«ՔՈՐՈՆԱ»ԷՆ ԵՏՔ ԹՈՒԱՅԻՆ ԴԱՍԱՒԱՆԴՈՒՄԸ ԲՆԱԿԱՆՈՆ ՊԻՏԻ ԸԼԼԱ՞Յ

«Քորոնա»ն շատ բաներ արդէն իսկ ամբողջովին փոխած է: Եղափոխութիւնը թափով կը շարունակուի. դրակա՞ն է ընթացքը, թէ՞ ժխտական, տակաւին ոչ ոք հաստատ կարծիք կրնայ յայտնել: Բազմաթիւ բաներ անհատական մօտեցումներէ, ըմբռնումներէ կախեալ են: Յստակը այն է, որ բոլոր ասպարէզներուն մէջ այլեւս նոյնը չենք… Մանաւանդ կրթութիւնը, ուսումը, ընդհանրապէս դպրոցը նոր պայմաններու, երեւոյթներու մթնոլորտին մէջն են: «Քորոնա»էն ետք շարունակե՞լ առցանց դասաւանդումը, թէ՞ վերադառնալ աւանդականին:

Բրիտանական հեղինակաւոր «Ինտիփենտընթ» թերթը այս բնաբանով հրապարակած է հետաքրքրական յօդուած մը, որմէ կը ներկայացնենք հատուածներ:

*

Անցեալ տարուան ընթացքին դպրոցները նախաձեռնեցին բջիջային հեռաձայնի ծրագիրներ (apps) եւ առցանց դասեր: Ոմանք օգուտներ կը տեսնեն  այսպիսի դասաւանդման մէջ, բայց ուրիշներ կը վախնան անապահով երեխաներու վրայ վատ ազդեցութենէն:

Պատմութիւնը, շատ հաւանաբար, պիտի արձանագրէ, որ Բրիտանիոյ ուսուցիչները աւելի լաւ պատրաստուած էին «քորոնա»ին, քան՝  կառավարութեան նախարարները: Եւրոպայի մէջ համաճարակի բռնկումին պատճառով, Անգլիոյ 14 դպրոցներ արդէն փակած էին իրենց դռները մինչեւ 2020 թուականի փետրուարի վերջաւորութիւն:

Երբ Պարհամի նախակրթարանի պատասխանատուները 26 փետրուարին սկսան արտակարգ իրավիճակներու ծրագիրներ կազմել, անոնք հասկցան, որ անհրաժեշտ է թուային արհեստագիտութեան իրենց կարողութիւնները զարգացնել:

Անոնք որոշեցին ամէն օր վերբեռնել աշխատանքը «ClassDojo»ի մէջ. հանրածանօթ ծրագիրը, որուն միջոցով արդէն ծնողներուն հետ կը հաղորդակցէին: Խնդիրն այն էր, որ կարգ մը ծնողներ, որոնցմէ շատերուն համար անգլերէնը առաջին լեզու չէ, չունէին այդ ծրագիրը: Երբ երեք շաբաթ ետք յայտարարուեցաւ, որ Անգլիոյ  դպրոցները երկու օրէն պիտի փակուին աշակերտներու մեծամասնութեան դիմաց, Պարհամի անձնակազմը, յատկապէս՝ կուճարաթի, թամիլերէն եւ հինտու լեզուներ խօսողները, դպրոցի բակին մէջ յայտնուեցաւ՝ իրենց ձեռքերուն մէջ ունենալով թուային սարքեր՝ օգնելու ծնողներուն, որպէսզի հաղորդակցին դպրոցին հետ:

«Մենք որոշեցինք, որ «ClassDojo»ն անհրաժեշտ է», կ՚ըսէ Լորա Ալեքսանտր: Ան պատասխանատուներէն է Լոնտոնի մէջ դպրոցին եւ  մանկապարտէզին, ուր կը յաճախեն 3-11  տարեկան 930 երեխաներ: «Իւրաքանչիւր ծնող պէտք է այնտեղ ըլլար, որպէսզի մենք կարենայինք հաղորդակցիլ անոնց հետ եւ  աշխատանք տալ երեխաներուն»:

Ապահովելը, որ կրնան առցանց աշխատանք բաշխել, առաջինն էր այն մարտահրաւէրներուն, որոնց բախած էին Պարհամի աշխատակիցները, երբ անոնք դարձան դէպի ուսման  արհեստագիտութիւնները կամ «edtech»ը՝ որպէս պատասխան «քորոնա»ին: Անոնք անշուշտ առանձին չէին:

Ապրիլ ամսուան ընթացքին համաճարակին պատճառով, ամբողջ աշխարհի մէջ աւելի քան  մէկուկէս միլիառ երեխաներ եւ ուսանողներ դուրս եկան իրենց դպրոցներէն եւ համալսարաններէն: Անոնց ուսուցիչներէն շատեր ստիպուած էին  զարգացնել ուսման արհեստագիտութիւններու իրենց հմտութիւնները: Եւ ահաւասիկ 5 յունուարին, Բրիտանիոյ դպրոցները կրկին փակելով աշակերտներու մեծամասնութեան դիմաց, ուսուցիչները կը վերադառնան հիմնականին մէջ  առցանց դասեր տրամադրելուն:

Ոմանց համար «edtech»ի յառաջացած բազմացումը եւ տարածումը շատ ուշացած է: Տնտեսական համագործակցութեան եւ զարգացման կազմակերպութեան (OECD) կրթութեան ղեկավար Անտրէաս Շլայխըր համաճարակը բնութագրած է որպէս՝ «Դասաւանդման համար մեծ պահ ստեղծող»: Նիւ Եորքի նահանգապետ Էնտրիւ Քոմօ մայիսին հրապարակաւ հարցականի տակ առաւ, թէ ինչո՛ւ տակաւին ֆիզիքական դասարաններ  գոյութիւն կ՚ունենան, յայտարարելով, որ Կուկըլի նախկին գործադիր տնօրէն Էրիք Շմիթ եւ Պիլ Կէյց կ՚օգնեն նահանգին մէջ կրթութիւնը վերատեսութեան ենթարկելու:

Այդուհանդերձ, թերահաւատները կը զգուշացնեն, որ «թուային անջրպետը» աւելի կ՚ընդլայնէ գոյութիւն ունեցող նուաճումներու բացերն ու անհաւասարութիւնները, որոնց կը բախին անապահով երեխաները: Միւսները կ՚ըսեն, որ դպրոցները լաւ պատրաստուած չեն իրենց աշակերտներուն  տուեալները պաշտպանելու համար, եւ որ առեւտրական հետաքրքրութիւններու աճող դերը ինչպէս պետական կրթութեան շրջանակներուն մէջ, այնպէս ալ բուռն զարգացող «edtech» շուկայի միջոցով գաղտնի կը սեփականացնեն այդ տուեալները:

Մարտի վերջաւորութեան, ընդհանուր փակումի յայտարարութեան լոյսին տակ, Բրիտանիոյ դպրոցներու մեծ մասը դիմեց իրենց ունեցած թուային գործիքներուն՝ օգնելու իրենց աշակերտներուն շարունակել ուսումը: Ոմանց համար ասիկա կը նշանակէր պարզապէս աշխատանքային էջերու յղումներ վերբեռնել դպրոցական կայքերուն, իսկ միւսները կենդանի դասեր կու տային տեսակապի միջոցով: Շատ ժամանակ չանցաւ, որպէսզի խնդիրներ յայտնուին:

«Մենք աշխատանք կը տեղադրէինք «ClassDojo»ի վրայ, բայց երեխաները չէին կրնար ինծի ետ ուղարկել աշխատանքը, այնպէս որ, անոնք չէին ստանար իրենց անհրաժեշտ արձագանգները», կ՚ըսէ Ալեքսանտր, որ անցեալ տարուան գարնան կը դասաւանդէր Պարհամի մէջ  չորս աշակերտներու: Ամրան դպրոցը սկսաւ անցնիլ «Կուկըլ դասարան»ին՝ որպէս աւելի փոխազդեցիկ առցանց ուսուցման գործիքի, եւ «Կուկըլ միթ»ի միջոցով կազմակերպեց առերես դասեր անոնց համար, որոնք չեն կրնար առանձնանալ կամ ինքնամեկուսացուիլ: Նախքան «քորոնա»ն, «Կուկը»լ արդէն գերիշխող դիրք գրաւած էր բազմաթիւ դպրոցներու մէջ՝ տրամադրելով իր «edtech» գործիքները անվճար կամ ցած գինով: Համաճարակի առաջին ամսուան ընթացքին «Կուկըլ դասարան»ը գործածողներուն  թիւը կրկնապատկուեցաւ՝ կազմելով 100 միլիոն:

Կառավարութիւնը աջակցած է «Big Tech»ի կրթութեան ընդարձակման: Ապրիլի վերջաւորութեան կառավարութիւնը յայտարարեց «Կուկըլ»ի եւ «Մայքրոսոֆթ»ի կրթութեան թուային գործիքներուն մէջ անվճար արհեստագիտական աջակցութիւն եւ դասաւանդութիւն տրամադրելու նախագիծի մասին: Արձանագրուած է Անգլիոյ աւելի քան 6500 նախակրթարան եւ միջնակարգ դպրոց, ընդհանուր արձանագրուածներուն աւելի քան քառորդը: Այդ ժամանակէն ի վեր երկու հարթակներու համար ստեղծուած է շուրջ երկուքուկէս միլիոն նոր գործածողի հաշիւ: Գալիֆորնիոյ գիւղական բնակավայրերու ուսանողներու համար «Կուկըլ»ը ապրիլին նուիրեց 4000 անվճար «Քրոմպուք» եւ 100 հազար «ուայֆայ» թէժ կէտեր՝ տնային դասաւանդման համար:

Գրող Նաոմի Քլէյնի նման քննադատները կ՚ըսեն, որ արհեստագիտական հսկաները շտապեցին «քորոնա»ն տեսնել որպէս կրթութեան ասպարէզին մէջ իրենց յաւակնութիւնները արագացնելու կարելիութիւն: Յունիսին, օրինակ, «Մայքրոսոֆթ» հրապարակեց դիրքորոշման փաստաթուղթ մը, որ կը կոչուի «Կրթութիւն վերանուաճուած»: Ատոր նպատակն է՝ «քորոնա»ի հետեւանքները, թուային արհեստագիտութեան շարունակական յառաջընթացը եւ ուսանողակեդրոն դասաւանդման խստացուած պահանջի ուժեղացումը համատեղելով՝ կրթութիւնը ամբողջ համակարգով փոխակերպելու աննախընթաց կարելիութիւն ընձեռել»:

Բայց արդեօք դպրոցները համաճարակէն ետք կը շարունակե՞ն իրենց թուայնօրէն բարելաւուած մօտեցումը: Ներդրողները, անշուշտ, այդպէս կը մտածեն: Վարկանշային դրամագլուխի համաշխարհային ներդրումը «edtech»ի մէջ աւելի քան կրկնապատկուած է՝ 2019 թուականի 7 միլիառ տոլարէն, մինչեւ 2020 թուականին մրցանշային աւելի քան 16 միլիառ տոլար:

Միւսները նոյնպէս կը հաւատան, որ հերթափոխը կ՚ըլլայ մնայուն: «Քորոնա»ն խթան հաղորդած է դպրոցներուն՝ ընդունելու, տարածելու եւ գործածելու աւելի շատ «edtech» գործիքներ», կ՚ըսէ Հաննա Օուեն՝ «Նեսթա» նորարական հիմնադրամէն: «Հաւանական եւ ամենէն նախընտրելին է, որ մենք պիտի տեղափոխուինք խառն մոտելներ, ուր առցանց եւ թուային հարթակները կ՚աջակցին անձամբ դասարանային դասաւանդման եւ կը նպաստեն ուսուցիչներու ծանրաբեռնուածութիւնը նուազագոյնի իջեցնելուն»:

Դպրոցներու բազմաթիւ  ղեկավարներ մտահոգ են, որ աւելի շատ արհեստագիտական դասաւանդումը կրնայ աւելցնել հարուստ աշակերտներու արդէն իսկ վայելած համեմատական առաւելութիւնները: Ուսումնասիրութիւնները պարզած են, որ միջին դասակարգի աշակերտներու 30 առ հարիւրը առնուազն օրուան ընթացքին անգամ մը կենդանի կամ առցանց արձանագրուած դասեր կ՚ընէր՝ համեմատած աշխատաւոր դասակարգի  աշակերտներու 16 առ հարիւրին  հետ: Սեփական դպրոցներ յաճախողները ատիկա երկու անգամ աւելի կ՚ընէին, քան՝ պետական դպրոցներու մէջ:

Պարհամի  ուսուցիչները իւրաքանչիւր դասարանի մէջ միջին հաշուով երեք կամ չորս աշակերտներու համար կու տան թուղթի վրայ հիմնուած տնային դասաւանդման ծրարներ, որոնք թուային մատչելիութիւն չունին: «Երեխաներուն մեծ մասը այս կամ այն ձեւով կը  զբաղի արհեստագիտութեամբ, բայց ատիկա կրնայ ըլլալ հայրիկի աշխատանքի երթալէ առաջ անոր բջիջային հեռաձայնով, կամ հիւրասենեակի հարթ պաստառով պատկերասփիւռով», կ՚ըսէ Քարէն Ճայլզ, որ տնօրէնն է Պարհամի, ուր կ՚ապրին բազմաթիւ աշակերտներ՝ բնակարանային համալիրին մէջ: «Այս կացութեան մէջ արդարութեան բացակայութիւնը կը նշանակէ, որ այն երեխաները, որոնք դուրսն են, աւելի անապահով են, իսկ առաւելութիւններ ունեցող երեխաները  աւելի առաւելութիւններ ունին: Ես որոշած եմ փակել այդ բացը»:

Ճայլս փորձեց ատիկա մասամբ ընել՝ ընդունելով կառավարութեան օգնութեան առաջարկը: Կրթութեան վարչութիւնը կ՚ըսէ, որ անապահով աշակերտներու համար տրամադրած է աւելի քան 8 հարիւր հազար «նոթպուք» եւ «փլանշեթ», «քորոնա»ի պայմաններուն մէջ: Պարհամի 20 յատկացումը կրճատուեցաւ վեցի, երբ հոկտեմբերին վարչութիւնը փոխեց իր տրամադրման չափանիշները: Անգլիոյ  ուսուցիչներուն միայն 10 առ հարիւրը ըսած է, որ իրենց բոլոր աշակերտները սարքերու եւ համացանցի համարժէք մատչելիութիւն ունին:

Թուային անջրպետը միայն այն չէ, թէ արդեօք աշակերտները սարքեր ունի՞ն: Այն երեխաները, որոնց ծնողները չունին հմտութիւններ կամ ժամանակ՝ անոնց օգնելու առցանց հարթակներ գործածելու, եւ անհրաժեշտութեան պարագային՝ նորոգելու, նոյնպէս ետ կը մնան: Ուսումնասիրութիւն մը պարզեց, որ աւելի անբարենպաստ պայմաններու մէջ ապրող  աշակերտներ ունեցող դպրոցները, ընդհանուր փակման ընթացքին կը նուազեցնէին  թուաբանութեան առցանց  հարթակներու գործածման հնարաւորութիւնները հարուստ տարածքներու մէջ գտնուողներուն հետ, բայց կը հասնէին աշակերտներու ներգրաւուածութեան աւելի ցած մակարդակի:

Ոմանք կը խորհին, որ ուսուցիչները կրնան թուային սարքեր գործածել՝ ճշդելու համար, թէ որո՛նք իրենց օգնութեան կարիքը ունին: Սորվելու լաւ գործածուած  վերլուծումով մը եւ մեծ տուեալներով ուսուցիչները կրնան տեսնել, թէ այդ տարբեր աշակերտները այլ ձեւով ինչպէ՛ս կը սորվին եւ ըստ այնմ գործակցիլ անոնց հետ:

Գաղտնիութեան ջատագովները մտահոգ են այն փաստով, որ ուսուցիչները, որոնք երբեք չեն հետաքրքրուած ծնողներու եւ երեխաներու վիճակով, չեն կրնար հետեւիլ, թէ ի՛նչ կ՚ընեն «edtech» ընկերութիւնները աշակերտներու տուեալներուն կապուած:

Միացեալ Նահանգներու մէջ տեղակայուած Թուային ստուգումի միջազգային խորհուրդը հաղորդեց, որ իր ուսումնասիրած 123 «edtech» յաւելուածներէն 79-ն  գործածողներու  տուեալները կը բաժնեն երրորդ կողմերու հետ: Ասիկա կրնայ ներառել անուններ, ե-նամակի հասցէներ, տեղադրութեան տուեալներ եւ սարքի ID-ներ: Բացայայտուեցաւ, որ, օրինակ, «Duolingo» լեզուի դասաւանդման հանրածանօթ ծրագիրը, գործածողին ID-ն կը բաժնէր այլ կողմերու, ներառեալ՝ «Ֆէյսպուք»ի հետ: Թէեւ կարգ մը մասնագէտներ կը հերքեն նման վախերը: Անոնք կը նշեն, որ  «Նեթֆլիքս»ը դիտելու ատեն դուք ներդրում կը կատարէք տուեալներու համակարգերուն մէջ, եւ ատիկա կ՚օգնէ  անհատականացնելուն: Ահաւասիկ, թէ ինչպէ՛ս կ՚աշխատին մեծ տուեալները: Անոնք չեն խորհիր, որ մենք կրթութիւնը այլ տուփի մէջ դնենք»:

«Քորոնա»ի շնորհիւ «edtech» ընկերութիւններ գործածողներու թիւի մեծ աճ արձանագրուեցաւ: Քննադատները մտավախութիւն ունին, որ ատիկա կրնայ յանգեցնել պետական ապահովման որոշ հիմնական սկզբունքներու քայքայման: Շատ մեծ ծաւալով դպրոցներ մուտք գործելը «Կուկըլ»ը, «Մայքրոսոֆթ»ը եւ այլ ընկերութիւններ կը դնէ որոշ դիրքի վրայ՝ անընդհատ գործարկելու թուային կրթութեան իրենց նոր մոտելը, որ հիմնուած է տուեալներու վերլուծութեան, արհեստական բանականութեան եւ ինքնագործ, յարմարող գործառոյթներու վրայ:

Անոնք նոյնպէս կը զգուշացնեն, որ համաճարակի  պատճառով մարդոց անձնական տուեալները գաղտագողի կ՚իւրացուին: «Երբ դպրոցները կախեալ ըլլան դասի, տնային առաջադրանքներու, կառավարման եւ  հաղորդակցութեան դասաւանդման արհեստագիտական հսկաներու համակարգերէն, եւ երբ որոշ շեմի մը կը հասնի իրենց գործող դպրոցներու քանակը, կրթութեան պետական մատուցումը ամբողջովին կախուած կ՚ըլլայ սեփական ընկերութիւններէն», կ՚ըսեն քննադատները:

Միաժամանակ համաճարակի ընթացքին հսկայական աճ արձանագրուած է  ուղղակի դէպի սպառողին թուային կրթութեան շուկային մէջ:

Մինչ «edtech»ը բազմաթիւ քննադատներ ունի, նոյնպէս կան բազմաթիւ մարդիկ, որոնք կը կարեւորեն հնարաւոր օգուտները: Լոնտոնի հիւսիսը գտնուող Պրենտ քաղաքի Էտիթ Քէյ  սեփական միջնակարգ դպրոցի ուսուցչապետ Պաքի Եուսուֆ կ՚ըսէ, որ ինք սկիզբը մտահոգ էր հաւանական հետեւանքներէն, բայց այժմ հաճելիօրէն զարմացած է, որ ատիկա կ՚օգնէ ուսանողներուն աւելի ներգրաւուիլ, աւելի լաւ սորվիլ եւ  աշխատիլ իրենց կարիքներուն համապատասխան ձեւերով: «Առցանց դասաւանդման գործողութիւնը նոյնպէս կ՚օգնէր նուազագոյնի հասցնել ոմանց մտահոգութիւնը, որովհետեւ անոնք ունէին տարբերակներ այն մասին, թէ ե՛րբ եւ ինչպէ՛ս կրնան մասնակցիլ՝ տեսանիւթի, կամ զրոյցի միջոցով»:

Կազմակերպելով իրենց թուային վերապատրաստման դասընթացքը, Պարհամի ուսուցիչները կ՚ըսեն, որ այժմ իրենք աւելի լաւ պատրաստ են առցանց դասաւանդելու: Ուսուցիչները պարզած են, որ դասական եւ առցանց դասաւանդումը համատեղելը մեծցուցած է ծնողներու ներգրաւուածութիւնը, բարձրացուցած՝  աշակերտներու համակարգչային հմտութիւնները եւ  կատարելագործած է  դասաւանդման չափանիշներու  հսկողութիւնը: «Մենք յաւերժ փոխուած ենք: Համակցուած դասաւանդումը կը գործէ  թէ՛ ուսուցիչներու եւ թէ՛  երեխաներու համար: Երբեմն «Կուկըլ դասարան»ին մէջ կը տեսնէք, որ երեխան կ՚ըսէ՝ «Ես վստահ չեմ, ինչպէս ատիկա ընել», եւ այնուհետեւ կը տեսնէք երեխաներու շարք, որ կ՚ըսէ՝ «Փորձէ՛, փորձէ՛, ես ատիկա ըրի»: Հինգ վայրկեան ետք դուք կը շարունակէք որպէս ուսուցիչ, եւ աշակերտները իրե՛նք ատոնք կը դասաւորեն», կ՚ըսէ Ալեքսանտր:

Անոնք, որոնք  մտահոգութիւններու մասին կը խօսին, կը շեշտեն, որ իրենք դէմ չեն թուային գործիքներուն: Փոխարէնը՝ անոնք կասկածի տակ կ՚առնեն դրամական հետաքրքրութիւններ ունեցողներու աճող դերը «edtech»ի մէջ՝ ատոնք գործածելու եղանակը որոշելու եւ դպրոցներու  կառավարման ձեւը կազմակերպելու հարցին մէջ: Մեծ արհեստագիտութիւններու ասպարէզի միլիառատէրները չափազանց մեծ ազդեցութիւն ունին կրթութեան քաղաքականութեան ձեւաւորման վրայ: Այս ընկերութիւններէն  քանի մը հատը շատ ցած տուրքեր կը վճարեն, մինչ անոնց պարտականութիւններն է տուրքերը պատշաճ ներդնելը, այլ ոչ թէ՝ անվճար «Քրոմպուքեր» տրամադրելը: Մեզի դպրոցներ պէտք են, որպէսզի աւելի շատ պատկերացնեն հասարակութեան ուզածը, այլ ոչ թէ՝ այն մասին, թէ ինչպիսի՛ն են «edtech» ընկերութիւնները:

ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ

«Ազդակ», Լիբանան