ԵՐ­ՋԱՆ­ԿՈՒ­ԹԻՒ­ՆԸ

Սի­րե­լի՜ ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­ներ, ե­կէ՛ք այ­սօր ա­ռա­կով մը սկսինք մեր խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րուն։ Ա­ռա­կը կը պատ­մէ Սմբատ Սար­կա­ւագ Խա­նուէ­լեան՝ ուր գե­ղե­ցիկ եւ ի­մաս­տա­լից կեր­պով կը նկա­րագ­րէ «եր­ջան­կու­թիւն»ը։

«Ան­գամ մը ե­րեք եղ­բայր­ներ կը տես­նեն եր­ջան­կու­թիւ­նը՝ որ նստած է փո­սի մը խոր յա­տա­կը։

«Եղ­բայր­նե­րէն մին կը մօ­տե­նայ փո­սին եւ եր­ջան­կու­թե­նէն կը խնդրէ շատ դրամ։ Եր­ջան­կու­թիւ­նը կու տայ ի­րեն ու­զած դրա­մը եւ ան կը հե­ռա­նա՜յ եր­ջա­նիկ։

«Միւս եղ­բայ­րը գե­ղե­ցիկ կին մը կը խնդրէ։ Ան ալ ստա­նա­լով իր ու­զա­ծը, ա­ռա­ջի­նին պէս կը հե­ռա­նա՜յ՝ եր­ջան­կու­թե­նէն խելքն ու միտ­քը կորսն­ցու­ցած։

«Եր­րորդ եղ­բայ­րը կը հա­կի, կը ծռի փո­սին վրայ.- Ի՞նչ կ՚ու­զես, կը հարց­նէ ա­նոր եր­ջան­կու­թիւ­նը։

«Եր­ջան­կու­թեան այս հար­ցու­մին, հար­ցու­մով կը պա­տաս­խա­նէ տղան.- Իսկ դուն ի՞նչ կ՚ու­զես։

«-Դուրս հա­նէ զիս այս­տե­ղէն, կը խնդրէ եր­ջան­կու­թիւ­նը։ Տղան կ՚եր­կա­րէ իր ձեռ­քը եւ կ՚օգ­նէ որ եր­ջան­կու­թիւ­նը դուրս գայ փո­սէն։

«Աս­կէ յե­տոյ տղան կը դառ­նայ եւ լուռ կը հե­ռա­նա՜յ։ Իսկ եր­ջան­կու­թիւ­նը կ՚եր­թայ ա­նոր ե­տե­ւէն…»։­

Այս ա­ռա­կը ցոյց կու տայ մե­զի, թէ՝ ո՞ւր պէտք է փնտռել եր­ջան­կու­թիւ­նը, եւ յե­տոյ ի՞նչ պէտք է ը­նել, որ­պէս­զի եր­ջան­կու­թիւ­նը մե­զի հե­տե­ւի, մեր ամ­բողջ կեան­քի ըն­թաց­քին ըն­կե­րակ­ցի, ու­ղեկ­ցի մե­զի։

Ար­դա­րեւ, ու­րիշ ա­ռիթ­նե­րով ալ ը­սինք, եր­ջան­կու­թիւ­նը հե­ռու չէ մեզ­մէ, քա­նի որ մարդ եր­ջան­կու­թեան կո­չու­մով ստեղ­ծուած է եւ իր իսկ սայ­թա­քու­մով կորսն­ցու­ցած է զայն։ Ու­րեմն եր­ջա­նիկ ըլ­լա­լու հա­մար՝ նախ պէտք է փնտռել զայն, ինչ­պէս մարդ կը փնտռէ, կ՚ո­րո­նէ իր կորսն­ցու­ցած ո­րե­ւէ ար­ժէ­քը։

Յե­տոյ սի­րե­լի՜­ներ, մարդ պէտք է գիտ­նայ, թէ ո՞ւր կրնայ գտնել եր­ջան­կու­թիւ­նը, ու­րիշ խօս­քով ո՞ւր պէտք է փնտռէ զայն։ Ե­թէ սխալ տե­ղեր, սխալ բա­նե­րու մէջ, սխալ կեր­պով մարդ փնտռել փոր­ձէ եր­ջան­կու­թիւ­նը՝ այ­լա­պէս չի գտներ զայն, գտած կը կար­ծէ, եւ սա­կայն չա­րա­չար կը խա­բուի եւ ի վեր­ջոյ յու­սա­խաբ՝ դժբախտ կ՚ըլ­լայ, փո­խա­նակ եր­ջա­նիկ ըլ­լա­լու։ Ու­րեմն ի­րա­պէս եւ տե­ւա­պէս եր­ջա­նիկ ըլ­լա­լու մի­ջո­ցը՝ զայն շի­տակ տեղ, շի­տակ բա­նե­րու մէջ եւ շի­տակ կեր­պով փնտռե՛լն է։

