ԻՍՐԱՅԷԼԵԱՆ ԱՋԸ ՊԻՏԻ ԿԱՐՈՂԱՆԱ՞Յ ԴՈՒՐՍ ԳԱԼ ՏԱԳՆԱՊԷՆ

Է­վիկ­տոր Լի­պըր­մա­նի պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար նշա­նա­կուե­լէն ետք, Իս­րա­յէ­լի կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը յա­ջո­ղե­ցաւ Քը­նե­սէ­թի ան­դամ­նե­րու ամ­բող­ջա­կան նե­ցու­կը ա­պա­հո­վել: Ու հա­կա­ռա­կ ա­նոր, որ իս­րա­յէ­լեան քա­ղա­քա­կա­նու­թեան հե­տե­ւող տար­բեր դէ­տեր խոր մտա­վա­խու­թիւն­ներ ու­նե­ցան, ծայ­րա­յե­ղա­կան կե­ցուածք­նե­րով Լի­պըր­մա­նի նա­խա­րար նշա­նա­կուե­լուն ա­ռըն­թեր ե­րե­ւե­լի է նաեւ, որ Վար­չա­պետ Պե­նիա­մին Նե­թա­նի­յա­հու այս քայ­լով պի­տի փոր­ձէ իր իշ­խա­նու­թիւ­նը փրկել միա­ժա­մա­նակ քա­ղա­քա­կան աջ թե­ւը դուրս հա­նե­լով խոր տագ­նա­պէ մը:

Յի­շեց­նեմ, որ անց­նող 20 Մա­յի­սին Իս­րա­յէ­լի Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար Մո­շէ Եա­հա­լոն հրա­ժա­րա­կան տուաւ: Նախ­կին նա­խա­րա­րը, որ երկ­րի վար­չա­պե­տին հետ ե­րե­ւե­լի տա­րա­կար­ծու­թիւն­ներ ու­նե­ցած էր, ժա­մեր անց կը յայ­տա­րա­րէր , որ պի­տի շա­րու­նա­կէ մաս­նակ­ցիլ երկ­րի քա­ղա­քա­կան կեան­քին: Եա­հա­լո­նի հա­մար ներ­կա­յիս հիմ­նա­կան գրա­ւը աջ թե­քու­մով նոր կու­սակ­ցու­թեան մը հիմ­նումն է:

Եր­կու ղե­կա­վար­նե­րուն մի­ջեւ առ­կայ տա­րա­կար­ծու­թիւն­նե­րը կրնա­յին սեղ­մուած մնալ մին­չեւ յա­ռա­ջի­կայ ընտ­րու­թիւն­նե­րը, սա­կայն բա­նա­կի բարձ­րաս­տի­ճան պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րուն եւ Պե­նիա­մին Նե­թա­նի­յա­հու­ին մի­ջեւ առ­կայ տա­րա­կար­ծու­թիւն­նե­րը ա­ռիթ հան­դի­սա­ցան, որ վէ­ճը դուրս գայ ներ­քին բո­վան­դա­կու­թե­նէն եւ դառ­նայ քա­ղա­քա­կան կեան­քի հրա­տապ հարց:

«Նիւ Եորք Թայ­մ­զ»ի յօ­դուա­ծա­գիր Նիւ Ռո­նին Պըրկ­մը­նի կար­ծի­քով՝ շատ հա­ւա­նա­կան էր, որ Եա­հա­լո­նի քայ­լէն ետք բա­նա­կի զօ­րա­վար­նե­րը պե­տա­կան հա­րուած մը ը­նէին, սա­կայն Իս­րա­յէ­լի պէս երկ­րի մը մէջ նման ա­նա­կն­­կալ ի­րա­դար­ձու­թիւն­ներ չեն կա­տա­րուիր:

Չեն կա­տա­րուիր, ո­րով­հե­տեւ հա­կա­ռակ ներ­քին բո­լոր տա­րա­կար­ծու­թիւն­նե­րուն՝ երկ­րի քա­ղա­քա­կան վեր­նա­խա­ւը լաւ գի­տէ, որ ո­րե­ւէ ցնցում պատ­ճառ պի­տի հան­դի­սա­նայ, որ Իս­րա­յէ­լի հիմ­նա­կան հա­կա­ռա­կոր­դը, որ այս պա­րա­գա­յին Կա­զզէն իր տի­րա­պե­տու­թեան տակ պա­հող «Հա­մաս»ն է, պի­տի փոր­ձէ օգ­տուիլ ստեղ­ծուած ա­ռի­թէն եւ տհաճ ա­նակն­կալ­ներ «պար­գե­ւէ» Իս­րա­յէլ տէ­րու­թեան:

Վե­րա­դառ­նա­լով բա­նա­կի գլխա­ւոր հրա­մա­նա­տա­րու­թեան եւ վար­չա­պե­տին մի­ջեւ առ­կայ ան­հա­մա­ձայ­նու­թիւն­նե­րուն՝ պէտք է շեշ­տադ­րել, որ իս­րա­յէ­լեան բա­նա­կը յայտ­նուած է բա­ւա­կան թոյլ ի­րա­վի­ճա­կի մը մէջ: Ա­նի­մաստ ու մա­նա­ւանդ վեր­ջին տա­րի­նե­րուն ա­նար­դիւնք պա­տե­րազմ­նե­րու մաս­նակ­ցած բա­նա­կը յոգ­նած է ոչ միայն զի­նուո­րա­կան ա­ռու­մով, այլ գա­ղա­փա­րա­կան լուրջ դա­տար­կու­թիւն մը կ՚ապ­րի:

Ըստ «Եէ­տի­հոթ Ահ­րո­նո­թ» թեր­թին, իս­րա­յէ­լեան բա­նա­կը դար­ձած է փոք­րա­գոյն բա­նակ: Թեր­թը նաեւ կը գրէ, թէ մինչ ան­ցեա­լին ամ­բողջ իս­րա­յէ­լա­ցի ժո­ղո­վուր­դը բա­նա­կին մաս կը կազ­մէր, այ­սօր բա­նա­կէն խոյս տա­լու պա­րա­գա­նե­րը հետ­զհե­տէ սկսած են ընդ­հան­րա­նալ: Աղ­բիւ­րը նաեւ դի­տել կու տայ, որ բա­նա­կի հրա­մա­նա­տա­րու­թիւ­նը սկսած է ու­շադ­րու­թեան ա­ռար­կայ դարձ­նել ոչ թէ նո­րա­կո­չիկ­նե­րը, այլ ծա­ռա­յու­թիւ­նը ա­ւար­տած ու ան­ցեա­լի պա­տե­րազմ­նե­րուն մաս­նակ­ցած պա­հես­տա­յին­նե­րը:

Ու­րեմն բա­նա­կին եւ վար­չա­պե­տին մի­ջեւ առ­կայ տա­րա­կար­ծու­թիւն­նե­րը բա­ւա­կան խոր­քա­յին պատ­ճառ­ներ ու­նին եւ բա­նա­կի զօ­րա­վար­նե­րը լաւ գի­տեն, որ կա­ռա­վա­րու­թեան ու մաս­նա­ւո­րա­պէս Նե­թա­նի­յա­հու­ին կող­մէ, ո­րե­ւէ սխալ կար­գադ­րու­թիւն կամ կեղծ մար­տահ­րա­ւէր կրնայ ա­ղէ­տա­լի հե­տե­ւանք­ներ ու­նե­նալ բա­նա­կին, հե­տե­ւա­բար երկ­րի անվ­տան­գու­թեան հա­մա­կար­գին վրայ: Իս­րա­յէ­լի մէջ բա­նա­կա­յին ծա­ռա­յու­թիւ­նը չկա­տա­րող­նե­րուն կամ տար­բեր մի­ջոց­նե­րով խոյս տա­լու ե­րե­ւոյ­թը օ­րըս­տօ­րէ կը մեծ­նայ: Ու այս ե­րե­ւոյ­թը մե­ծա­գոյն ցու­ցա­նիշն է ներ­քին տագ­նա­պի մը, որ սկսած է ձե­ւա­ւո­րուիլ վեր­ջին տա­րի­նե­րուն ըն­թաց­քին: Իս­րա­յէլ­ցիք ոչ թէ չեն հա­ւա­տար ի­րենց եր­կի­րը զէն­քի ու­ժով պաշտ­պա­նե­լու դրոյ­թին, այլ ա­նոնք յոգ­նու­թեան եւ չկա­մու­թեան նշան­ներ ցոյց կու տան:

Այս բո­լոր տե­ղե­կու­թիւն­նե­րուն հի­ման վրայ գաղտ­նիք չէ, որ Իս­րա­յէ­լի հան­րու­թիւ­նը սկսած է փո­խուիլ: Այ­սօր զէն­քի եւ տնտե­սու­թեան ա­ռա­ւե­լու­թիւն ու­նե­ցող Իս­րա­յէ­լի մէջ կը գո­յա­նայ նոր հա­սա­րա­կարգ մը, որ իր մտա­ծե­լա­կեր­պով եւ նպա­տակ­նե­րով շատ կը տար­բե­րի ան­ցեալ ե­րե­սուն-քա­ռա­սուն տա­րուան հա­սա­րա­կու­թե­նէն:

Մինչ Եա­հա­լոն կը պատ­րաս­տուի ա­ջա­կող­մեան նոր կու­սակ­ցու­թիւն մը հիմ­նել, ան­դին Նե­թա­նի­յա­հու ա­ռանց ժա­մա­նակ կորսնց­նե­լու պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար կը նշա­նա­կէ Է­վիկ­տոր Լի­պըր­մա­նը: Ծայ­րա­յե­ղա­կան մօ­տե­ցում­նե­րով յայտ­նի Լի­պըր­ման բա­նա­կին թիւ մէկ հա­կա­ռա­կոր­դը կը հա­մա­րուի: Ան քա­նիցս զան­ցե­լով բա­նա­կի հրա­մա­նա­տա­րու­թեան կե­ցուածք­նե­րը փոր­ձած է նե­ցուկ կանգ­նիլ այն զի­նուոր­նե­րուն, ո­րոնք ո­ճիր­ներ գոր­ծած եւ սպան­նած են Գա­լի­լիոյ մէջ ապ­րող կարգ մը պա­ղես­տին­ցի­ներ: Բա­նա­կը տար­բեր ա­ռիթ­նե­րով կը դա­տա­պար­տէ իր զի­նուո­րա­կան վար­քին ան­յա­րիր կե­ցուածք­նե­րը եւ ան­զէն կամ յանձ­նուող քա­ղա­քա­յին­նե­րուն դէմ կրակ բա­նա­լը, իսկ Նե­թա­նի­յա­հու եւ իր նոր գոր­ծա­կի­ցը կը քա­ջա­լե­րեն պա­ղես­տին­ցի սպան­նող զի­նուոր­նե­րը:

Այս ա­ջա­կող­մեան ըմբռ­նում­նե­րով իշ­խա­նու­թեան հա­սած ղե­կա­վար­նե­րուն հա­մար Իս­րա­յէ­լը շրջա­նին մէջ կրնայ ապ­րիլ միայն նոր ա­րիւ­նա­հե­ղում­նե­րու գնով: Հոգ չէ, որ ինչ կը կա­տա­րուի գետ­նի վրայ, կա­րե­ւո­րը այն է, որ ա­մե­րի­կեան քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը պահ­պա­նո­ղի սուտ քօ­ղին տակ Իս­րա­յէլ «հսկի­չ­»ի դեր կա­տա­րէ շրջա­նին մէջ:

Ե­թէ Օս­մա­նեան կայս­րու­թիւ­նը իր պատ­մու­թեան վեր­ջին տա­րի­նե­րուն յայտ­նի դար­ձաւ իր ախ­տե­րով ու կո­չուե­ցաւ «հի­ւանդ մար­դ», ա­պա այ­սօր Իս­րա­յէլ անց­նող տասն տա­րի­նե­րուն իր վրայ բեռ դար­ձու­ցած մեղ­քե­րով եւ հա­զա­րա­ւոր ան­մեղ­նե­րու ա­րեան բե­ռով դար­ձած է «հի­ւանդ հսկի­չ»:

Կը մեռ­նի՞ ար­դեօք այդ հի­ւան­դը, տա­կա­ւին յստակ չէ, բայց պարզ է, որ ո­րե­ւէ զի­նուո­րա­կան մեծ գոր­ծո­ղու­թեան պա­րա­գա­յին իս­րա­յէ­լեան զի­նուո­րա­կան ամ­բողջ կա­ռոյ­ցը խայ­տա­ռակ վի­ճա­կի պի­տի մատ­նուի:

Ու ա­տոր հա­մար եւս, Նե­թա­նի­յա­հու օգ­տուե­լով ա­մե­րի­կեան գաղտ­նի սպա­սար­կու­թեան «բա­րիք­նե­ր­»էն, իր ո­խե­րիմ հա­կա­ռա­կոր­դին՝ «Հիզ­պուլ­լահ»ին դէմ պա­տե­րազ­մը փո­խադ­րած է Սու­րիա: Այս թե­ման բո­լո­րո­վին այլ է, բայց եւ այն­պէս կա­րե­ւոր նա­խան­շան է, թէ ի՛նչ զէն­քե­րու կը դի­մէ իր բա­նա­կի թու­լու­թեան վրայ թզե­նիի տե­րեւ դնող Նե­թա­նի­յա­հուն:

Վե­րա­դառ­նա­լով հիմ­նա­կան թե­մա­յին, կա­րե­լի է յստա­կօ­րէն ը­սել, որ յա­ռա­ջի­կայ ա­միս­նե­րը կա­րե­ւոր ու յատ­կան­շա­կան կրնան ըլ­լալ, ո­րով­հե­տեւ իր հրա­ժա­րա­կա­նը տուած նախ­կին պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար՝ Մո­շէ Եա­հա­լո­ն կանգ­նած է կա­րե­ւոր եւ բարդ քննու­թեան մը առ­ջեւ: Ան պի­տի կա­րո­ղա­նա՞յ հիմ­նադ­րել աջ թե­քում ու­նե­ցող եւ նուազ ար­մա­տա­կան կու­սակ­ցու­թիւն մը եւ երկ­րորդ ու ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը այդ կու­սակ­ցու­թիւ­նը պի­տի կա­րո­ղա­նա՞յ կա­տա­րել իր առ­ջեւ դրուած կա­րե­ւո­րա­գոյն խնդի­րը: Եա­հա­լո­նի հա­մար խնդի­րը մէկ է ու Իս­րա­յէ­լի անվ­տան­գու­թեան հա­մար ան­յե­տաձ­գե­լի, այ­սինքն օր ա­ռաջ տուն ղրկել Նե­թա­նի­յա­հուն եւ ա­նոր պար­ծեն­կոտ կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը:

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

Ե­րե­ւան