ՅՈՎՍԷՓ ԹՈՔԱՏԻ ՀԵՂԻՆԱԿԱԾ «ԱՒԵՐԱԿ ՔՂԻՆ» ԳՐՔԻՆ ՇՆՈՐՀԱՆԴԷՍԸ ՏԵՂԻ ՈՒՆԵՑԱՒ ՄԽԻԹԱՐԵԱՆ ՍԱՆՈՒՑ ՄԻՈՒԹԵԱՆ ՄԷՋ

Իս­թան­պու­լա­հա­յու­թեան հա­մար հա­րա­զատ ա­նուն մըն է Յով­սէփ Թո­քատ, որ­քան որ ալ բնա­կու­թիւն հաս­տա­տած ըլ­լայ Լոս Ան­ճե­լը­սի մէջ՝ տաս­նա­մեակ­նե­րէ ի վեր։ Ան սե­րած է ըն­տա­նի­քէ մը, որ Պին­կէօ­լէն քա­ղաքս հաս­տա­տուե­լով նոր ուղ­ղու­թիւն տուած է իր ճա­կա­տագ­րին։ Այդ նոր ուղ­ղու­թիւ­նը նաեւ նոր շունչ բե­րած է մեր հա­ւա­քա­կան կեան­քին, ո­րով­հե­տեւ գեր­դաս­տա­նի ան­դամ­նե­րը ե­րախ­տա­շատ ներդ­րում ու­նե­ցած են հա­մայն­քա­յին կեան­քէն ներս։ Յով­սէփ Թո­քա­տի մա­կա­նու­նը ար­դէն մե­զի կը յու­շէ շատ բան եւ ա­ռա­ջին հեր­թին միտ­քե­րու մէջ կը թար­մաց­նէ Սուրբ Փրկիչ Ազ­գա­յին հի­ւան­դա­նո­ցի հո­գա­բար­ձու­թեան նախ­կին ա­տե­նա­պետ լու­սա­հո­գի Սեդ­րակ Թո­քա­տը, որ հին սե­րուն­դի խորհր­դան­շա­կան ա­նուն­նե­րէն մին էր՝ գա­ւա­ռէն Պո­լիս հաս­տա­տուե­լով մեր հա­ւա­քա­կան կեան­քին հա­մար­կած, նպաս­տած ըլ­լա­լու ի­մաս­տով։

Վեր­ջին տա­րի­նե­րուն Յով­սէփ Թո­քատ կը տե­ւա­կա­նաց­նէ իր ըն­տա­նի­քին բա­րի համ­բա­ւը՝ մշա­կու­թա­յին գետ­նի վրայ ծա­ւա­լած գոր­ծու­նէու­թեամբ։ Ան թէեւ կ՚ապ­րի Լոս Ան­ճե­լը­սի մէջ, սա­կայն պար­բե­րա­կան այ­ցե­լու­թիւն­նե­րով կեն­դա­նի կը պա­հէ կա­պը ի­րեն հա­րա­զատ թրքա­հա­յու­թեան հետ։ Այդ կա­պը վեր­ջին տա­րի­նե­րուն սահ­մա­նա­փա­կուած չի մնար զուտ մարդ­կա­յին յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րով կամ պար­բե­րա­կան այ­ցե­լու­թիւն­նե­րով։ Ար­դա­րեւ, Յով­սէփ Թո­քատ ար­դէն սկսած է ա­ռանձ­նա­յա­տուկ իր տե­ղը ու­նե­նալ բազ­մա­թիւ պոլ­սա­հա­յե­րու գրա­դա­րան­նե­րէն ներս։ Ան­շուշտ, միայն պոլ­սա­հա­յե­րու գրա­դա­րան­նե­րուն մէջ չէ, որ ան­կիւն­ներ կը վե­րա­պա­հուին իր գոր­ծե­րուն հա­մար, սա­կայն այս պա­րա­գա­յին խօս­քը կը վե­րա­բե­րի թրքա­հայ կեան­քէն ներս իր խորհր­դան­շած կեր­պա­րին։

Վեր­ջերս լոյս տե­սաւ Յով­սէփ Թո­քա­տի «Ա­ւե­րակ Քղին» հա­տո­րը։ Ե­թէ մօ­տա­ւոր ան­ցեա­լին ան ակ­նար­կը սե­ւե­ռած էր հա­յոց ար­հեստ­նե­րու կա­լուա­ծէն ներս ու­նե­ցած ժա­ռան­գու­թեան վրայ, ա­պա այս ան­գամ ան խո­շո­րա­ցոյ­ցի տակ ա­ռած է հա­յոց եր­բեմ­նի գա­ւառ­նե­րու պատ­մա­կան ան­կիւն­նե­րէն մին՝ Քղին, որ ան­մի­ջա­կա­նօ­րէն զօ­դուած է հե­ղի­նա­կի գեր­դաս­տա­նի ար­մատ­նե­րուն հա­սած Պին­կէօլ քա­ղա­քին հետ։ Ե­ռա­լե­զու այս գիր­քով (հա­յե­րէն, թրքե­րէն եւ անգ­լե­րէն) Յով­սէփ Թո­քատ իս­կա­պէս ող­ջու­նե­լի գործ մը տե­սած է թէ՛ ար­դիւն­քին եւ թէ ժամ­կէ­տին ի­մաս­տով։ Ար­դիւն­քը ող­ջու­նե­լի է, ո­րով­հե­տեւ կորս­տեան վտան­գէ կը փրկէ բազ­մա­թիւ հան­գա­մանք­ներ։ Իսկ ժամ­կէ­տը ող­ջու­նե­լի է այն ի­մաս­տով, որ գիր­քին հրա­տա­րա­կու­թիւ­նը կը զու­գա­դի­պի այն­պի­սի ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի մը, երբ հետզ­հե­տէ ա­ւե­լի շատ կը խօ­սուի Ա­նա­տո­լուի մէջ ան­ցեա­լին հա­յոց ու­նե­ցած ներ­կա­յու­թեան մա­սին։ Ա­հա այս­պի­սի մթնո­լոր­տի մը մէջ է, որ Յով­սէփ Թո­քատ ըն­թեր­ցող­նե­րուն, հե­տաքր­քիր­նե­րուն դա­տին կը յանձ­նէ իր գիր­քը, ար­ժե­ւո­րած ըլ­լա­լով հայ­կա­կան աղ­բիւր­նե­րու տե­ղե­կու­թիւն­նե­րը։ Ան այս ծրա­գի­րը կեան­քի կո­չած է «Փա­րոս» հրա­տա­րակ­չու­թեան օ­ժան­դա­կու­թեամբ։

Ե­րէկ ե­րե­կո­յեան, Մխի­թա­րեան սա­նուց միու­թեան հա­ւա­քա­տե­ղիին մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ Յով­սէփ Թո­քա­տի «Ա­ւե­րակ Քղին» գիր­քին շնոր­հան­դէ­սը, որ ստեղ­ծեց մեծ ո­գե­ւո­րու­թիւն։ Մխի­թա­րեան սա­նուց միու­թեան վար­չու­թեան ա­տե­նա­պետ Վար­դան Պալ­մում­ճեան եւ իր ըն­կեր­նե­րը, ինչ­պէս նաեւ «Փա­րոս»ի անձ­նա­կազ­մը ջերմ մթնո­լոր­տի մը մէջ հիւ­րըն­կա­լե­ցին գի­նե­ձօ­նին բո­լոր մաս­նա­կից­նե­րը։ Ող­ջոյ­նի խօսք մը ար­տա­սա­նեց «Փա­րոս»ի խմբա­գիր Մայ­տա Սա­րիս, որ տե­ղե­կու­թիւն­ներ փո­խան­ցեց հա­տո­րի պատ­րաս­տու­թեան աշ­խա­տանք­նե­րուն վե­րա­բե­րեալ։ Իր կար­գին, սրտի խօսք մըն ալ ար­տա­սա­նեց Յով­սէփ Թո­քատ, որ վեր­յի­շեց ման­կու­թեան շրջա­նը ու մա­նա­ւանդ Քղիի մէջ ան­ցու­ցած ժա­մա­նակն ու տեղ­ւոյն ե­կե­ղե­ցին։ Ան շնոր­հա­կա­լու­թիւն յայտ­նեց բո­լոր ա­նոնց, ո­րոնք ի­րենց ա­ջակ­ցու­թիւ­նը բե­րած էին սոյն հա­տո­րի հրա­տա­րա­կու­թեան։

Յա­ջոր­դած ըն­դու­նե­լու­թեան ըն­թաց­քին ներ­կա­նե­րը ան­մի­ջա­կան մթնո­լոր­տի մը մէջ շրջա­պա­տե­ցին հե­ղի­նա­կը, որ մա­կագ­րեց իր գոր­ծե­րը։

Շնոր­հան­դէ­սին ներ­կայ էին Հայ Կա­թո­ղի­կէ Հա­սա­րա­կու­թեան Վի­ճա­կա­ւոր Տ. Լե­ւոն Արք. Զէ­քիեան, Սեւ ծո­վեան տնտե­սա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան կազ­մա­կեր­պու­թեան մօտ Հա­յաս­տա­նի մշտա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Մի­քա­յէլ Վար­դա­նեան, ներ­կա­յա­ցուց­չա­կան խորհր­դա­կան Ի­կոր Մար­տի­րո­սեան, Շիշ­լիի փոխ-քա­ղա­քա­պետ Վազ­գէն Պա­րըն, Պէ­շիկ­թա­շի քա­ղա­քա­պե­տա­րա­նի խորհր­դա­կան­նե­րէն Նուր­հան Փա­լա­քօղ­լու, Ս. Յա­կոբ հի­ւան­դա­նո­ցի հո­գա­բար­ձու­թեան ա­տե­նա­պետ Պեռ­նար Սա­րը­պայ, Թրքա­հայ ու­սուց­չաց հիմ­նար­կի վար­չու­թեան ա­տե­նա­պետ Սար­գիս Քիւ­լէ­կէչ, ինչ­պէս նաեւ հա­մայն­քա­յին շրջա­նակ­նե­րէն բազ­մա­թիւ ծա­նօթ դէմ­քեր, հա­սա­րա­կա­կան գոր­ծիչ­ներ եւ հիւ­րեր։

​