գո­հու­նա­կու­թիւն պատ­ճա­ռեց մե­զի։ Բայց եւ այն­պէս, մենք այս գոր­ծը չենք մտա­ծած որ­պէս Հա­յաս­տա­նի դէմ յար­ձակ­ման մը ծրա­գիր, ընդ­հա­կա­ռակն՝ մենք ո­գե­կո­չե­ցինք մեր նա­հա­տակ­նե­րը։ Ար­դէն մենք Հա­յաս­տա­նի ժո­ղո­վուր­դին հետ ալ խնդիր մը չու­նինք։ Խնդի­րը հայ­կա­կան ղե­կա­վա­րու­թիւնն է, հա­յոց սփիւռքն է, այս հան­գա­ման­քը պէտք է շատ լաւ հասկ­նա­լի ըլ­լայ»։

Միւս կող­մէ, Քրեմ­լի­նի բան­բեր Տի­միթ­րի Փես­քով ե­րէկ յայտ­նեց, որ Ռու­սաս­տա­նի Նա­խա­գահ Վլա­տի­միր Փու­թին տե­ղեակ պա­հո­ւած է Էր­տո­ղա­նի յայ­տա­րա­րու­թե­նէն՝ այլ տե­ղե­կա­տո­ւու­թիւն­նե­րու հետ միա­սին։