ՄԻ ՔԱՆԻ ԲԱՌ ԳԻՏԵ՞Ս… ԳՐՈ՛Ղ ԵՂԻՐ

Լսած էինք, որ կեանքը արդար չէ՛, սակայն, այսքան չէինք պատկերացներ: 

Դժբախտութիւն ունինք դժբախտաբար ըսելու, սակայն, մեզ մեծցուցին այն թիւր ըմբռնումով ու հաւատքով, որ քրտնաջան աշխատանքը միշտ կու տայ իր դրական արդիւնքը, որովհետեւ վերջապէս Աւետարանը ի՛նք կ՚ըսէր, թէ մշակը արժանի է իր վարձքին. սակայն, ճշմարտութիւնը թշնամին է այդ իտէալական գաղափարին: Փոքր ժամանակ «Անարդարութիւն»ը մեծերու կողմէ հնարուած արտայայտութիւն կը կարծէինք, սակայն, այսօր կ՚ապրինք անոր ճշմարտութիւնը՝ որ կամայ թէ ակամայ մեր ճակատագիրը կը ձեւաւորէ: 

Այդ անարդարութիւնը կարելի է տեսնել գրեթէ ամէ՛ն տեղ, իւրաքանչիւր քայլափոխի։ Անարդարութիւնը հո՛ն է՝ փողոցներուն, դատարաններուն եւ մինչեւ անգամ ընտանիքներէն ներս: Թէեւ անտեսանելի, սակայն, անոր ազդեցութիւնը կը զգանք մեր մաշկին վրայ: 

Այդ անարդարութիւնը գոյութիւն է նաեւ մեր՝ գրողներուս կեանքէն ներս, որովհետեւ աւելի քան երբեւէ, մենք կը գրենք ո՛չ թէ որովհետեւ ունինք գրելու եւ շարադրելու շնորհը, այլ ունինք ցաւը, ծարաւը արդարութեան, որ ամէն գնով ընդհանրապէս աշխարհին եւ յատկապէս հայութեան մօտ խլացնելու մեծ ճիգի կ՚արժանանայ: Յաճախ կը խօսինք ճշմարտութեան մասին, սակայն, մեր օրերուն փառքը, կեղծիքն ու նիւթականը շատ աւելի կը կշռեն՝ քան ճշմարիտ խօսքերը. այսօր խօսքի ճշմարտութիւնը մէկու մըն ալ պէտք չէ, որովհետեւ կեղծիքը շատ աւելի կը կշռէ՝ քան ճշմարտութիւնը: 

Սակայն, գրողներու կեանքին մէջ անարդարութիւնը նոր երեւոյթ մը չէ. ուսումնասիրեցէ՛ք անցեալը եւ ձեր աչքին առջեւ ունեցէք մեր Զարթօնքի շրջանի գրողները. եթէ Զարթօնքի շրջան ըսելով կը յիշէք Գրիգոր Զօհրապը, Պարոնեանը, Օտեանը, Մեծարենցն ու Դուրեանը, ապա այդ անարդարութեան գիրկն իսկ էք, որովհետեւ կեանքը ոմանց ձայնը լսելի դարձնելով ուրիշներուն կը դատապարտէ ստուերի տակ անշքանալու՝ ինչքան ալ խոր ըլլայ անոնց մտային կարողութիւնը: Մէկը կրնայ ստեղծել գրականութեան անմահ էջեր, սակայն, մոռացութեան տրուիլ, բայց, ուրիշներ յաջողին անմահութիւն ձեռք ձգել իրենց «միջակ» նկատուող գործով իսկ: Այս երեւոյթը այսօր իր գոյութիւնը կը պահպանէ, սակայն, ուրիշ ձեւերով: Ի զարմանս շատերու, վերջերս տեղեկացանք, որ մայրենիի մի քանի բառեր հազիւ քով քովի բերել գիտցող անհատներ դարձած են Հայաստանի Գրողներու միութեան անդամ եւ այս մէկը լուրջ մտահոգութիւն յառաջացուցած է, տալով այն հաստատ համոզումը, որ այսօր Գրողներու միութեան անդամ դառնալու միակ չափանիշը խնամի-ծանօթ-բարեկամ կապի հրաշագործ գոյութիւնն է, որ կրնայ անտաղանդը դարձնել տաղանդաւոր, իսկ արժանաւորը՝ մատնել մոռացութեան: Այս մէկը լուրջ մտահոգութիւն մըն է, որովհետեւ փաստն է, որ գրական միջավայրը եւս այլեւս չ՚առաջնորդուիր ու գնահատուիր վաստակով, այլ պատեհապաշտութեամբ իր գոյութիւնը կը փորձէ պահպանել: 

