ՏԱՃԱՏ ՐԷԻՍԻ ԽՈՒՄԲԻՆ ՀԵՏ ԿԸ ԴԻՄԵՆՔ ԴԷՊԻ ՄԱՐՄԱՐԱՅԻ ԲԱՑԵՐԸ

Երէկուան մեր րըբօրթաժին մէջ Գումգաբուի ամենէն հին ձկնորսներէն Գրիգոր րէիսի խօսքը ըրած էինք: Այս ազգասէր եւ բարեսիրտ անձը օրինակելի զաւակներ պարգեւած է համայնքիս: Ոչ միայն Գումգաբուի այլեւ բովանդակ Իսթանպուլի հայութիւնը կը ճանչնայ Յուսիկ րէիսը, որ զաւակն է Գրիգոր րէիսի:

Յուսիկ րէիս իր բարեգործութիւններով ծանօթ է ամէնուն, անձայն անշշուկ կ՚օժանդակէ Ազգային Հիւանդանոցին, որբանոցներուն, եկեղեցիներուն եւ վերջապէս բոլոր բարենպատակ հաստատութեանց:

Տիար Յուսիկ Քիւչիւքեան եղած է Գումգաբուի Դրսի Սուրբ Յարութիւն եկեղեցւոյ, ինչպէս նաեւ Աթոռանիստ Մայր Եկեղեցւոյ Թաղային Խորհուրդի անդամ, ուրկէ վերջերս հրաժարեցաւ իր բազմազբաղ վիճակին բերմամբ: Յուսիկ րէիս ազգին պարգեւած է նաեւ պատուաբեր զաւակ մը՝ երիտասարդ բժիշկ Միսաք Քիւչիւքեանը, որ չվարանիր բոլորովին ձրի դարմանումներ ընելու Գումգաբուի եւ շրջակայ թաղերուն աղքատիկ հիւանդներուն:

Մեր երէկի րըբօրթաժին մէջ ցաւալի վրիպումով մը Գրիգոր րէիսին համար ըսուած էր թէ միշտ օղի կը խմէ: Ասիկա կը վերաբերի ձկնորսներու օգնական Գրիգորի, որ օղի չի գտնելու պարագային՝ պարզ ալքօլով գոհացում կու տայ իր ըմպելու փափաքին:

* * *

Օր մը պիտի գայ քի մէկ հատ մը հայ պալըխճի չպիտի մնայ, հալպուքի Գումգաբուցի հայ ըսիր մի, մարդուս միտքը պալըխճի կուգայ: Ամա արթըխ ատիկա ալ ըսածիս պէս մեռաւ: Մենք ալ օրին մէկը աչքերնիս խըբ տիյէ եթէ գոցենք, հայերուն ձեռքէն գնաց պալըխճիութիւնը մէմլէքէթին մէջ: Ի՞նչ ընեմ, շիտակը զուրցելու է, եթէ մանչ մը ունենայի ես ալ չէի ուզեր որ մեզի պէս խապզիմալ ըսուած մարդերուն ձեռքը խաղալիք ըլլար զաւակս:

-Ձկնորսները մինչեւ քանի՞ տարի կ՚աշխատին:

-Հիչ յայտնի չ՚ըլլար: Ամա օրթա հէսապով 45-50 էն վերջ ըսքարթա կը սեպուին: Ատիկա ըսել է քի ատկէ վերջ սիւրիւնմիւշ պիտի ըլլայ:

-Էհ, այն ատեն ի՞նչ կ՚ընէ:

-Ընելիք մէկ պան մը ունի: Եա կը նստի քէօշէն եւ կնիկներուն պէս աղ կը շինէ, եա չէ նէ սիւրիւնմիւշ կ՚ըլլայ ֆախիրանէներուն քէօշէները: Աս է սօներնիս:

Անդիէն ծերուկ մը խօսքի խառնուեցաւ: Անունը հարցուցի:

-Իմ անունս Յուսիկ Քիւչիւքեան է, ըսաւ եւ շարունակեց. Ազգային Հիւանդանոց մը ունինք ամա անանկ կը կարծեմ քի բէք մեզի եարար չպիտի ըլլայ: Ամա ազգին տունն է ան: Իքիտէ պիր, մեզմէ ով քի ձուկի վօլի մը զարնէ, քիլօներով ձուկ կը ղրկենք հիւանդանոց: Աստուած մեր խըսմէթը թող չկտրէ թէ մենք ալ ամէն օր սէբէթներով ձուկ ղրկենք հոն: Ինտոր է նէ հոն է սօներնիս:

Տաճատ րէիսին դառնալով հարցուցի.

-Ձեզմէ վերջի համար րէիս մը պիտի հասցնէ՞ք:

-Օղլում, ըսի ա, աս սօն մարդիկն են որ կը տեսնաս հայ պալըխճի տէյի: Լմնցաւ արթըխ: Մեզմէ կնաց պալըխճիութիւնը:

Տաճատ րէիս եւ զիս շրջապատող բոլոր րէիսները յուզուած էին նախատեսելով այս իրականութիւնը, սակայն ի վերջոյ ընդունիլ ու տոկալ պէտք էր եղելութիւններուն: Այս մարդիկը այս բոլորը լաւ հասկցած էին: Ամէն վայրկեան վարժուած էին գլուխ ծռելու եւ կամ քմծիծաղով մը պատասխանելու բոլոր իրաւացի կամ անիրաւ իրականութիւններուն: Այսպէս գրուած էր իրենց ճակատագիրը:

Տաճատ րէիս լռութեան յանկարծ վերջ տալով խօսքի սկսկաւ եւ ըսաւ.

-Պարապ տուէք պէ, Աստուած ինչ գրած է նէ ան կ՚ըլլայ:

Եւ ինծի դառնալով շարունակեց.

-Օղլում, եթէ կ՚ուզես մեր ծովուն վրայի սէֆալէթը տեսնալ, նայէ հիմա ծովէն եկայ եւ քիչ վերջ նորէն ծով պիտի բացուիմ, դուն ալ հետս եկուր:

* * *

-Իսա, հօբ... Իսա, հօբ...

-Ուշադրութիւն, կըրկըրները չի սախտեն...

-Րէիս, մենք բացը ձեզի կը սպասենք:

Մէկ քանի րոպէի մէջ ամէն բան պատրաստուեցաւ:

Տաճատ րէիս իր շուրջը հաւաքեց իր բոլոր մարդիկը եւ ըսաւ.

-Երէկուան հովը կտրած է: Կը կարծեմ որ թօրիքները վօլի վօլի պտտելու ելած են: Հիմա բացերը պիտի երթանք, ճամբանին կտրելու համար: Հայտէ ձեզի տեսնեմ թայֆաներ:

Տաճատ րէիս ոտքի ելաւ եւ ուռկաններով լեցուն ննջարանին բաց դռնէն ելլելով անհետացաւ մութին մէջ:

Գիշեր էր, կայուն գիշեր մը... Ասդին անդին վազվզող ձկնորսներուն ոտնաձայներէն զատ ոչ մէկ ձայն կը լսուէր: Սեւ ներկուած ուռկանները գրեթէ աննշմար էին մթութեան մէջ: Ննջարանին դրանը մօտ կեցած էի եւ կը դիտէի այս բոլորը: Ներսը լիւքսով մը կը լուսաւորուէր, որ յաճախ կը պլպլար իր դեղնորակ փայլով՝ եւ անցնող դարձող ձկնորսներուն մերկ ստուերները կը պտտցնէր տախտակէ պատերուն վրայ: Ոմանք քունէն նոր արթնցած, գուլպայ կամ ձկնորսութեան յատուկ զգեստներ կը հագնէին:

Դուրս ելայ սենեակէն:

Ծովեզերքի բոլոր տուներուն առջեւը տուներուն բարձրութեամբ բարձրահասակ կայմեր կային, որոնց վրայէն կախուած էին առաւօտեան որսին գործածուող թաց ուռկանները: Աջ թեւովս մէկդի առնելով ուռկանները, տախտակի մը վրայէն մօտեցայ Տաճատ րէիսին կարաւանին: Կարծես թէ գիշերային թռչուն մը ըլլար, այդ մթութեան մէջ ճանչցաւ թէ ես էի եւ պոռաց.

