ԹԻՖԼԻԶԻ ՄԷՋ ՕԾՈՒՄ

Հա­յաս­տա­նեայց Ա­ռա­քե­լա­կան Ե­կե­ղեց­ւոյ Վի­րա­հա­յոց Թե­մէն ներս շա­բա­թա­վեր­ջին ապ­րուե­ցաւ հո­գե­ւոր մեծ ցնծու­թիւն։ Այս­պէս, Ա­մե­նայն Հա­յոց Տ.Տ. Գա­րե­գին Բ. Կա­թո­ղի­կո­սի բարձր նա­խա­գա­հու­թեամբ Թիֆ­լի­զի մէջ հան­դի­սա­ւոր ա­րա­րո­ղու­թիւ­նով մը օ­ծուե­ցաւ ու պաշ­տա­մուն­քի վե­րա­բա­ցուե­ցաւ Ս. Գէորգ Ա­ռաջ­նոր­դա­նիստ պատ­մա­կան ե­կե­ղե­ցին։ Ներ­կայ էին Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեան, Ա­ռա­ջին տի­կին Ռի­թա Սարգ­սեան եւ պե­տա­կան ա­ւա­գա­նիէն զա­նա­զան դէմ­քեր։ Հարկ է նշել, որ Նա­խա­գահ Սարգ­սեա­նի կող­մէ գլխա­ւո­րուած պա­տուի­րա­կու­թիւ­նը շա­բա­թա­վեր­ջին աշ­խա­տան­քա­յին այ­ցե­լու­թեամբ կը գտնուէր Թիֆ­լի­զի մէջ։

13-րդ դա­րուն կա­ռու­ցուած Վի­րա­հա­յոց Թե­մի Ա­ռաջ­նոր­դա­նիստ Ս. Գէորգ ե­կե­ղե­ցին Թիֆ­լի­զի ա­մե­նա­հին սրբա­վայ­րե­րէն մին է։ Այս ե­կե­ղեց­ւոյ վե­րա­կանգն­ման նա­խա­գի­ծը սկսած էր 2012 թուա­կա­նին՝ դառ­նա­լով «Հա­յաս­տա­նի զար­գաց­ման նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­ներ» (IDeA) հիմ­նադ­րա­մի կա­րե­ւոր ծրագ­րե­րէն մին։ Այս նա­խա­գի­ծը վա­յե­լած էր Ա­մե­նայն Հա­յոց Կա­թո­ղի­կո­սին օրհ­նու­թիւնն ու Վրաս­տա­նի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րուն ա­ջակ­ցու­թիւ­նը։ Վե­րա­կա­ռուց­ման հա­մար նուի­րա­տուու­թիւն­նե­րու ա­պա­հով­ման, ելմ­տա­կան հոս­քի կա­ռա­վար­ման, ե­կե­ղեց­ւոյ եւ որմ­նան­կար­նե­րու վե­րա­կանգն­ման աշ­խա­տանք­նե­րու թեք­նիկ վե­րահս­կո­ղու­թեան ի­րա­կա­նաց­ման նպա­տա­կով նոյն թուա­կա­նին ստեղ­ծուած էր «Սուրբ Գէորգ ե­կե­ղեց­ւոյ վե­րա­կա­ռուց­ման հիմ­նադ­րամ»ը։ Վե­րա­կանգն­ման աշ­խա­տանք­նե­րուն մէջ ներգ­րա­ւուած էին հայ եւ վրա­ցի մաս­նա­գէտ­ներ. օ­րի­նակ՝ ճար­տա­րա­պետ-վե­րա­կանգ­նող Ա­նա­թո­լի Սո­լոմ­նիշ­վի­լի (Հաւ­լա­պա­րի 13-րդ դա­րու Ս. Էջ­միա­ծին ե­կե­ղեց­ւոյ վե­րա­կանգն­ման նա­խագ­ծե­րու հե­ղի­նակ), վե­րա­կանգ­նող-շի­նա­րար Զու­րապ Կա­չե­չի­լա­ծէ, Հա­յաս­տա­նի Մշա­կոյ­թի նա­խա­րա­րու­թեան ա­ւագ վե­րա­կանգ­նող, Կո­թո­ղա­յին գե­ղան­կար­չու­թեան վե­րա­կանգն­ման գի­տա­հե­տա­զօ­տա­կան կեդ­րո­նի ղե­կա­վար Ար­ժա­նիք Յով­հան­նի­սեան, Վրաս­տա­նի Ճար­տա­րա­գի­տա­կան ա­կա­դե­միոյ Թեք­նիկ փոր­ձա­գի­տու­թեան բաժ­նի վա­րիչ Օ­թար Չաք­վե­թա­ծէ, ինչ­պէս նաեւ մաս­նա­գէտ­ներ Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միած­նէն եւ Մա­տե­նա­դա­րա­նէն։

Ե­րեք տա­րի տե­ւած վե­րա­նո­րոգ­ման աշ­խա­տանք­նե­րու ըն­թաց­քին մեծ ու­շադ­րու­թիւն ըն­ծա­յուե­ցաւ ե­կե­ղեց­ւոյ ամ­րաց­ման, ո­րով­հե­տեւ ստոր­գետ­նեայ ջու­րե­րը մեծ վտանգ կը ներ­կա­յաց­նէին ա­նոր տե­սա­կէ­տէ՝ ո­ղո­ղե­լով հիմ­քը, նաեւ քայ­քա­յե­լով պա­տե­րու ա­ղիւ­սէ շա­րուած­քը։ Աշ­խա­տանք­նե­րուն ըն­թաց­քին ամ­րա­ցուե­ցաւ ե­կե­ղեց­ւոյ հիմ­քը, որ փո­խա­րի­նուե­ցաւ ջրա­մե­կու­սիչ հիմ­քով մը, կա­ռու­ցուե­ցաւ ջրա­հե­ռաց­ման հա­մա­կարգ, ամ­րա­ցուե­ցան պա­տերն ու գմբէ­թը, ար­տա­քին ծե­փա­պատ­ման փո­խա­րէն վե­րա­կանգ­նուե­ցաւ ե­կե­ղեց­ւոյ սկզբնա­կան դի­մա­գի­ծը՝ ա­ղիւ­սա­պատ տես­քը։ Ա­ռանձ­նա­յա­տուկ ու­շադ­րու­թիւն ըն­ծա­յուե­ցաւ Ս. Գէորգ ե­կե­ղեց­ւոյ որմ­նան­կար­նե­րու վե­րա­կանգն­ման։ Ե­կե­ղեց­ւոյ մուտ­քի եւ խո­րա­նի կող­քի պա­տե­րը, կա­մա­րա­յին որմ­նա­խոր­շե­րը եւ սիւ­նե­րը զար­դա­րուած են Յով­նա­թա­նեան­նե­րու, Գէորգ Բա­շին­ջա­ղեա­նի եւ ան­յայտ վար­պետ­նե­րու գե­ղան­կար­չու­թեան նմոյշ­նե­րով։ Որմ­նան­կար­նե­րը վե­րա­կանգ­նուե­ցան Ար­ժա­նիք Յով­հան­նի­սեա­նի ղե­կա­վա­րու­թեամբ եւ ի­տա­լա­ցի մաս­նա­գէտ, Ֆլո­րան­սա­յի Մշա­կու­թա­յին ժա­ռան­գու­թեան պահ­պան­ման ու վե­րա­կանգն­ման կեդ­րո­նի ղե­կա­վար Ֆապ­րի­ցիօ Եա­քո­պի­նի խորհր­դա­տուա­կան ա­ջակ­ցու­թեամբ։

Ս. Գէորգ ե­կե­ղե­ցին վե­րա­կանգ­նուե­ցաւ բա­րե­րար­նե­րու նուի­րա­տուու­թիւն­նե­րով։ Այս գոր­ծին ընդ­հա­նուր պիւտ­ճէն կազ­մեց 3.5 մի­լիոն ա­մե­րի­կեան տո­լար։ Ծրագ­րի հիմ­նա­կան նուի­րա­տու­նե­րը ե­ղան ռու­սա­հայ յայտ­նի բա­րե­րար Ռու­բէն Վար­դա­նեան եւ իր ըն­տա­նի­քը, Ալ­պերթ Ավ­դո­լեան, Սէր­կէյ Սար­գի­սօֆ, Ռու­սու­տան Մա­խաշ­վի­լի, Դա­նիէլ Խա­չա­տու­րով, ինչ­պէս նաեւ Վրաս­տա­նի նախ­կին վար­չա­պետ Պի­ծի­նա Ի­վա­նիշ­վի­լի։

Ս. Գէորգ ե­կե­ղե­ցին, կամ Բեր­դի Մեծ ե­կե­ղե­ցին, Թիֆ­լի­զի հնա­գոյն ա­ղօ­թա­տու­նե­րէն մին է, ե­ղած է հայ­կա­կան միջ­նա­դա­րեան հո­գե­ւոր, մշա­կու­թա­յին եւ կրթա­կան կեդ­րոն­նե­րէն մին։ 14-15-րդ դա­րե­րուն այս ե­կե­ղեց­ւոյ գրա­տան մէջ ստեղ­ծուած են բազ­մա­թիւ ձե­ռագ­րեր, ո­րոնք կը պա­հուին Մա­տե­նա­դա­րա­նի մէջ։ Ե­կե­ղե­ցին բազ­միցս տու­ժած է զա­նա­զան ար­շա­ւանք­նե­րէ, հրկի­զուած է ու միշտ վե­րա­կա­ռու­ցուած։ Այս ե­կե­ղեց­ւոյ բա­կին մէջ ամ­փո­փուած են ա­ճիւն­նե­րը հա­յոց շարք մը մե­ծե­րուն. օ­րի­նակ՝ Սա­յաթ Նո­վա, Գէորգ Բա­շին­ջա­ղեան, Մի­քա­յէլ Լո­րիս-Մե­լի­քով, Ար­զաս Տէր-Ղու­կա­սով, Ի­վան Լա­զա­րեան եւ Պո­րիս Շել­քով­նի­քով։

Շա­բա­թա­վեր­ջի օծ­ման ա­րա­րո­ղու­թեան ըն­թաց­քին Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տի կող­քին էին Ռու­սա­հա­յոց Թե­մա­կալ Ա­ռաջ­նորդ Տ. Եզ­րաս Արք. Ներ­սի­սեան, Վի­րա­հա­յոց Թե­մա­կալ Ա­ռաջ­նորդ Տ. Վազ­գէն Եպսկ. Միր­զա­խա­նեան, Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միած­նի Դի­ւա­նա­պետ Տ. Ար­շակ Եպսկ. Խա­չատ­րեան, լու­սա­րա­րա­պետ Տ. Յով­նան Եպսկ. Յա­կո­բեան, Քրիս­տո­նէա­կան դաս­տիա­րա­կու­թեան կեդ­րո­նի տնօ­րէն Տ. Վար­դան Եպսկ. Նա­ւա­սար­դեան եւ այլ բարձ­րաս­տի­ճան հո­գե­ւո­րա­կան­ներ։ «Հրա­շա­փառ»ի հան­դի­սա­ւոր ա­րա­րո­ղու­թեամբ, ծան­րա­շուք թա­փօ­րով մը Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տը մուտք գոր­ծեց բա­րե­զար­դուած ե­կե­ղե­ցի, ուր սկսաւ վե­րաօծ­ման ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը։ Հա­յաս­տա­նի ա­ռըն­թեր Վրաս­տա­նի պե­տա­կան ա­ւա­գա­նիէն ալ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ մաս­նակ­ցե­ցան ա­րա­րո­ղու­թեան, ո­րուն հե­տե­ւե­ցաւ օ­տար դի­ւա­նա­գէտ­ներ եւ հոծ թի­ւով վրա­ցա­հայ հա­ւա­տա­ցեալ­ներ։

Թէ՛ բա­րե­րար­նե­րը եւ թէ թեք­նիկ աշ­խա­տանք տա­րած մաս­նա­գէտ­նե­րը ար­ժա­նա­ցան Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան Ե­կե­ղեց­ւոյ բարձր պար­գեւ­նե­րուն։ Այս շրջագ­ծով Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տը «Ս. Գրի­գոր Լու­սա­ւո­րիչ» շքան­շան շնոր­հեց Պի­ծի­նա Ի­վա­նիշ­վի­լիին։