Դժուարին այս օրերուն, գրողը երկընտրանքի առջեւ է. լռե՞լ՝ թէ շարունակել, գիշերները լուսացնե՞լ միտքի, խոհի ու տողի մէջ անդուլ պայքար մը մղելով. եթէ այո, ապա որո՞ւ համար, ինչո՞ւ համար: Կ՚արժէ՞ ստեղծագործել աշխարհի մը մէջ, ուր ամէ՛ն ինչ՝ անգամ գրականութիւնը, անգա՛մ ճշմարտութիւնը կը գնահատուի շուկայական պահանջներու եւ սեփական շահերու հաշւոյն: Այսօր հրապարակի վրայ կը տեսնենք անհատներ, որոնց գրական վաստակն ու շնորհը կասկածի տակ է, սակայն, անոնց անունները ամէնուր են, որովհետեւ մերօրեայ աշխարհը տաղանդը չէ, որ կը գնահատէ. այսօր մեր սեփական աչքերով կը տեսնենք, թէ նիւթական որոշ հանգստութիւն վայելող մարդիկ, գուցէ ձանձրանալով առօրեայէն յանկարծ «բանաստեղծական» աշխատութիւն մը հրապարակելու ձախող որոշումը կ՚ունենան եւ նիւթական կարողութեան շնորհիւ գինեձօներ, ցուցահանդէսներ, մրցանակներ ու հարցազրոյցներ կը կազմակերպեն, մինչ անդին ուրիշ գրող մը իր լուրջ ու ազգօգուտ աշխատութեան համար կը շարունակէ մուրացկանութիւն ընել՝ հրատարակութեան արժանացնելու համար իր այն աշխատութիւնը, որուն համար կեանքն իսկ չէ՛ խնայած: 

Այսօր մենք համոզուած ենք, որ գրականութիւնը այսօր չ՚արժեւորուիր բովանդակութեամբ. գրականութիւնը այսօր ապրանք մըն է՝ որուն բովանդակութենէն աւելի վրայի պիտակն է կարեւոր, որովհետեւ այսօրուան լոյս տեսնող գիրքերը ընթերցանութենէ աւելի ցուցադրութեան կը ծառայեն. հետեւաբար բովանդակութենէն աւելի արտաքին կողքին վրայ աշխատիլը շատ աւելի տրամաբանական է: Այսօրուան աշխարհին մէջ գիրքը զարգանալու եւ լուսաւորուելու միջոց մը չէ, այլ զուտ շքեղութիւն մըն է. շքեղութիւն՝ որ կրնայ տան մէկ անկիւնը զարդարել, եւ կամ հանրութեան մէջ ձեռքդ ունենալով դրական ազդեցութիւն փորձել հաւաքել եւ այս բոլորին պատճառով է, որ այսօր գրականութիւնը կորսնցուցած է իր առաքելութիւնը: Այսօր գրեթէ շաբաթական դրութեամբ կը տեսնենք, թէ աշխարհի մէջ տեղ մը տեղի կ՚ունենայ «հայ լրագրողներու» եւ կամ «հայ գրողներու» մրցանակաբաշխութիւն. ո՛չ մրցանակին ինչ ըլլալը յստակ է եւ ո՛չ ալ մրցանակը շահողին ով ըլլալը եւ զարմանալի չէ, որ անոնք յանկարծ դուրս գան Հայաստանի Գրողներու միութեան անդամ, որովհետեւ հոն ո՛չ թէ գրողները, այլ գրել կարծողներն են, որ կը հաւաքուին կարծես:

ՀԱՐՑ՝ ԱՐՀԵՍՏԱԿԱՆ ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ

Հարցում. Գրողի մը արժէքը ինչպէ՞ս կը չափուի:

Պատասխան. Գրողի մը արժէքը կը չափուի անոր խօսքերուն ազդեցութեամբ, հնչեղութեամբ ու ընթերցողը գրաւելու ունակութեամբ: Լեզուէն բացի գրողի արժէքը կարելի է գտնել անոր ունեցած ազդեցութեամբ, մանաւանդ եթէ գրողը կրնայ փոփոխութիւններ յառաջացնել կամ կրթել ընթերցողը: Շատերու համար յաջող գրողը այն է, որուն գիրքերը շատ կը ծախուին, սակայն, իսկական արժէքը ընթերցողին հետ անոր ստեղծած կապին մէջ է:

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Երեւան