ԱՆՈՅՇ ՆԱԳԳԱՇԵԱՆ. «ԹՈՂ ՄԵՐ ՊԵՏՈՒԹԻՒՆԸ ՀԶՕՐԱՆԱՅ, ԳՐՈՂԸ ԿԸ ԳՐԷ, ԳՆԱՀԱՏՈՂԸ՝ ԿԸ ԳՆԱՀԱՏԷ, ՔՆՆԱԴԱՏՈՂԸ ԿԸ ՔՆՆԱԴԱՏԷ ԵՒ ԸՆԹԵՐՑՈՂԸ ԿԸ ՍՊԱՍԷ ՆՈՐ ԳԻՐՔԵՐՈՒ»

Բանաստեղծուհի եւ բանասիրական գիտութիւններու թեկնածու Անոյշ Նագգաշեան ծնած է 1961 թուականին Կազա, Պաղեստին: 1967 թուականին ընտանեօք տեղափոխուած է Երուսաղէմ, ուր յաճախած է Սրբոց թարգմանչաց երկրորդական վարժարանը: 1984 թուականին աւարտած է Երեւանի Պետական համալսարանը: 1985 թուականին մեկնած է Անգլիա: Հոն հետեւած է Փիթմընզ քոլէճի անգլերէնի ու թատերարուեստի դասընթացքներուն: 1995-2007 թուականներու միջեւ հայոց լեզու, գրականութիւն, գրաբար, հայոց պատմութիւն եւ մատենագիտութիւն դասաւանդած է Երուսաղէմի Սրբոց թարգմանչաց վարժարանին մէջ: 2015 թուականէն ի վեր կը վարէ «Ծանօթանանք հայ Երուսաղէմին» հաղորդաշարը:

Հրատարակած է «Սիրոյս տաք շունչէն» (1993թ.), «Գիշերային պատարագ» (1994թ.), «Անձրեւոտ սէր» (1998թ.), «Խաչուած սէր» (2000թ.), «Եթէ յանկարծ տեսնես իրեն...» (2003), «Հատընտիր» (2004թ.), «Փոքրիկ աղջիկը մեծ երազով» (2009թ.), «Ես հայ եմ» (2013թ.) ժողովածուները, ինչպէս նաեւ «Այդ սերմը ես էի» (2016թ.) գիրքը:

Ասմունքով ու դասախօսութիւններով հանդէս եկած է զանազան երկիրներու մէջ, ինչպէս՝ Ամերիկա, Գանատա, Ֆրանսա, Զուիցերիա, Անգլիա, Յորդանան, Երուսաղէմ, Հայաստան եւ Աւստրալիա:

Ներկայիս հայոց լեզու եւ գրականութիւն կը դասաւանդէ Երուսաղէմի Ժառանգաւորաց վարժարան եւ ընծայարանին մէջ:

Ա.

-Սովորական օր մը, գիր ու գրականութենէ դուրս, ինչպէ՞ս կ՚անցնի Ձեզի համար:

-Սովորական օր մը գիր ու գրականութենէ դուրս դարձեալ գրականութեամբ կ՚անցնի։  Ըլլալով Հայոց Լեզուի եւ Գրականութեան դասախօս՝ բնականաբար ամբողջ առաւօտս կ՚անցնի այդ հաճելի մթնոլորտին մէջ։ Բնականաբար տունն ալ ունիս պատրաստելիք, որուն համար երբեք դժգոհ չեմ, իմ շատ սիրած աշխարհս է։ Բայց պէտք է խոստովանիմ, որ ինծի համար կեանքը ամբողջ գրականութիւն է։ Իւրաքանչիւր արեւածագ գրականութիւն է: Նոյնիսկ երբ ծաղիկներս ջրեմ, կամ առեւտուրի դուրս գամ։ Վերջերս համաճարակը փոխեց բոլորիս ապրելաձեւը, բայց ես ստեղծած եմ իմ աշխարհս եւ կ՚ապրիմ անոր մէջ։ Հակառակ անոր որ կը սիրեմ սրճարան մը նստիլ եւ հետեւիլ շուրջս կատարուող անցուդարձերուն, եռուզեռին, երբեմն աննպատակ պտըտիլ անցնելով խանութներու կողքերէն կամ նոյնիսկ ներս մտնելով, անոնցմով կարծես կը շփուիս արտաքին աշխարհին հետ։ Ժամանակին երբ աշխատանքի երթալու համար հանրակառքը կ՚առնէի՝ անոր մէջ ալ կը տեսնէի գրականութիւն, որովհետեւ մարդոց կեանքն է, որ կը գրուի ամէն վայրկեան։ Կ՚ուզէի մարդոց արտայայտութիւններէն անոնց տրամադրութիւնը հասկնալ։ Ուրախութիւնը եւ յուզումը կը տեսնէի իրենց դէմքերուն վրայ եւ եզրակացութիւններ կ՚ընէի, որ այս զարդարուած, ժպիտը դէմքին երիտասարդուհին անպայման սիրածին պիտի հանդիպի։ Կեանքէն յոգնած այս տիկինը օրը չսկսած արդէն աւարտին կը սպասէ։ Եւ այսպէս... Նոյնիսկ բանաստեղծութիւններ ծնունդ առած են մտքիս մէջ եւ յետոյ յանձնուած թուղթին։ Նաեւ ապրած երկրիդ մշակոյթը պարզ կ՚երեւի այնտեղ, երբ երիտասարդները տարեցներուն տեղ չեն տար կամ կու տան, բարձրաձայն խօսող եւ աղմկոտ ուղեւորներ, որոնք կը խանգարեն անդորրը։