-Հէյ, հոս ենք, էկուր:

Նեղ տախտակէն յառաջանալով մօթօռ մտայ: Տակաւին պատրաստութեան վրայ էին: Տաճատ րէիս, ուսիս զարնելով ըսաւ.

-Իշտէ տեսա՞ր մի: Արթըխ պալըխճիութիւն ըսածդ սօն տարիներն է որ կ՚ապրի: Քու փնտռած պալըխճիներդ հինէն էին: Նայէ հարըս ատանկ էր իշտէ: Եալընայախ, առտուընէ մինչեւ կէս գիշեր չիֆթ քիւրէկով ծով կ՚ելլէին: Հիմա անա՞նկ է մի եա: Մօթօռ կայ տակերնիս, տիւյմէն կոխեցիր մի, թամամ, վըզ կ՚ընէ կ՚երթայ տակէդ: Անանկ էղաւ ամա, համն ալ հոտն ալ փախաւ արթըխ մեր գործին:

Զոյգ մը նաւակ, որոնք իրենց խօսքով Տաճատ րէիսին կըրկըրներն էին, անցած էին ալեբեկը եւ թիավարելով կ՚երթային դէպի բացերը:

Տաճատ րէիս գլուխը բարձրացուց եւ մթութեան մէջ դէպի այդ կողմերը նայեցաւ, յետոյ յանկարծ պոռաց.

-Հայտէ պէ, կըրկըրները չէյրէք սիւրաթ տալկախըրանը անցան, աճէլէ ըրէք պէ...

Յետոյ շուրջը նայեցաւ, բաներ մը փնտռեց, ի վերջոյ ահարկու ձայնով մը հայհոյանք մը արձակեց.

-Մօթօռճի՜, հէյ մօթօռճի, նէրտէսի՞ն պէ...

-Հոս եմ րէիս...

-Հայտէ օղլում:

Լռութեան մէջ մօթօռի մը աղմուկը սկսաւ լսուիլ:

Մինչեւ այդ պահը անշարժ էին մեր շուրջի բոլոր կայմերը ու միւս մօթօռները: Սակայն այդ հրամանէն վերջ բոլոր ատոնք դանդաղօրէն շարժիլ սկսան: Ճամբայ ելած էինք:

Մօթօռին քիթը ալեբեկին մէջի սեւ ու աղտոտ ջուրերը ալեկոծել սկսած էր: Մօթօռը դէպի ցամաք զուգահեռաբար յառաջանալ սկսաւ: Րէիսը նաւուն քիթն էր, ձեռքը ելեկտրական լապտեր մը բռնած:

Այդ լապտերը շարունակ աջ ու ձախ կը շարժէր: Հասկցայ թէ այսպէսով մօթօռճիին ղեկը կառավարելու համար հրամաններ կ՚ընէր: Տաճատ րէիս, մութին չափ սոսկալի լռութեան մէջ վերջին անգամ ըլլալով իր ձեռքի լոյսը աջ կողմը երկարեց եւ պահ մը այդպէս մնաց: Ղեկը աջ ծռեցաւ, մեր գտնուած մօթօռը դէպի աջ դարձաւ եւ վերջապէս րէիսին կուռ ձայնը անգամ մը եւս լսուեցաւ.

-Թամամ... թամ եօլ...

Սկսանք արագօրէն մօտենալ բացերը գտնուող կըրկըրներուն: