ՕԳՆԵԼ՝ ՍՈՐՎԵԼՈՒ ԽՆԴԻՐՆԵՐ ՈՒՆԵՑՈՂ ԵՐԵԽԱՆԵՐՈՒՆ

Եթէ ձեր երեխան սորվելու խնդիրներ ունի, ծնողներու վերաբերող խորհուրդներով դուք կրնաք օգնել անոնց ինքնավստահութիւնը հաստատելու եւ յաջողութիւն գտնելու դպրոցին եւ կեանքին մէջ:

Բոլոր երեխաները սիրոյ, քաջալերանքի եւ օգնութեան կարիք ունին, իսկ սորվելու դժուարութիւններ ունեցող երեխաներու համար այդպիսի դրական ամրապնդումը կրնայ օգնել՝ ապահովելու անոնց ինքնավստահութիւնը, շարունակելու վճռակամութեան զգացումը նոյնիսկ այն ժամանակ, երբ ամէն բան դժուար է:

Սորվելու դժուարութիւններ ունեցող երեխաներուն օգնելու ուղիներ փնտռելու ատեն յիշեցէ՛ք, որ դուք ուղիներ կը փնտռէք անոնց օգնելու: Որպէս ծնող՝ ձեր գործը սորվելու անբաւարարութիւնը «բուժելը» չէ, այլ՝ ձեր երեխային տալ մարտահրաւէրներու յաղթահարման համար անհրաժեշտ հասարակական եւ զգացական գործիքները: Երկարատեւ հեռանկարի մէջ՝ նման մարտահրաւէրի բախիլը եւ ատիկա յաղթահարելը կրնայ օգնել ձեր երեխային աւելի ուժեղ եւ դիմացկուն դառնալ:

Միշտ յիշեցէ՛ք, որ ձեր վարքի եւ մարտահրաւէրներուն արձագանգելու ձեւը մեծ ազդեցութիւն ունի ձեր երեխային վրայ: Լաւ վերաբերմունքը չի լուծեր ուսման խանգարման կապուած խնդիրները, բայց ատիկա կրնայ ձեր երեխային յոյս եւ վստահութիւն հաղորդել, որ ամէն բան կրնայ բարելաւուիլ, եւ թէ ի վերջոյ յաջողութիւն կ՚ունենան:

ԽՈՐՀՈՒՐԴՆԵՐ՝ ՁԵՐ ԵՐԵԽԱՅԻՆ ՍՈՐՎԵԼՈՒ ԴԺՈՒԱՐՈՒԹԵԱՆ ՀԵՏ ԳՈՐԾ ՈՒՆԵՆԱԼՈՒ ՀԱՄԱՐ

- Խնդիրներուն հեռանկարային մօտեցում ունեցէք: Սորվելու դժուարութիւնը անյաղթահարելի չէ:

- Դարձէք դուք ձեր մասնագէտը:

- Եղէք ձեր երեխային շահերուն պաշտպանը:

ԿԵԴՐՈՆԱՑԷՔ ՈՒԺԵՂ ԿՈՂՄԵՐՈՒ, ՈՉ ՄԻԱՅՆ ԹՈՅԼ ԿՈՂՄԵՐՈՒ ՎՐԱՅ

Ձեր երեխան իր սորվելու դժուարութեամբ չէ, որ կը գնահատուի: Սորվելու անկարողութիւնը թուլութեան մէկ ոլորտ է, բայց ուժեղ կողմերու շատ աւելի ոլորտներ կան: Կեդրոնացէք ձեր երեխային բնածին կարողութիւններուն եւ տաղանդին վրայ: Ձեր երեխային կեանքը եւ գործունէութեան ընթացքը պէտք չէ դառնան սորվելու դժուարութեան շուրջը:

Քաջալերեցէք այն գործողութիւնները, որոնց մէջ անոնք կը գերազանցեն, եւ շատ ժամանակ տրամադրեցէք անոնց:

ՍՈՐՎԵԼՈՒ ԽԱՆԳԱՐՈՒՄԸ ՃԱՆՉՆԱԼ

Հասկնալով ուսման տարբեր տեսակներու խանգարումներն ու ատոնց նշանները՝ դուք կրնաք յստակօրէն նշել ձեր երեխային առջեւ ծառացած յատուկ մարտահրաւէրները եւ գտնել բուժման ծրագիր, որ արդիւնաւէտ կ՚ըլլայ:

ՕԳՆԵԼ ՍՈՐՎԵԼՈՒ ԴԺՈՒԱՐՈՒԹԻՒՆ ՈՒՆԵՑՈՂՆԵՐՈՒՆ

Խորհուրդ 1

- Ստանձնեցէք ձեր երեխային կրթութեան պատասխանատուութիւնը:

- Յստակացուցէք ձեր նպատակները:

- Եղէք լաւ ունկնդիր:

- Առաջարկեցէք նոր լուծումներ:

- Պահպանեցէք ուշադրութիւնը:

- Մնացէք հանգիստ, կեդրոնացած եւ դրական:

- Դիւրին անձնատուր մի՛ ըլլաք:

ՃԱՆՉՑԷՔ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՍԱՀՄԱՆԱՓԱԿՈՒՄՆԵՐԸ

Ծնողներ երբեմն կը սխալին՝ իրենց ամբողջ ժամանակն ու ներուժը ներդնելով դպրոցին մէջ՝ որպէս իրենց երեխայի ուսման խանգարման հիմնական լուծում: Աւելի լաւ է գիտակցիլ, որ ձեր երեխային համար դպրոցական իրավիճակը, հաւանաբար, երբեք կատարեալ չ՚ըլլար: Չափէն շատ կանոնակարգեր եւ սահմանափակ գումար, կը նշանակէ, որ ձեր երեխային ստացած ծառայութիւններն ու բնակավայրերը կրնան չըլլալ ճիշդ այն, որ դուք կը նախատեսէք անոնց համար, եւ ատիկա, հաւանաբար, ձեզ կը յանգեցնէ յուսախաբութեան, զայրոյթի եւ պրկումի:

Փորձեցէք գիտակցիլ, որ դպրոցը ձեր երեխային լուծման միայն մէկ մասը կ՚ըլլայ, եւ մեղմացուցէք պրկումի մէկ մասը: Ձեր վերաբերմունքը (աջակցութեան, քաջալերանքի եւ լաւատեսութեան) ձեր երեխային վրայ առաւել մնայուն ազդեցութիւն կ՚ունենայ:

Խորհուրդ 2. Գտէք այն, թէ ձեր երեխան լաւագոյնը ինչպէ՛ս կը սորվի

Եթէ ձեր երեխան տեսնելով սորվող է, ան՝

- Լաւագոյնը կը սորվի՝ տեսնելով կամ կարդալով:

- Լաւ կը սորվի, երբ նիւթը կը ներկայացուի եւ կը ստուգուի տեսողական, ոչ թէ բանաւոր:

- Կ՚օգտուի գրաւոր արձանագրութիւններէ. ուղղութիւններէ, գծանկարներէ, քարտէսներէ եւ նկարներէ:

- Կրնայ նկարել սիրել, կարդալ եւ առանց ուղղագրական սխալի գրել:

Եթէ ձեր երեխան լսելով սորվող է, ան՝

- Լաւագոյնը կը սորվի՝ լսելով:

- Լաւ կը սորվի դասախօսութիւններու վրայ հիմնուած ուսուցման միջավայրի եւ բանաւոր զեկոյցներու մէջ:

- Կ՚օգտուի լսարանային քննարկումներէ, խօսակցական ուղղութիւններէ, ուսումնական խումբերէ:

- Կրնայ սիրել երաժշտութիւն, լեզուներ եւ բեմի վրայ ըլլալ:

Եթէ ձեր երեխան շարժումներով սորվող է, ան՝

- Լաւագոյնը կը սորվի՝ շարժումներ ընելով:

- Լաւ կ՚ընէ, երբ կը շարժի, կը շօշափէ, կ՚ուսումնասիրէ եւ կը ստեղծագործէ սորվելու համար:

- Կ՚օգտուի գործնական դասերէ, աշխատանքային խումբերէ եւ արտադասարանային միջոցառումներէ:

- Կրնայ սիրել մարմնամարզը, թատրոնը, պարը, մարտարուեստը եւ արհեստները:

ԽՈՐՀՈՒՐԴՆԵՐ՝ ՏԵՍՆԵԼՈՎ ՍՈՐՎՈՂՆԵՐՈՒՆ

- Գործածեցէք գիրքեր, տեսահոլովակներ, համակարգիչներ, տեսողական միջոցներ եւ ֆլեշ-քարտեր:

- Կատարեցէք մանրամասն, գունաւոր, թուայնացած կամ լուսաւորուած նմոյշներ:

- Կազմեցէք ուրուագիծեր, գծապատկերներ եւ ցուցակներ:

- Գործածեցէք գծանկարներ եւ նկարազարդումներ (նախընտրելի է՝ գունաւոր):

- Մանրամասն արձանագրութիւններ կատարեցէք դասարանին մէջ:

ԽՈՐՀՈՒՐԴՆԵՐ՝ ԼՍԵԼՈՎ ՍՈՐՎՈՂՆԵՐՈՒՆ

- Բարձրաձայն կարդացէք նոթեր կամ սորվելիք նիւթեր:

- Գործածեցէք բառակապակցումներ եւ բանաւոր կրկնութիւններ՝ միտք պահելու համար:

- Սորվեցէք այլ ուսանողներու հետ: Խօսեցէք ամէն բանի մասին:

- Լսեցէք ձայնահոլովակով կամ այլ ձայնագրութիւններով գիրքեր:

- Աւելի ուշ կրկին դասախօսութիւններ ունկնդրելու համար օգտագործեցէք ձայնագրիչ:

ԽՈՐՀՈՒՐԴՆԵՐ՝ ՇԱՐԺՈՒՄՆԵՐՈՎ ՍՈՐՎՈՂՆԵՐՈՒՆ

- Ձեռքերը գործածեցէք: Փորձեր եւ շրջագայութիւն կատարեցէք:

- Գործածեցէք գործունէութեան վրայ հիմնուած ուսումնասիրութեան գործիքներ, ինչպիսիք են դեր խաղալը կամ մոտելի կառուցումը:

- Սորվեցէք փոքր խմբակներով եւ յաճախ դադարներ առէք:

- Գործածեցէք յիշողութեան խաղեր եւ ֆլեշ- քարտեր:

- Մեղմ երաժշտութեան ընկերակցութեամբ սորվեցէք:

Խորհուրդ 3. Մտածեցէք կեանքի յաջողութեան մասին, քան՝ դպրոցի յաջողութեան

Սորվելու դժուարութիւններ ունեցող երեխաներուն համար շատ կարեւոր է ինքնագիտակցութիւնը (ուժեղ, թոյլ կողմերու եւ յատուկ տաղանդներու մասին գիտելիքներ): Դասարանին մէջ տեղի ունեցող պայքարը կրնայ պատճառ ըլլալ, որ երեխաները կասկածին իրենց կարողութիւններուն վրայ եւ կասկածի տակ դնեն իրենց ուժեղ կողմերը:

•ՍՈՐՎԵԼՈՒ ԴԺՈՒԱՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐ: ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՂ ԸԼԼԱԼԸ:

Նախաձեռնող անձը ի վիճակի է որոշումներ տալու եւ քայլեր ձեռնարկելու խնդիրները լուծելու կամ նպատակներուն հասնելու համար: Սորվելու խնդիրներ ունեցող մարդոց համար նախաձեռնող ըլլալը նոյնպէս կ՚ենթադրէ ինքնապաշտպանութիւն (օրինակ՝ դասարանին առջեւի նստարանին վրայ տեղ խնդրելու համար) եւ ընտրութեան համար պատասխանատուութիւն ստանձնելու պատրաստակամութիւն:

- Խօսեցէք սորվելու դժուարութիւն ունեցող ձեր երեխային հետ խնդիրներու լուծման մասին եւ բացատրեցէք, թէ դուք ինչպէ՛ս կը վերաբերիք ձեր կեանքի խնդիրներուն:

- Հարցուցէք ձեր երեխային, թէ ինչպէ՞ս ան կը վերաբերի խնդիրներուն: Ինչպէ՞ս խնդիրները կը զգայ: Ինչպէ՞ս կ՚որոշէ, թէ ի՛նչ գործողութիւններ պէտք է ձեռնարկէ:

- Եթէ ձեր երեխան կը տատանի ընտրութիւն կատարելու եւ քայլեր ձեռնարկելու, փորձեցէք տրամադրել որոշ «անվտանգ» իրավիճակներ՝ ջուրը փորձելու համար, օրինակ՝ ընտրել, թէ ի՛նչ պատրաստել ընթրիքի համար:

- Ձեր երեխային հետ քննարկեցէք տարբեր խնդիրներ, հնարաւոր որոշումներ եւ արդիւնքներ: Թող ձեր երեխան ձեւացնէ, որ իրավիճակին մէկ մասն է եւ առանձին որոշումներ տայ:

•ՍՈՐՎԵԼՈՒ ԴԺՈՒԱՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐ ԵՒ ՅԱՋՈՂՈՒԹԻՒՆՆԵՐ: ՅԱՐԱՏԵՒՈՒԹԻՒՆ

Յարատեւութիւնը շարունակելու մղումն է՝ հակառակ մարտահրաւէրներուն եւ ձախողութիւններուն: Յարատեւութիւնը ծրագիրները փոխելու ճկունութիւնն է, եթէ խոչընդոտներ կան: Սորվելու դժուարութիւններ ունեցող երեխաները (կամ չափահասները) թերեւս կարիք ունենան աւելի ու աւելի երկար աշխատելու:

- Խօսեցէք ձեր երեխային հետ այն ժամանակներու մասին, երբ յարատեւեց. ինչո՞ւ շարունակեց: Պատմեցէք անոր այն մասին, որ երբ մարտահրաւէրներ դիմագրաւած էք, անձնատուր չէք եղած:

- Քննարկեցէք, թէ ի՛նչ կը նշանակէ շարունակել նոյնիսկ այն ժամանակ, երբ ամէն բան դիւրին չէ: Խօսեցէք քրտնաջան աշխատանքի պարգեւներու, նոյնպէս անձնատուր ըլլալով հնարաւորութիւններ կորսնցնելու մասին:

- Երբ ձեր երեխան քրտնաջան աշխատած է, բայց չէ կրցած հասնիլ իր նպատակին, քննարկեցէք առաջ շարժելու տարբեր հնարաւորութիւններ:

•ՍՈՐՎԵԼՈՒ ԴԺՈՒԱՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐ ԵՒ ՅԱՋՈՂՈՒԹԻՒՆՆԵՐ:

Նպատակներ ճշդելու կարողութիւնը

Իրատես եւ իրագործելի նպատակներ ճշդելու կարողութիւնը կենսական հմտութիւն է կեանքի յաջողութեան համար: Ատիկա նոյնպէս կը ներառէ նպատակները յարմարեցնելու եւ ճշգրտելու ճկունութիւն՝ ըստ փոփոխուող հանգամանքներու, սահմանափակումներու կամ մարտահրաւէրներու:

- Օգնեցէք ձեր երեխային՝ պարզելու քանի մը կարճատեւ կամ երկարատեւ նպատակներ եւ գրելու նպատակներուն հասնելու քայլերն ու ժամանակացոյցը: Պարբերաբար յառաջընթացի մասին խօսեցէք եւ անհրաժեշտութեան պարագային ճշգրտումներ կատարեցէք:

- Երեխային հետ խօսեցէք ձեր սեփական կարճատեւ եւ երկարատեւ նպատակներուն մասին, նոյնպէս՝ այն մասին, թէ ի՛նչ կ՚ընէք, երբ կը հանդիպիք խոչընդոտներու:

- Տօնեցէք ձեր երեխային հետ, երբ անոնք հասնին նպատակին: Եթէ որոշ նպատակներու իրականացումը չափազանց դժուար է, խօսեցէք այն մասին, թէ ինչո՛ւ եւ ինչպէ՛ս կրնան ծրագիրները կամ նպատակները ճշդուիլ, որպէսզի ատոնք կարելի դառնան:

•ՍՈՐՎԵԼՈՒ ԴԺՈՒԱՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐ ԵՒ ՅԱՋՈՂՈՒԹԻՒՆՆԵՐ:

Գիտնալ՝ ինչպէ՛ս օգնութիւն խնդրել

Ուժեղ աջակցութեան համակարգերը առանցքային են սորվելու դժուարութիւններ ունեցող մարդոց համար: Յաջող մարդիկ կրնան օգնութիւն խնդրել, երբ ատոր կարիքը ունին եւ՝ օգնութեան ձեռք երկարել ուրիշներուն:

- Օգնեցէք ձեր երեխային՝ ձեռք բերելու եւ զարգացնելու լաւ յարաբերություններ: Օրինակ եղէք, թէ ի՛նչ կը նշանակէ ըլլալ լաւ ընկեր եւ հարազատ, որպէսզի ձեր երեխան գիտնայ, թէ ի՛նչ կը նշանակէ օգնել եւ աջակցիլ ուրիշներուն:

- Ձեր երեխային ցոյց տուէք, թէ ինչպէ՛ս պէտք է օգնութիւն խնդրել ընտանեկան իրավիճակներու մէջ:

- Ներկայացուցէք օգնութեան կարիք ունեցող մարդոց օրինակները, թէ ինչպէ՛ս անոնք ատիկա ստացած են եւ՝ ինչո՛ւ օգնութիւն խնդրած: Ձեր երեխային ներկայացուցէք դերասանական խաղեր, որոնք կրնան օգնութիւն պահանջել:

•ՍՈՐՎԵԼՈՒ ԴԺՈՒԱՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐ ԵՒ ՅԱՋՈՂՈՒԹԻՒՆՆԵՐ:

Սթրեսը յաղթահարելու ունակութիւնը

Եթէ սորվելու դժուարութիւն ունեցող երեխաները վարժուին կարգաւորել սթրեսը եւ հանգստացնել իրենք զիրենք, անոնք շատ աւելի լաւ կրնան յաղթահարել մարտահրաւէրները:

- Գործածեցէք բառեր՝ զգացումները բացայայտելու համար եւ օգնելու ձեր երեխային՝ վարժուելու ճանչնալ յատուկ զգացումներ:

- Հարցուցէք ձեր երեխային այն բառերը, որոնք անոնք կը գործածեն սթրեսը նկարագրելու համար: Ձեր երեխան կը գիտակցի՞, երբ սթրես կ՚ապրի:

- Խրախուսեցէք ձեր երեխան՝ բացայայտելու եւ մասնակցելու այնպիսի գործողութիւններու, որոնք կ՚օգնեն նուազեցնել սթրեսը, ինչպիսիք են մարմնամարզը, խաղերը, երաժշտութիւնը կամ թերթի մը մէջ գրելը:

- Խնդրեցէք ձեր երեխային՝ նկարագրել այնպիսի գործողութիւններ եւ իրավիճակներ, որոնք կը ստիպեն անոնց սթրես զգալ: Զրուցեցէք հետը եւ խօսեցէք այն մասին, թէ ինչպէ՛ս կարելի է խուսափիլ սթրեսի եւ յուսախաբութեան ճնշող զգացումներէն:

