«ՈՒԻՔԻՄԵՏԻԱ ՀԱՅԱՍՏԱՆ»

Վեր­ջերս Ե­րե­ւա­նի մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ «Ուի­քի­մե­տիա Հա­յաս­տա­ն» գրա­սե­նեա­կի բա­ցու­մը։ Բա­ցու­մին ներ­կայ գտնուած եւ հիմ­նադ­րա­մի աշ­խա­տանք­նե­րը կա­րե­ւո­րած է Հա­յաս­տա­նի Նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեան։ «Ո­ւի­քի­մե­տիա Հա­յաս­տա­ն» գի­տակր­թա­կան հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւ­նը հիմ­նուած է 2013 թուա­կա­նին՝ նպա­տակ ու­նե­նա­լով խթա­նել ուի­քի նա­խագ­ի­ծե­րու տա­րա­ծումն ու զար­գա­ցու­մը՝ հա­յաշ­խար­հի մէջ եւ ընդ­հա­նաց­նել ա­զատ գի­տե­լի­քի գա­ղա­փա­րը։ Կազ­մա­կեր­պու­թիւ­նը կ՚ի­րա­կա­նաց­նէ զա­նա­զան նա­խագ­ի­ծեր, ո­րոնց­մէ ա­ռա­ջա­տարն է «Ո­ւի­քի­փե­տիա Հա­յաս­տա­ն­»ը: «Ո­ւի­քի­փե­տիա Հա­յաս­տա­ն­»ը մի­ջազ­գա­յին Ո­ւի­քի­փե­տիա­յի հայ­կա­կան տար­բե­րակն է, եւ ամ­բողջ աշ­խար­հի մէջ ընդ­հան­րա­պէս Ո­ւի­քի­փե­տիա­նե­րը կ՚ի­րա­կա­նա­ցուին Ո­ւի­քի­մե­տիա հիմ­նադ­րամ­նե­րու մի­ջո­ցաւ: Ո­ւի­քի­մե­տիա հիմ­նադ­րա­մի գլխա­մա­սա­յին գրա­սե­նեա­կը կը գտնուի Ա­մե­րի­կա­յի Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու մէջ, Սան Ֆրան­սիս­քօ: Ո­ւի­քի­մե­տիա­յի կող­մէ ի­րա­կա­նա­ցուող նա­խա­գի­ծե­րէն են (որ կը կո­չուին ուի­քի­ներ) Ո­ւի­քի­բա­ռա­րա­նը, Ո­ւի­քի­քա­ղուած­քը, Ո­ւի­քի­գիր­քե­րը, Ո­ւի­քի­դա­րա­նը, Ո­ւի­քի­լու­րե­րը, Ո­ւի­քիլ­սա­րա­նը ե­ւայլն։ Սա­կայն ա­մե­նա­մե­ծը, ա­մե­նան­շա­նա­ւո­րը եւ յա­ռա­ջա­տա­րը, ան­շուշտ, նշա­նա­ւոր Ո­ւի­քի­փե­տիան է՝ ա­զատ բո­վան­դա­կու­թեամբ, բազ­մա­լե­զու հա­մայ­նա­գի­տա­րա­նա­յին հսկայ նա­խա­գի­ծը, որ այ­սօր կը նկատուի աշ­խար­հի ա­մե­նէն շատ հա­մա­ցան­ցա­յին այ­ցե­լու­թիւն­ներ ու­նե­ցող տա­սը կայ­քե­րէն մէ­կը եւ Հա­մա­ցան­ցի մէջ ա­մե­նէն շատ գոր­ծա­ծուող հա­մայ­նա­գի­տա­րա­նը: Հա­յե­րէն Ո­ւի­քի­փե­տիա­յի մէջ են Ո­ւի­քի­փե­տիա­յի ա­ւե­լի քան ե­րե­սուն մի­լիոն յօ­դուած­նե­րէն 172.734-ը, ո­րոնք ստեղ­ծած են ինք­նա­կամ մաս­նա­կից­ներ, եւ գրե­թէ բո­լոր յօ­դուած­նե­րը կրնան խմբագ­րուիլ Հա­մա­ցան­ցէն օգ­տուող ոե­ւէ ան­ձի կող­մէ, սա­կայն՝ մեկ­նե­լով ո­րո­շա­կի պար­տա­դիր սկզբունք­նե­րէ, ո­րոնց­մէ մէկն ալ հա­ւաս­տի աղ­բիւ­րի մատ­նան­շումն է: Ա­ռա­ջին յօ­դուա­ծը հա­յե­րէն Ո­ւի­քի­փե­տիա­յի մէջ ստեղծուած է 2004 թուա­կա­նին, բայց կայ­քը ա­ռա­ւել գոր­ծօն դար­ձած է 2009-2010 թուա­կան­նե­րուն: Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թեան կող­մէ ներ­կա­յիս գրա­սե­նեա­կը տասն­հինգ տա­րիով կազ­մա­կեր­պու­թեա­ն տ­րա­մադ­րե­լու ո­րո­շու­մը խթան հան­դի­սա­ցած է ա­ւե­լի կազ­մա­կեր­պուած աշ­խա­տե­լու եւ նոր ծրագ­րե­րու լծուե­լու:

Սի­րով տե­ղե­կաց­նենք, որ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ օ­րա­թեր­թի մա­սին Ո­ւի­քի­փե­տիան նոյն­պէս ու­նի խմբագ­րուած յօ­դուած մը, զո­ր կազ­մած են հա­յա­գէտ-կա­մա­ւոր­ներ, եւ ո­ր ման­րա­մաս­նու­թիւն­ներ կը ներ­կա­յաց­նէ թեր­թի հիմ­նադր­ման, ան­ցած ճա­նա­պար­հին, հա­յու­թեան, մաս­նա­ւո­րա­պէս՝ պոլ­սա­հա­յու­թեան կեան­քին մէջ ու­նե­ցած օ­րա­թեր­թի դե­րին, նախ­կին եւ ներ­կայ խմբա­գիր­նե­րուն մա­սին:

Ո­ւի­քի­փե­տիան այ­սօր կը նկա­տուի աշ­խար­հի մէջ կայ­ծակ­նա­յին ա­րա­գու­թեամբ զար­գա­ցող նա­խա­գի­ծե­րէն մէ­կը. օ­րա­կան ամ­բողջ աշ­խար­հէն գրե­թէ ութ­սուն մի­լիոն մուտք կը կա­տա­րուի այս կայ­քը: Մար­դիկ մուտք կը գոր­ծեն զի­րենք հե­տաքրք­րող նիւ­թի մը մա­սին տե­ղե­կու­թիւն­ներ քա­ղե­լու, իսկ ու­րիշ­ներ ալ օ­րա­կան դրու­թեամբ կը տե­ղադ­րեն եւ կը խմբագ­րեն հա­զա­րա­ւոր յօ­դուած­ներ։ Հա­յաս­տա­նը նոյն­պէս ետ չի մնար մի­ջազ­գա­յին ըն­տա­նի­քէն. մի­ջին հա­շուով հայ­կա­կան առ­ցանց հա­մա­յ­­նա­գի­տա­րա­նին մէջ օ­րա­կան շուրջ հա­րիւր յօ­դուած կը տե­ղադ­րուի կամ ար­դէն նա­խա­պէս տե­ղադ­րուած­նե­րը կը լրա­ցուին:

ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ Ե­րե­ւա­նի մէջ այ­ցե­լեց Ո­ւի­քի­մե­տիա հիմ­նադ­րա­մի գրա­սե­նեա­կը, ուր կ՚ի­րա­գործուին նաեւ հիմ­նադ­րա­մի միւս ծրագ­րե­րը, ո­րոնց կար­գին՝ «Ո­ւի­քի­փե­տիա Հա­յաս­տա­ն­»ը: Հիմ­նադ­րա­մի ան­դամ­նե­րը նոր վե­րա­դար­ձած էին Ա­ղուե­րա­նէն, ուր, հա­րիւ­րա­ւոր պա­տա­նի­նե­րու մաս­նակ­ցու­թեամբ վա­րած են Ո­ւի­քի ճամ­բար: Ո­ւի­քի ճամ­բա­րին մի­ջազ­գա­յին ուի­քի նա­խա­գի­ծե­րու շար­քին ա­ռա­ջի­ն ան­գամ նա­խա­ձեռ­նած է Հա­յաս­տա­նը եւ այդ ա­ռու­մով նո­րու­թիւն մըն է ուի­քի աշ­խար­հին մէջ: Այս վերջ­նոյն եւ առ­հա­սա­րակ Ո­ւի­քի­մե­տիա­յի ծրագ­րե­րուն մա­սին ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ-ին պատ­մեց «Ո­ւի­քի­մե­տիա Հա­յաս­տա­ն» հիմ­նադ­րա­մի խոր­հուր­դի ան­դամ, հա­մա­հիմ­նա­դիր­նե­րէն Մհեր Պե­քա­րեան:

-Պա­րոն Պե­քա­րեան, ի՞նչն է առ­ցանց այս հա­մայ­նա­գի­տա­րա­նին ա­ռա­ւե­լու­թիւ­նը, եւ ի՞նչ զար­գա­ցում ապ­րած է ան իր ստեղծ­ման օ­րէն ի վեր:

-Ո­ւի­քի­փե­տիան ստեղ­ծած է հա­մա­ցան­ցա­յին ձեռ­նար­կա­տէր Ճիմ­մի Ո­ւել­ս, 2002 թուա­կա­նին: Մինչ այդ իր աշ­խա­տա­խում­բը այլ նա­խա­գիծ մը ու­նէր՝ Նու­փե­տիան, ո­ր վ­ճա­րո­վի էր, եր­կար չգոր­ծեց, եւ իբ­րեւ այդ մէ­կուն շա­րու­նա­կու­թիւ­նը ստեղ­ծուե­ցաւ Ո­ւի­քի­փե­տիան: Ո­ւի­քի ա­նու­նը հա­ւա­յե­րէն լե­զուէն առ­նուած է, կը նշա­նա­կէ ա­րագ եւ ըն­դօ­րի­նա­կած են «Ո­ւի­քի-Ո­ւի­քի» հան­րա­շար­ժի ա­նու­նէն՝ իր ա­րա­գու­թեան պատ­ճա­ռաւ: Սկիզ­բը Ո­ւի­քի­փե­տիան միայն անգ­լե­րէն էր, յե­տոյ ա­ւել­ցան նաեւ այլ լե­զու­ներ, եւ այդ­պէս այ­սօ­րուան դրու­թեամբ Ո­ւի­քի­փե­տիա­յի մէջ կայ 288 լե­զու՝ ո­րոնց կար­գին 39-րդ տե­ղը կը գրա­ւէ հա­յե­րէն լե­զուն:

Այս հա­մայ­նա­գի­տա­րա­նին ա­ռանձ­նա­յատ­կու­թիւնն է այն, որ ա­զատ է, անվ­ճար է, մատ­չե­լի է, նիւ­թե­րու հսկա­յա­կան բազ­մա­զա­նու­թիւն կայ՝ ման­րա­մասն տե­ղե­կու­թիւն­նե­րով եւ ա­զատ է կար­դա­լու հա­մար, ա­զատ է խմբագ­րուե­լու հա­մար: Ա­մէն ոք կրնայ մուտք գոր­ծել եւ յօ­դուած մը ա­ւելց­նել կամ ար­դէն ա­ւել­ցուած յօ­դուա­ծին մէջ լրա­ցում­ներ կա­տա­րել, ուղ­ղում­ներ ը­նել:

-Հոս հար­ցում մը կը յա­ռա­ջա­նայ՝ իսկ հա­ւաս­տիութի՞ւ­նը: Որ­քա­նո՞վ հա­ւաս­տի են այն տե­ղե­կու­թիւն­նե­րը, ո­րոնք կը զե­տե­ղուին պարզ մար­դոց կող­մէ:

-Այս մէ­կը հար­ցում մըն է, որ կ՚ուղ­ղուի ա­ռա­ւե­լա­բար, յա­ճա­խա­կիօ­րէն։ Ոե­ւէ յօ­դուած, տե­ղե­կու­թիւն դրուե­լէ ա­ռաջ խմբա­գի­րը պէտք է մատ­նա­ցոյց ը­նէ հա­ւաս­տի աղ­բիւ­րը: Ե­թէ սխալ տե­ղե­կու­թիւն մը տե­ղադ­րուի, Ո­ւի­քի հա­մայն­քը գրե­թէ վայր­կեան­նե­րու ըն­թաց­քին կը յայտ­նա­բե­րէ սխա­լը եւ կը հե­ռաց­նէ զայն: Ի պա­տիւ հայ­կա­կան ուի­քի հա­մայն­քին, ը­սեմ, որ այդ ա­ռու­մով շատ լաւ կ՚աշ­խա­տի եւ քննար­կում­նե­րու բաժ­նին մէջ միշտ աշ­խոյժ քննար­կում­ներ, բա­նա­վէ­ճեր, միտ­քե­րու փո­խա­նա­կում կ՚ըլ­լայ եւ ա­մէն մարդ ա­զատ է ո­րե­ւէ բո­վան­դա­կու­թեամբ նիւթ մը ստեղ­ծե­լու, ա­զա­տու­թիւ­նը ար­դէ­ն իսկ ուի­քիի սկզբունք­նե­րէն մէկն է, միայն անհ­րա­ժեշտ է, որ կա­մա­ւոր խմբա­գի­րը աղ­բիւր ու­նե­նայ: Յօ­դուած­նե­րու ար­ժա­նա­հա­ւա­տու­թիւ­նը, ըստ էու­թեան կա­խեալ է գրո­ղի պա­տաս­խա­նա­տուու­թե­նէն եւ բա­րեխղ­ճու­թե­նէն, եւ Ո­ւի­քի­փե­տիա հա­մայն­քը ա­չա­լուրջ պի­տի ըլ­լայ՝ կան­խար­գի­լե­լու հա­մար հնա­րա­ւոր սխալ­նե­րը, ո­րոնք ան­խու­սա­փե­լի են, եւ ոչ միայն՝ հա­յե­րէն Ո­ւի­քի­փե­տիա­յի, այ­լեւ՝ առ­հա­սա­րակ՝ ա­մէն լե­զուով հա­մայ­նա­գի­տա­րան­նե­րու մէջ:

-Իսկ ի՞ն­չ բան կրնայ հա­ւաս­տի աղ­բիւր հան­դի­սա­նալ յօ­դուած մը գրո­ղին հա­մար: Հայ­կա­կան Մեծ հա­մայ­նա­գի­տա­րա­նը, օ­րի­նակ, աղ­բի՞ւր է, կամ՝ մա­մու­լը:

-Հայ­կա­կան խորհր­դա­յին հա­մայ­նա­գի­տա­րա­նը ա­մե­նէն մեծ աղ­բիւր­նե­րէն մին է, բայց հին է, ար­դէն ե­րե­սուն-քա­ռա­սուն տա­րուան տուեալ­ներ կան ա­նոր մէջ: Գրուած է խորհր­դա­յին գա­ղա­փա­րա­խօ­սու­թեամբ եւ ան­կէ օգ­տուե­լու ժա­մա­նակ խմբա­գիր­նե­րը պէտք է ճկուն ըլ­լան եւ ձեր­բա­զա­տուին հին գա­ղա­փա­րա­խօ­սու­թե­նէն, զտեն տե­ղե­կու­թիւն­նե­րը: Մա­մու­լի ա­ռու­մով, ը­սեմ, որ դե­ղին մա­մու­լը՝ ոչ, չի կրնար աղ­բիւր ըլ­լայ: Աղ­բիւր թե­րեւս կրնայ ըլ­լալ քիչ թէ շատ ծան­րակ­շիռ մա­մու­լը, ո­ր տա­րի­նե­րով վստա­հու­թիւն ներշն­չած է, եւ ի­րա­դար­ձա­յին ո­րոշ հար­ցե­րու մէջ կրնայ աղ­բիւր ծա­ռա­յել: Բայց ուի­քի աշ­խա­տան­քի մէկ կա­րե­ւոր ա­ռանձ­նա­յատ­կու­թիւնն ալ այն է, որ խմբա­գի­րը պէտք է փնտռէ եւ գտնէ նոր աղ­բիւր­ներ: Մենք կը գոր­ծակ­ցինք Ազ­գա­յին գրա­դա­րա­նին, Մա­տե­նա­դա­րա­նին հետ: Ազ­գա­յին գրա­դա­րա­նը մե­զի նիւ­թեր, ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէն գրա­կա­նու­թիւն կու տայ, կը զե­տե­ղենք ուի­քի դա­րա­նին մէջ, մնա­ցած մաս­նա­կից­նե­րուն կ՚ա­ռա­ջար­կենք օգ­տուիլ այդ նիւ­թե­րէն, մշա­կել, հա­մայ­նա­գի­տա­րա­նա­յին տես­քի բե­րել: Եւ պայ­ման չէ, որ այդ գիր­քը ան­պայ­ման հա­մայ­նա­գի­տա­րան ուղ­ղուի, կրնայ ան զե­տե­ղուիլ իբ­րեւ գիրք: Մենք կ՚ի­րա­գոր­ծենք նաեւ ուի­քի գիրք, ուի­քի բա­ռա­րան, ուի­քի քա­ղուածք եւ այլ ուի­քի նա­խա­գի­ծեր: Ո­ւի­քի­մե­տիա հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւնն ալ ստեղ­ծուե­ցաւ այս ա­մէն աշ­խա­տան­քը հա­մադ­րե­լու, դիւ­րաց­նե­լու, ուղ­ղոր­դե­լու հա­մար: Սկիզ­բը միայն հա­մայ­նա­գի­տա­րա­նը կար, յե­տոյ նաեւ այլ նա­խա­գի­ծե­րու միա­ցանք: Ո­ւի­քի բա­ռա­րա­նին մէջ ար­դէն վաթ­սուն հա­զա­րէ ա­ւե­լի բառ զե­տե­ղած ենք: Կայ նաեւ ուի­քի­պա­հես­տը, ուր կը տե­ղադ­րուին տե­սալ­սո­ղա­կան նիւ­թեր, լու­սան­կար­ներ, ո­րոնք կրնայ գոր­ծա­ծել ա­մէն մարդ: Այս մէ­կը ընդ­հա­նուր նա­խա­գիծ է: Ո­ւի­քի­փե­տիա­յի ձախ կող­մը կը տես­նեք լե­զու­նե­րը, ո­րոն­ցով կայ ընտ­րուած յօդուա­ծը: Այդ մէ­կը եւս մի­ջոց մըն է՝ հա­մե­մա­տե­լու յօ­դուա­ծը՝ զա­նա­զան լե­զու­նե­րով, մա­նա­ւանդ, երբ տրուած է նաեւ աղ­բիւ­րը:

-Ար­դէն մէկ տա­րիէ ա­ւե­լի է՝ կայ նաեւ ա­րեւ­մտա­հա­յե­րէն Ո­ւի­քի­փե­տիան: Ի՞նչ անհ­րա­ժեշ­տու­թե­նէ մղուած ստեղ­ծուե­ցաւ ան, եւ ով­քե՞ր են խմբա­գիր­նե­րը:

-Խմբա­գիր­նե­րը նո­րէն կա­մա­ւոր­ներ են, ո­րոնք, հա­կա­ռակ ա­նոր, որ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի տե­ղեակ են, նա­խա­պէս կը գրէին ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նով, քա­նի որ հնա­րա­ւո­րու­թիւն չկար ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նով նիւ­թեր ստեղ­ծե­լու: Եւ ա­նոնք խթա­նե­լու հա­մար մենք ստեղ­ծե­ցինք Ո­ւի­քի­փե­տիա ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը, որ ար­դէն հա­զար հինգ հա­րիւ­րէ ա­ւե­լի յօ­դուած ու­նի եւ զար­գա­ցող ծրա­գիր մըն է: Կը փոր­ձենք զայն պա­հել իբ­րեւ ա­ռան­ձին ծրա­գիր եւ ը­սեմ, որ «Գա­լուստ Կիւլ­պէն­կեան» հիմ­նադ­րամն ալ միա­ցած է մեր այս աշ­խա­տան­քին եւ կ՚ա­ջակ­ցի: Մենք այս տա­րի Ո­ւի­քի ճամ­բար կազ­մա­կեր­պե­ցինք՝ Լի­բա­նա­նէն ու­սու­ցիչ­ներ հրա­ւի­րե­լով եւ Հա­յաս­տա­նի մէջ ու­սու­ցա­նե­լով ուի­քի աշ­խա­տան­քի հի­մունք­նե­րը: Ա­նոնք վե­րա­դար­ձած են եւ տեղ­ւոյն վրայ կ՚աշ­խա­տին, յօ­դուած­ներ կը գրեն ու կը տե­ղադ­րեն: Շու­տով Լի­բա­նան պի­տի ու­ղար­կենք լաւ խմբագ­րող ե­րա­խա­ներ ու պա­տա­նի­ներ, ո­րոնք կրկին հա­մա­տեղ աշ­խա­տան­քի մի­ջո­ցաւ նոր կա­մա­ւոր­ներ կը ներգ­րաւեն: Կոչ կ՚ը­նենք ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի տե­ղեակ բո­լոր այն մար­դոց, ո­րոնք սէր ու­նին գրե­լու, խմբագ­րե­լու հետ, միա­նալ մեր աշ­խա­տան­քին եւ հարս­տաց­նել ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէն Ուի­քի­փե­տիան, քա­նի որ իս­կա­պէս կայ ա­նոր անհրա­ժեշ­տու­թիւ­նը: Ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը ըստ կարգ մը տուեալ­նե­րու, ո­րոշ շրջան­նե­րու մէջ յայտ­նուած է մեռ­նող լե­զու­նե­րու շար­քին, իսկ Ո­ւի­քի­փե­տիան այն հար­թակ­նե­րէն մէկն է, որ կա­րե­լիու­թիւն ու­նի լե­զուն պահ­պա­նե­լու եւ զայն փրկե­լու կո­րուս­տէ: Ճիշդ է՝ Ո­ւի­քի­փե­տիա­յի մէջ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը տա­կա­ւին ա­ռան­ձին օ­րի­նա­գիրք (code) չու­նի, բայց մենք դի­մած ենք Չա­փա­նիշ­նե­րու մի­ջազ­գա­յին ըն­կե­րակ­ցու­թիւն՝ այդ կա­նո­նա­գի­րը ստա­նա­լու եւ ժա­մա­նա­կի հարց է, կը կար­ծեմ այդ խնդիրն ալ շու­տով կը լու­ծուի:

Աշ­խար­հի վրայ կան այլ լե­զու­ներ ալ, ո­րոնք ի­րենց եր­կու ճիւ­ղե­րը կը պահ­պա­նեն. օ­րի­նակ՝ սպի­տակ­ռու­սե­րէ­նը. յօ­դուած­ներ կը տե­ղադ­րուին թէ՛ հին սպի­տակ­ռու­սե­րէ­նով եւ թէ նոր: Այլ լե­զու­ներ եւս կան: Անգ­լե­րէնն ալ ու­նի եր­կու տար­բե­րակ՝ անգ­լե­րէ­նի կող­քին կայ նաեւ պարզ անգ­լե­րէ­նը, ո­ր թէեւ լե­զու չէ, բայց տար­բե­րակ մըն է՝ պարզ անգ­լե­րէն նա­խընտ­րող­նե­րուն հա­մար:

-Ով­քե՞ր կը մա­սնակ­ցին Ո­ւի­քի ճամ­բար­նե­րուն եւ ի՞նչ նպա­տակ ու­նին անոնք:

-Ինչ­պէս ծա­նօթ է՝ Ո­ւի­քի ճամ­բար­նե­րը ուի­քի մի­ջազ­գա­յին աշ­խար­հին մէջ մենք՝ հա­յերս ներ­մու­ծած ենք, եւ այդ ա­ռու­մով մի­ջազ­գա­յին հիմ­նարկի ան­դամ­նե­րը, ներ­կայ ըլ­լա­լով մեր աշ­խա­տանք­նե­րուն, պար­զա­պէս հիա­ցած են, նոյ­նիսկ Հա­յաս­տա­նը օ­րի­նակ ցոյց կու տան որոշ ա­ռում­նե­րով: Ար­դէն երկ­րորդ տա­րին է՝ Ո­ւի­քի ճամ­բար­ներ կը կազ­մա­կեր­պենք, օ­րեր ա­ռաջ վե­րա­դար­ձանք Ա­ղուե­րա­նէն, ուր տասն­չորս-քսան­մէկ տա­րե­կա­նի մի­ջեւ ութ­սուն­չորս պա­տա­նի ու ե­րի­տա­սարդ օ­րա­կան հինգ ժա­մի դրու­թեամբ յօ­դուածներ կը խմբագ­րէին, իսկ մնա­ցեալ ժա­մերն ալ ու­րիշ օգ­տա­կար մար­զա­կան զբա­ղում­ներ ու­նէին: Բա­ցի այդ, որ ա­նոնք բնու­թեան մէջ հրա­շա­լի ժա­մա­նակ ան­ցու­ցին, նաեւ սո­րվե­ցան, աշ­խա­տե­ցան եւ բա­ւա­կան հարս­տա­ցու­ցին թէ՛ ի­րենց գի­տե­լիք­նե­րը եւ թէ հա­մայ­նա­գի­տա­րա­նը: Մեր աշ­խա­տան­քի մա­սին մի­ջազ­գա­յին հիմ­նադ­րա­մը կը դա­տէ ար­դիւնք­նե­րով: Զա­նա­զան եր­կիր­նե­րէ ե­կած էին Ո­ւի­քի­մե­տիա հիմ­նադ­րա­մի ան­դամ­ներ, ո­րոնք ան­ձամբ տե­սան մեր աշ­խա­տան­քը, տե­սան, որ ութ­սուն հո­գիով հինգ հա­զար յօ­դուած կրնան գրել, եւ այդ թի­ւե­րը իս­կա­կան տուեալ­ներ են։ Ա­նոնք վկա­յե­ցին նաեւ, թէ մենք ինչ­պէս կը մղենք մար­դի­կը՝ կա­մա­ւոր աշ­խա­տե­լու, այն­պի­սի պայ­ման­ներ եւ հիմ­քեր կը ստեղ­ծենք, որ ե­րի­տա­սար­դը ինք հա­ճոյ­քով կա­մա­ւոր կը դառ­նայ եւ բա­րի կամ­քով կը նստի եւ յօ­դուած կը գրէ: Բա­ցի այն, որ այս ծրա­գի­րը գի­տակր­թա­կան մեծ նշա­նա­կու­թիւն ու­նի, մենք նաեւ կը փոր­ձենք ստեղ­ծել հա­մայնք, հա­մախմ­բում:

-Իսկ առ­հա­սա­րակ, ով­քե՞ր են «Ո­ւի­քի­փե­տիա Հա­յաս­տա­ն­»ի խմբա­գիր­նե­րը, եւ ի՞նչ բան կը մղէ զա­նոնք՝ կա­մա­ւոր աշ­խա­տե­լու:

-Կո­րի­զը հիմ­նա­կա­նը ե­րի­տա­սար­դու­թիւնն է: Ու­նինք հինգ հա­րիւր-վեց հա­րիւր կա­մա­ւոր խմբա­գիր­ներ, ո­րոնք ամ­սա­կան հա­զա­րա­ւոր յօ­դուած­ներ կը գրեն, կը խմբագ­րեն, կը հե­տե­ւին լրա­ցում­նե­րուն, եւ ու­նինք նաեւ հա­րիւ­րա­ւոր այլ խմբա­գիր­ներ: Մենք ա­մէն Շա­բաթ օր այս մեր գրա­սե­նա­կին մէջ աշ­խա­տա­րան­ներ կը կազ­մա­կեր­պենք, զա­նա­զան մար­դիկ կ­­ու գան, կը սո­րվին նիւթ գրել, խմբագ­րել, մշա­կել, ի­րա­րու կ­­՚օգ­նեն, փոր­ձի փո­խա­նա­կում կ­­՚ըլ­լայ: Ա­մէն ան­գամ մին­չեւ քսան հո­գի կը հա­ւա­քուի, ի­րա­րու օգ­նե­լով աշ­խա­տանք կը կա­տա­րեն, եր­բեմն քա­նի մը հո­գին միա­սին մէկ նիւ­թի շուրջ մէկ յօ­դուած կը գրեն: Կան մաս­նա­կից­ներ ալ, ո­րոնք պար­զա­պէս հա­ճոյք կը ստա­նան այս աշ­խա­տան­քէն, կ­­՚ու­զեն կի­սել ի­րենց գիտ­ցա­ծը, խմբագ­րել, տա­րա­ծել եւ ու­րա­խու­թիւն կ՚ապ­րին ար­դիւն­քը տես­նե­լով:

Մեր նպա­տա­կը այս աշ­խա­տան­քին մէջ նաեւ սահ­մա­նա­մերձ շրջան­նե­րը ներգ­րա­ւելն է, ար­դէն ուի­քի ա­կումբ­ներ բա­ցած ենք ո­րոշ հե­ռա­ւոր շրջան­նե­րու մէջ:

Մեր նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­նե­րէն կա­րե­ւոր կը նկա­տեմ «Մէկ հայ, մէկ յօ­դուա­ծ» նա­խա­գի­ծը, ո­ր մեծ տա­րա­ծում գտաւ եւ հա­զա­րա­ւոր մար­դիկ յօ­դուած­ներ ստեղ­ծե­ցին: Ու­նինք այլ ծրա­գիր մը՝ մշա­կու­թա­յին կա­ռոյց­նե­րուն հետ հա­մա­գոր­ծա­ցու­թեան իբ­րեւ ար­դիւնք լոյս աշ­խարհ բե­րել թան­գա­րան­նե­րու, մշա­կու­թա­յին կեդ­րոն­նե­րու պա­հոց­նե­րու մէջ տա­րի­նե­րով մնա­ցած նիւ­թե­րը, զա­նոնք տե­ղադ­րել Ո­ւի­քի­փե­տիա­յի մէջ։ Ծրա­գիր կայ նաեւ կա­պուած յու­շար­ձան­նե­րու հետ: Օ­րի­նակ, Ե­րե­ւա­նի յու­շար­ձան­նե­րու ներ­քեւ զե­տե­ղուած QR ծած­կա­գի­րը (Quick Response Code) Ո­ւի­քի­փե­տիա­յի մէջ փնտռե­լով ան­ծա­նօթ մար­դիկ կը գիտ­նան, թէ ո՞ր ար­ձա­նին կամ յու­շար­ձա­նին քով կանգ­նած են: Մենք Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քին գտնուող քսան­չորս հա­զար յու­շար­ձա­նի տուեալ տե­ղադ­րած ենք մեր կայ­քին մէջ, եւ այդ մէ­կը ը­րած են պարզ մար­դիկ. այդ ա­ռու­մով աշ­խար­հի մէջ չոր­րորդ տե­ղը գրա­ւած ենք:

Մէկ խօս­քով ծրա­գիր­նե­րը բա­զում են, եւ մե­զ կ­՚ու­րա­խաց­նէ օ­րէ օր նկա­տուող հե­տաքրք­րու­թիւ­նը՝ այս նա­խագ­ծին հան­դէպ, քա­նի որ մար­դիկ կը գի­տակ­ցին, որ գի­տե­լի­քի, տե­ղե­կա­տուու­թեան ա­ռու­մով այս նա­խա­գի­ծը ա­մե­նէն ա­րագ եւ ա­մե­նէն մատ­չե­լի հար­թակն է, ո­ր հա­սա­նե­լի է ա­մէ­նուր եւ ա­պա­գա­յին ա­ւե­լի մեծ զար­գա­ցում պի­տի ու­նե­նայ:

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