Այսօր համաճարակէն ետք մանաւանդ երկար ժամեր կը տրամադրենք համակարգիչին առջեւ՝ փորձելով համակերպիլ այս նոր ապրելաձեւին։

-Օրական քանի՞ ժամ կը զբաղիք գրական աշխատանքներով։ Որեւէ յատուկ մեթոտ մը, եղանակ մը ունի՞ք գրելու։

-Ճիշդ չեմ կրնար ըսել քանի ժամ օրական, կախում ունի ինչ աշխատանքի մէջ ես։ Կրնաս ամբողջ օր մը գրասեղանիդ առջեւէն չշարժիլ, կամ երբեք չնստիլ։ Խօսքս ստեղծագործելու մասին է անշուշտ։ Նաեւ ըսեմ, որ բանաստեղծութիւն եւ արձակ գրելը շատ տարբեր են իրարմէ։ Վերջին գիրքիս ժամանակ «Այդ սերմը ես էի», պատահեցաւ, որ ամբողջ ամիս մը եւ աւելի նոյնիսկ, ձեռային աշխատանքներուս ցուցասրահը այդքան ժամանակ փակելով, ամբողջովին հեռանալով առօրեայէս, սովորական զբաղումներէս, ամբողջովին կլանուած էի աշխատանքիս մէջ։ Գրական աշխատանքը էութեանս մաս դարձած է, նոյնիսկ արձակուրդի մէջ դժուար է կտրուիլ անկէ եւ օրն ալ առանց աշխատանքի թերի է։ Շատ պատահած է, որ ճաշարան գացած ենք եւ հետս թուղթ չունենալուս պատճառով սեղանին դրուած անձեռոցիկին վրայ բանաստեղծութիւն մը գրած եմ։ Նոյնպէս եկեղեցիին մէջ Աստուածամօր պատկերով եւ երգեցողութենէն ներշնչուած դարձեալ անձեռոցիկի վրայ բանաստեղծութիւն գրած եմ։

Բ.

-Ի՞նչն է պատճառը, որ այսօրուան մշակուող գրականութիւնը, ի Հայաստան եւ ի սփիւռս, ըստ արժանւոյն չի գնահատուիր. ճշմարիտ տաղանդներու չգոյութի՞ւնը, հանրութեան անտարբերութի՞ւնը, թէ՞ այլ պատճառներ կան։

-Պատճառը պարզ է, այսօր լրջօրէն դրուած է հացի հարցը մանաւանդ Հայաստանի մէջ։ Ուսանողական տարիներուս (1979-1984) չկար տուն, որ գրադարան չունէր։ Գիրքը գնահատող նոյն մարդիկ աւելի վերջը ամբողջ գրադարան մը վաճառեցին շատ աժան գինով, որովհետեւ ընտանիք պիտի պահէին։ Գիրքեր այրեցին անդիմանալի ցուրտին դիմաց։

Անօթին չի կրնար մտածել արուեստի եւ գրականութեան մասին (բացառաբար «խենթ»երէ), գիրք առնելու փոխարէն հաց կը բերէ տուն։