Ձեր երեխային սթրեսը ճանչնալը

Կարեւոր է տեղեակ ըլլալ սթրեսի դրսեւորման տարբեր ձեւերուն: Ձեր երեխան կրնայ շատ աւելի այլ կերպ վարուիլ, քան դուք, երբ ան սթրեսի մէջ է: Սթրեսի որոշ նշաններ աւելի ակներեւ են՝ ջղայնութիւն, քունի խանգարումներ եւ անհանգստութիւններ, որոնք չեն դադրիր: Բայց որոշ մարդիկ, ներառեալ՝ երեխաները, սթրեսի ժամանակ կը փակուին, ետ կը քաշուին: Դիւրին է նկատել այս նշանները, այնպէս որ, հետեւցէք որեւէ արտառոց վարքի:

Խորհուրդ 4. Շեշտեցէք առողջ ապրելակերպի սովորութիւնները

Մարզանք, քնանալ, սննդականոն, առողջ զգացական սովորութիւններ խրախուսելը

Ֆիզիքական առողջ սովորութիւններու զուգահեռ, դուք նոյնպէս կրնաք մղել ձեր երեխան՝ ունենալու առողջ զգացական սովորութիւններ: Ձեզի նման, ան ալ կրնայ զայրացած ըլլալ սորվելու դժուարութեան ներկայացուցած մարտահրաւէրներէն: Փորձեցէք անոր առիթներ ստեղծել արտայայտելու իր զայրոյթը, զգացումները: Մտիկ ըրէք, երբ ան կը փորձէ խօսիլ եւ ստեղծեցէք բաց արտայայտուելու մթնոլորտ մը:

Խորհուրդ 5. Նոյնպէս դուք ձեզի հոգ տարէք

Ձեր ամուսինը-կինը, ընկերները եւ ընտանիքի անդամները կրնան օգտակար խմբակիցներ ըլլալ, եթէ կարենաք գտնել զանոնք ընդգրկելու ձեւ եւ սորվիլ օգնութիւն խնդրել, երբ ձեզի ատիկա անհրաժեշտ ըլլայ:

- Միշտ հաղորդակցութիւններու գիծերը բաց պահեցէք:

- Դուք ձեզի հոգ տարէք. լա՛ւ կերէք, մարզանք ըրէք եւ բաւարար չափով հանգստացէք:

- Միացէք սորվելու դժուարութիւն ունեցողներու օժանդակող խումբին: Քաջալերանքն ու խորհուրդը, զորս կը ստանաք այլ ծնողներէ, կրնան անգնահատելի ըլլալ:

- Սորվեցէք՝ ինչպէ՛ս կառավարել սթրեսը ձեր սեփական կեանքին մէջ: Դուք ձեզի համար առօրեայ ժամանակ տրամադրեցէք հանգստանալու եւ հանդարտելու:

ԸՆՏԱՆԻՔԻՆ ԵՒ ԸՆԿԵՐՆԵՐՈՒ ՀԵՏ ՀԱՂՈՐԴԱԿՑԵՑԷՔ ՁԵՐ ԵՐԵԽԱՅԻՆ ՍՈՐՎԵԼՈՒ ԴԺՈՒԱՐՈՒԹԵԱՆ ՄԱՍԻՆ

Որոշ ծնողներ իրենց երեխային սորվելու դժուարութիւնը գաղտնի կը պահեն, իսկ ասիկա կրնայ, նոյնիսկ լաւագոյն մտադրութիւններու պարագային ամօթի կամ մեղքի տեսք ունենալ: Առանց գիտնալու՝ ընտանիքին հարազատները եւ ընկերները կրնան չհասկնալ, որ ան սորվելու դժուարութիւն ունի, եւ կը կարծեն, թէ ձեր երեխային վարքը կը բխի ծուլութենէն կամ գերաշխուժութենէն: Երբ գիտնան, որ ինչ կը կատարուի, անոնք կրնան աջակցիլ ձեր երեխայի յառաջընթացին:

ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ

«Ազդակ», Լիբանան