Զոր օ­րի­նակ, եր­ջան­կու­թիւ­նը ժա­մա­նա­կա­ւոր եւ խա­բէա­կան, ցնո­րա­կան հա­ճոյք­նե­րու մէջ փնտռել մարդս եր­բեք եր­ջա­նիկ չ՚ը­նե՛ր, թե­րեւս պահ մը եր­ջա­նիկ ըլ­լալ կը կար­ծէ, եր­ջան­կու­թիւն կը զգայ իր վի­ճա­կէն, բայց երբ կեան­քի ի­րո­ղու­թեան հետ դէմ յան­դի­ման գայ, շու­տով կը հասկ­նայ, կ՚անդ­րա­դառ­նայ, որ այդ ժա­մա­նա­կա­ւոր վի­ճա­կը «եր­ջան­կու­թիւն» չէ՛։

Եր­ջան­կու­թիւ­նը փնտռե­լու վայրն ալ կա­րե­ւոր է, ը­սինք. մարդ ե­թէ եր­ջան­կու­թիւ­նը ըն­տա­նի­քէն դուրս՝ ա­պօ­րի­նի զբօ­սա­վայ­րե­րու, խա­ղա­վայ­րե­րու, զբօ­սա­րան­նե­րու մէջ փնտռէ, դար­ձեալ, ի վեր­ջոյ դժբախտ կ՚ըլ­լայ, ե­թէ նոյ­նիսկ պահ մը եր­ջա­նիկ կար­ծէ ինք­զինք։

Եւ եր­ջան­կու­թիւն փնտռե­լու կերպն ալ կա­րե­ւոր է՝ եր­ջան­կու­թիւ­նը տե­ւա­կան գտնե­լու հա­մար։ Տե­սակ տե­սակ հա­ճոյք­նե­րու, մո­լու­թիւն­նե­րու մի­ջո­ցով, զոր օ­րի­նակ՝ ո­գե­լից ըմ­պե­լի, ծխա­մո­լու­թիւն, թմրե­ցու­ցիչ­նե­րու գոր­ծա­ծու­թիւն՝ սխա՛լ մի­ջոց­ներ, կեր­պեր են եր­ջան­կու­թիւ­նը գտ­­նե­լու հա­մար, եւ մա­նա­ւանդ՝ տկա­րու­թի՛ւն, քա­նի որ բո­լոր ա­նոնք պար­զա­պէս եւ էա­պէս «ինք­նա­խա­բէու­թիւն» են։ Ժա­մա­նա­կա­ւոր հա­ճոյք­ներ, հա­ճո­յա­կա­տա­րում­ներ եր­բեք իս­կա­կան ի­մաս­տով՝ մնա­յուն եւ տե­ւա­կան եր­ջան­կու­թիւն չեն։

Բայց ի՞նչ է եր­ջան­կու­թիւ­նը։

Նախ ը­սենք, որ «եր­ջան­կու­թիւն»ը՝ որ­պէս երկ­րա­ւոր ար­ժէք, որ­պէս աշ­խար­հա­հա­յեացք, յա­րա­բե­րա­կան կամ հա­մե­մա­տա­կան վի­ճակ մըն է։ Ա­մէն մար­դու հա­մար եր­ջան­կու­թիւ­նը, իր նեղ ի­մաս­տով, տար­բեր շար­ժա­ռիթ­նե­րով գո­յա­ցած այ­լա­զան կեր­պով ար­տա­յայ­տուող հո­գե­վի­ճակ­ներ են։ Ուս­տի ա­մէն մարդ եր­ջա­նիկ կը զգայ ինք­զինք տար­բեր պատ­ճառ­նե­րով եւ տար­բեր վի­ճա­կով։ Եւ շատ ան­գամ «եր­ջան­կու­թիւն» ըմբռ­նու­մը հա­կա­սա­կան ըմբռ­նում­նե­րու ալ ար­տա­յայ­տու­թիւ­նը՝ դրսե­ւո­րու­մը կրնայ ըլ­լալ՝ մէ­կուն եր­ջան­կու­թիւ­նը կրնայ ու­րի­շի մը դժբախ­տու­թիւ­նը ըլ­լալ։

Եւ կամ ե­թէ հարս­տու­թիւ­նը եր­ջան­կու­թեան պատ­ճառ նկա­տուի, ու­րեմն ի՞նչ հա­մե­մա­տու­թեամբ հարս­տու­թիւ­նը եր­ջան­կու­թեան պատ­ճառ կրնայ ըլ­լալ, ու­րիշ խօս­քով՝ մարդ ո՞ր­քան հա­րուստ ըլ­լա­լու է՝ որ­պէս­զի եր­ջա­նիկ ըլ­լայ։ Այս կը նշա­նա­կէ՝ որ եր­ջան­կու­թիւ­նը ո­րոշ, ստոյգ չա­փա­նիշ մը չու­նի, յա­րա­բե­րա­կան կամ հա­մե­մա­տա­կան է եւ փո­փո­խա­կան ար­ժէք մը՝ որ ա­մէն մէ­կու հա­մար տար­բեր կեր­պով կը յայտ­նուի։ Ու­րեմն ի՞նչ է եր­ջան­կու­թիւ­նը, այս հար­ցու­մին չափ կա­րե­ւոր է, թէ մարդ ե՞րբ եր­ջա­նիկ կրնայ զգալ ինք­զինք ի­րա­պէս եւ տե­ւա­պէս։ Հար­ցու­մը քիչ մը փո­խե­լով՝ ո՞վ եր­ջա­նիկ է, ի՞նչ բա­նով եւ ո՞ր­քա­նով։

