ԱՄԵՐԻԿԵԱՆ ԲԱՐՔԵՐ

Գաղտ­նիք մը չէ, որ Ա­մե­րի­կա­յի Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րը դրա­մա­տի­րա­կան եր­կիր մըն է, ուր կ՚իշ­խէ տան­տէրն ու գոր­ծա­տէ­րը։ Միտքս պի­տի պար­զեմ ի­րա­կան կեան­քէ առ­նուած օ­րի­նակ­նե­րով։

ՎԱՐՁ­ՔԻ ՊԱՅ­ՄԱ­ՆԱ­ԳԻՐ (LEASE)

1980 թուականին՝ մօրս զար­մի­կը 40.000 տո­լար վճա­րե­լով գոր­ծա­տէ­րէ մը գնեց ինք­նա­շար­ժի վա­ռե­լա­նիւթ վա­ճա­ռող կա­յան մը (gas station), որ կը պատ­կա­նէր Շէլ ըն­կե­րու­թեան։

Հոս պէտք է նշել որ Շէլ ըն­կե­րու­թիւ­նը ոչ մէկ ա­ռըն­չու­թիւն ու­նէր փո­խա­նա­կուած գու­մա­րին հետ։ Հո­ղը ըն­կե­րու­թեան պատ­կա­նե­լով՝ ան ե­րեք տա­րուան վարձ­քի պայ­մա­նա­գիր մը շնոր­հեց մօրս զար­մի­կին։

Գոր­ծը լաւ կ՚ըն­թա­նար, սա­կայն ոչ գո­հա­ցու­ցիչ կեր­պով՝ ըստ ըն­կե­րու­թեան։ Ըն­կե­րու­թիւ­նը կ՚ակն­կա­լէր ո­րոշ քա­նա­կի մը վա­ռե­լա­նիւ­թի ա­ռու­ծա­խէն զատ՝ ա­նիւ­նե­րու, մարտ­կոց­նե­րու (battery) եւ ինք­նա­շար­ժի վե­րա­բե­րեալ այլ ի­րե­րու սպա­ռու­մը, որ շահ կ՚ա­պա­հո­վէ ի­րեն։

Խօս­քը չեր­կա­րենք, ե­րեք տա­րի վերջ՝ ըն­կե­րու­թիւ­նը ո­րո­շեց վարձ­քը չնո­րո­գել եւ մօ­րաք­րոջս զար­մի­կը վնա­սով դուրս ե­կաւ այս գոր­ծառ­նու­թե­նէն…

Նոյ­նը պա­տա­հե­ցաւ ըն­կե­րոջս, որ ու­նէր ճա­շա­րան մը՝ շէն­քի մը ա­ռա­ջին յար­կին վրայ։ Ան նա­խա­ճաշ եւ ճաշ կը սպա­սար­կէր շէն­քի զա­նա­զան ըն­կե­րու­թեանց մէջ աշ­խա­տող պաշ­տօ­նեա­նե­րուն։ Ա­ւե­լի քան տասն­հինգ տա­րի գոր­ծե­լէ ետք, շէն­քին տէ­րը ո­րո­շեց վարձ­քի պայ­մա­նա­գի­րը չնո­րո­գել։

Ըն­կերս ու­զեց հասկ­նալ, թէ ինչ էր պատ­ճա­ռը, ա­նոնք պա­տաս­խա­նե­ցին, թէ կ՚ու­զէին, որ ա­ռող­ջա­պա­հա­կան ու­տե­լիք (health food) սպա­սար­կուէր եւ վերջ։ Իր բո­լոր տուած հա­ւաս­տի­քը թէ կրնար են­թար­կուէր ի­րենց պա­հանջ­քին, մնաց ա­պար­դիւն եւ ան ճա­րա­հատ դուրս ե­լաւ՝ ա­ռանց ո­րե­ւէ մէկ հա­տու­ցու­մի։

Ա­ւե­լին՝ վէր­քին վրայ աղ ցա­նե­լու պէս (adding injury to insult), խո­հա­րա­րը իր վրայ դատ բա­ցաւ ա­ռար­կե­լով, որ զինք ա­կա­մայ գոր­ծէն ար­ձա­կե­լով, ըն­տա­նի­քին ապ­րուս­տին պատ­ճառ դար­ձած էր…

Դրա­ցիս ալ նոյն դժբախտ ճա­կա­տագ­րին են­թար­կուե­ցաւ, երբ ոչ թէ իր վարձ­քը չնո­րո­գե­ցին՝ այլ կրկնա­պատ­կե­ցին զայն։ Ան ժա­մա­ցոյց նո­րո­գե­լու խա­նութ մը ու­նէր մեծ շու­կա­յի մը մէջ (shopping mall):

Բա­ւա­կան տա­րի աշ­խա­տե­լէ եւ նոյ­նիսկ «Լոս Ան­ճե­լըս Թայմզ» օ­րա­թեր­թի մէջ լայն ար­ձա­գանգ գտնե­լէ ետք՝ որ­պէս մաս­նա­գէտ, ստի­պուե­ցաւ ու­րիշ շու­կա­յի մը մէջ խա­նութ բա­նալ եւ տե­ղա­փո­խուիլ… այս է այս­տե­ղի դժբախտ ի­րա­վի­ճա­կը։

Դժբախ­տա­բար նոյն այս դրու­թիւ­նը կը գոր­ծէ նաեւ բնա­կա­րան­նե­րու պա­րա­գա­յին։ Տա­րի­ներ բնա­կե­լէ ետք տան մը մէջ, տան­տէ­րը տու­նը պար­պէ, կ՚ը­սէ, ո­րով­հե­տեւ իր զա­ւա­կը պի­տի բնա­կի հոն եւ վերջ։

ՎԱՐ­ԴԱ­ԳՈՅՆ ԹԵՐ­ԹԻԿ (PINK SLIP)

Այս ալ ու­րիշ տհաճ ե­րե­ւոյթ մըն է հոս։ Հի­մա խօ­սինք օ­րի­նակ­նե­րով։

1980-ի Յու­լիս ա­մի­սէն սկսեալ կ՚աշ­խա­տէի երկ­րա­չա­փա­կան ըն­կե­րու­թեան մը մէջ՝ որ­պէս գի­տաշ­խա­տող (technical writer): 1982-ի Յու­նուա­րին, մրցա­կից ըն­կե­րու­թեան մը կող­մէ հրա­ւի­րուե­ցայ աշ­խա­տե­լու նոյն մաս­նա­գի­տու­թեամբ՝ սա­կայն ա­ւե­լի լաւ վար­ձատ­րու­թեամբ։

Ա­ւա՜ղ սա­կայն, այս նոր գործս եր­կար պի­տի չտե­ւէր։ Ար­դա­րեւ, նոյն տա­րուան վեր­ջա­ւո­րու­թեան՝ Նոր տա­րիէն տասնհինգ օր ա­ռաջ, ստա­ցայ «Վար­դա­գոյն Թեր­թիկ»ը։ Ըն­կե­րու­թիւ­նը տասնհինգ օ­րուան պայ­մա­նա­ժա­մով զիս գոր­ծէն կ՚ար­ձա­կէր, ա­ռանց պատ­ճա­ռի։

Բայց այս «չա­րի­քը» բա­րի­քի դուռ մը բա­ցաւ, երբ տասնութ ա­միս ան­գործ մնա­լէ ետք միա­ցայ Լոս Ան­ճե­լը­սի պե­տա­կան դպրոց­նե­րու միա­ցեալ ցան­ցին։ Հոն՝ ի­նն տա­րի որ­պէս ու­սո­ղու­թեան ու­սու­ցիչ եւ տասնվեց տա­րի որ­պէս փոխ-տնօ­րէն աշ­խա­տե­լէ ետք, հանգս­տեան կո­չուե­ցայ 2009-ի Յու­նի­սին։

Գոր­ծէ ար­ձա­կե­լը ըն­դու­նուած սո­վո­րու­թիւն է հոս, ի բաց ա­ռեալ այն գոր­ծե­րէն, ո­րոնց պաշ­տօ­նեա­նե­րը կը պատ­կա­նին «սեն­տի­քա»ի մը (labor union):

Բա­րե­կամս կ՚աշ­խա­տէր դրա­մա­տան մը մէջ որ­պէս հա­շուա­պահ։ Տասնեօթ տա­րի հա­ւա­տար­մա­բար աշ­խա­տե­լէ ետք, ան «Վար­դա­գոյն Թեր­թիկ»ը ստա­նա­լով՝ գոր­ծէն ար­ձա­կուե­ցաւ։ Ու­րիշ բա­րե­կամ մը, ա­ւե­լի քան քսան տա­րի աշ­խա­տե­լէ ետք՝ ա­պա­հո­վագ­րա­կան անուա­նի ըն­կե­րու­թեան մը մէջ, «Վար­դա­գոյն Թեր­թիկ»ը ստա­նա­լով՝ գոր­ծէն ար­ձա­կուե­ցաւ։

Վե­րո­յի­շեալ եր­կու պա­րա­գա­նե­րուն ալ՝ հար­ցը ըն­կե­րու­թեան ա­պա­հո­վե­լիք նիւ­թա­կան շահն է։ Այ­սինքն՝ երբ հին պաշ­տօ­նեան փո­խա­ռի­նուի նո­րով, ըն­կե­րու­թիւ­նը շատ ա­ւե­լի նուազ ամ­սա­կա­նով կը վար­ձատ­րէ զայն։ Ըն­կե­րու­թեան հո­գը չէ եր­բեք, թէ գոր­ծէ ար­ձա­կուած պաշ­տօ­նեան ըն­տա­նի­քի տէր է եւ թէ ան ինչ­պէս պի­տի հո­գայ ա­նոնց ապ­րուս­տը…:

Ար­դար ըլ­լա­լու հա­մար, պէտք է ա­ւելց­նել, որ վե­րո­յի­շեալ բա­ցա­սա­կան ե­րե­ւոյթ­նե­րու կող­քին՝ շատ մը դրա­կան ե­րե­ւոյթ­ներ ալ կան ա­մե­րի­կեան կեն­ցա­ղին մէջ, զորս կը վա­յե­լենք օրն ի բուն։ Ա­նակ որ պէտք չէ բո­լո­րո­վին ա­պե­րախտ ըլ­լալ:

ԳԷՈՐԳ ՔԷՕՇ­ԿԷ­ՐԵԱՆ

«Զար­թօնք», Պէյ­րութ