Նամանաւանդ այսօր լաւ գրականութիւնը լաւ որակով հրատարակուած սուղ է։

Դժուար է պատասխանել կը գնահատուի թէ ոչ, որովհետեւ փափաքիլ գիրքը ունենալ բայց չկարենալ գնել՝ դեռ չի նշանակեր գրականութիւն չգնահատել։

-Ձեր կարծիքով՝ ինչո՞ւ գրաքննադատութիւնը կը թերանայ այսօր իր պարտականութեան մէջ։ Կրնա՞ք պատճառ մը թուել եւ խօսիլ անոր մասին։

-Գրաքննադատութիւնը, որ ըստ իս շատ կարեւոր է գրականութեան զարգացման համար, ցաւօք կը կաղայ այսօր, որովհետեւ ինչպէս վերը յիշեցինք՝ գրաքննադատն ալ ընտանիք պիտի պահէ։ Իսկ գը-րաքննադատութիւնը պաշտօն մը չէ, որ մարդիկ ստանան եւ ապրուստ ապահովեն։ Դարձեալ յիշենք Խորհրդային ժամանակները, երբ գրաքննադատական հանդէսներ եւ ամսագիրներ գոյութիւն ունէին։ Գրաքննադատութիւնը նոյնպէս կախուած է նիւթականէն։

-Վերջերս տարածուած արտայայտութիւն է, թէ «հայ ժամանակակից գրականութիւնը ամէն ձեւով կը զիջի դասականին»։ Համամի՞տ էք։ Ինչո՞ւ։

-Մենք աւելի ծանօթ ենք դասական գրականութեան քան ժամանակակիցին։ Դասագիրքերուն մէջ նաեւ կը բացակայի ժամանակակից գրականութիւնը։ Սակայն չմոռնանք, որ անպայման դասականին ազդեցութիւնը կ՚ըլլայ ժամանակակիցին վրայ։ Բնականաբար ժամանակը նաեւ կ՚որոշէ, թէ ժամանակակից գրականութենէն որը պիտի անցնի դասականներու շարքին։ Անոր համար ես սխալ կը տեսնեմ համեմատելը։

-Ի՞նչ միջոցներու կարելի է ձեռնարկել խթանելու համար գիրքերու վաճառքը թէ՛ սփիւռքի եւ թէ՛ մայր հայրենիքի մէջ։

-Այս հարցին պատասխանը դժբախտաբար դարձեալ կը տեսնեմ նիւթականին մէջ։ Կարեւոր է, որ ունենանք միայն գրականութեան բարերարներ, որոնք օգնեն ե՛ւ հրատարակելու ե՛ւ գիրքերը տարածելու մէջ։

Գ.

-Նկատի ունենալով, որ ընկերային որոշ ցանցեր, ինչպէս՝ «Ֆէյսպուք»ը եւ «Ինսթակրամ»ը, կրնան եկամուտի լուրջ աղբիւր հանդիսանալ հայ գրողին համար՝ լաւ չ՚ը՞լլար, որ ան եւս օգտուի անոնց ընձեռած հնարաւորութիւններէն։ Ի՞նչ կը խորհիք այս մասին։

-Բնականաբար «Ֆէյսպուք»ը ունեցաւ իր դրական ազդեցութիւնը հեղինակն ու գիրքը աւելի ճանչցնելու համար։ Սակայն հարիւր կամ երկու հարիւր հոգի, որ կը կարդան գրութիւնդ՝ արդեօք կը փափաքի՞ն գիրքը ունենալ, թէ կը բաւարարուին «Ֆէյսպուք»ով։

Ինծի համար անհասկնալի է, թէ այդ ինչպէ՞ս կրնայ լուրջ աղբիւր հանդիսանալ։

-Ինչպէ՞ս կրնայ հայրենի պետութիւնը, իր կարգին, հիմնափոխել գրողին բաժին ինկած դառն իրականութիւնը։ Ի՞նչ ակնկալութիւններ ունիք պետական մակարդակի վրայ։

-Հայրենի պետութի՞ւնը... Այսօ՞ր... Ան այնքան խնդիրներ ունի այսօր, ժողովուրդին անգործութենէն մինչեւ անօթութիւն...

Թող մեր պետութիւնը հզօրանայ, գրողը կը գրէ, գնահատողը՝ կը գնահատէ, քննադատողը կը քննադատէ եւ ընթերցողը կը սպասէ նոր գիրքերու։

ՅԱՐՈՒԹ ԿԻՒԼԻՒԶԵԱՆ