Ըստ ընդ­հա­նուր կար­ծի­քի եւ հա­մոզ­ման՝ եր­ջան­կու­թեան լա­ւա­գոյն սահ­մա­նու­մը կու տան մա­նուկ­նե­րը՝ դար­ձեալ այն տե­սա­կէ­տին թէ՝ ան­գի­տու­թիւ­նը եր­ջան­կու­թի՛ւն է։

Ուս­տի մա­նուկ­ներ ո՛չ թէ խօս­քով, այլ գոր­ծով կը բա­ցա­յայ­տեն, թէ ի՛նչ է եր­ջան­կու­թիւ­նը։ Մա­նու­կը բնա­կան եր­ջա­նիկ է՝ գո­հու­նա­կու­թիւն կը զգայ եւ հո­գիի հա­ճու­թիւն ու­նի, երբ կուշտ է եւ զբաղ­մունք ու­նի, այ­սինքն՝ խա­ղա­լիք, որ է ժա­ման­ցի ա­ռար­կայ, եւ ո­րե­ւէ ցաւ չու­նի։ Մա­նու­կը՝ որ ա­ւե­լիին չի ձգտիր, ա­ւե­լին չ՚ու­զեր, քա­նի որ ա­ւե­լի մեծ հա­ճոյք­նե­րու մա­սին տե­ղե­կու­թիւն չու­նի, եւ իր փոքր ու սահ­մա­նա­փակ աշ­խար­հին մէջ քի­չով ու պար­զով կը բա­ւա­կա­նա­նայ եւ այդ­քա­նով «եր­ջա­նիկ» կը զգայ ինք­զինք։

Ար­դա­րեւ մա­նու­կը եր­բեք չի մտա­հո­գուիր իր ու­տե­լի­քին, խա­ղա­լի­քին ո­րա­կով, քա­նա­կով եւ տե­սա­կով։ Մա­նու­կը եր­ջա­նիկ է՝ որ­քան ա­տեն որ գոհ է կե­րա­ծով, լա­ւին ու գէ­շին չի նա­յիր, բաւ է ի­րեն հա­մար որ քիմ­քը ա­խոր­ժի։ Նոյն կեր­պով, ան խա­ղա­լի­քին ո­րա­կով ալ չի մտա­հո­գուիր՝ ա­մե­նա­պարզ խա­ղա­լիք մը բա­ւա­կան է ի­րեն ինք­նա­մո­ռա­ցու­թեան շրջա­նի մը մէջ փո­խադ­րու­թեան՝ որ ի­րեն հա­մար եր­ջան­կու­թեան նա­խա­պայ­մանն է։ Բայց դժբախ­տա­բար, եր­ջան­կու­թեան այս տար­րա­կան պայ­ման­նե­րը մա­նու­կին հա­մար նոյ­նը չեն մնար, այլ ա­նոր հետ կը մեծ­նան, կը կու­տա­կուին, բարդ վի­ճակ մը կը ստա­նան եւ հե­տե­ւա­բար կը փո­խուին։ Եւ ֆի­զի­քա­կան-մարմ­նա­կան պա­հանջ­նե­րու կող­քին կը ծնին ու հետզ­հե­տէ կ՚ա­ճին ըն­կե­րա­յին, ըն­տա­նե­կան եւ ի­մա­ցա­կան նոր եւ բարդ պա­հանջ­ներ՝ ո­րոնք ե­թէ կա­րե­լի չըլ­լայ գո­հաց­նել, ա­պեր­ջան­կու­թիւ­նը, դժգո­հու­թիւ­նը եւ դժբախ­տու­թիւ­նը կը ներ­գոր­ծէ մար­դուս կեան­քէն ներս։

Այս­պէս, այն­քան ա­տեն որ մարդ աշ­խար­հը եւ կեան­քը ճանչ­նայ, պա­հանջ­նե­րը կ՚ա­ւել­նայ եւ վեր­ջա­պէս տա­րի­քը իր գա­գաթ­նա­կէ­տին հաս­նի, կը սկսի վայ­րէջ­քը, կը գո­յա­նան ֆի­զի­քա­կան-մարմ­նա­կան եւ հո­գե­կան ան­կա­րո­ղու­թիւն­ներ, ո­րոնք պատ­ճառ կը դառ­նան որ «եր­ջան­կու­թիւն» ը­սուած «ա­ռաս­պել»ը բո­լո­րո­վին հե­ռա­նա՜յ մար­դուս կեան­քէն։

Եւ կար­ծեմ «եր­ջան­կու­թեան» նա­խա­պայ­մա­նը՝ պար­զու­թեան, չա­փա­ւո­րու­թեան եւ պէտք ե­ղա­ծով գո­հա­նա­լու մէջ է…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Յու­նուար 1, 2016, Իս­թան­պուլ