NYT-Ի ՄԷՋ ԱՐԱՄ Ա.-Ի ՀԵՏ ԶՐՈՅՑ

Մե­ծի Տանն Կի­լի­կիոյ Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան կող­մէ՝ Սի­սի եր­բեմ­նի կա­թո­ղի­կո­սա­րա­նի սե­փա­կա­նու­թեան ի­րա­ւուն­քի վե­րա­ձեռք­բեր­ման ա­ռա­ջադ­րան­քով Թուր­քիոյ դէմ բա­ցուած դա­տին ար­ձա­գանգ­նե­րը կը շա­րու­նա­կուին մի­ջազ­գա­յին մա­մու­լին մօտ։ Կը հա­ղոր­դուի, որ վեր­ջին օ­րե­րուն ա­մե­րի­կեան հե­ղի­նա­կա­ւոր «The New York Times» թեր­թին մէջ այս կա­պակ­ցու­թեամբ հար­ցազ­րոյց մըն ալ լոյս տե­սած է Մե­ծի Տանն Կի­լի­կիոյ Տ.Տ. Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կո­սին հետ։ Այս վեր­ջի­նը սոյն հար­ցազ­րոյ­ցը տուած է դէ­պի Հիւ­սի­սա­յին Ա­մե­րի­կա ձեռ­նար­կած իր ու­ղե­ւո­րու­թեան օ­րե­րուն։ Հար­ցազ­րոյ­ցը լայն ար­ձա­գանգ ստեղ­ծած է նաեւ հայ­կա­կան զան­գը-ւա­ծա­յին լրա­տուու­թեան մի­ջոց­նե­րուն մօտ։ Նոյն­պէս թրքա­կան մա­մու­լին մօտ եւս ար­ձա­գանգ ըս-տեղ­ծած է այս հար­ցազրոյ­ցը։

«Ա­զա­տու­թիւն» ռա­տիօ­կա­յա­նի հա­ղոր­դում­նե­րով, Ա­րամ Ա.-ի բա­նա­ձե­ւու­մով, այս դա­տա­կան նա­խա­ձեռ­նու­թիւ­նը ա­ռա­ջին ի­րա­ւա­կան քայլն է Թուր­քիոյ մէջ ան­ցեա­լին հա­յոց պատ­կա­նած ստա­ցուած­քը ետ առ­նե­լու ճա­նա­պար­հին։ Իր խօս­քե­րով, Սի­սի կա­թո­ղի­կո­սա­րա­նը իր ե­կե­ղեց­ւոյ նստա­վայրն էր։ Ի­րա­ւա­կան ներ­կայ ա­ռա­ջին քայ­լին պի­տի հե­տե­ւի բո­լոր ե­կե­ղե­ցի­նե­րը, վան­քե­րը, ե­կե­ղեց­ւոյ հետ ա­ռըն­չուած միւս ստա­ց-ւած­քը վե­րա­դարձ­նե­լու պա­հան­ջը։ Այս փու­լին ալ, իր հեր­թին, պի­տի յա­ջոր­դէ ան­հա­տա­կան ստա­ցուած­քը վե­րա­դարձ­նե­լու պա­հան­ջը։ «Մենք պէտք է քայլ առ քայլ յա­ռաջ շար­ժուինք», պնդած է Ա­րամ Ա., ո­րու կար­ծի­քով՝ ե­թէ Թուր­քիոյ Սահ­մա­նադ­րա­կան ա­տեա­նը մեր­ժէ Ան­թի­լիա­սի դի­մու­մը, ա­պա սա ա՛լ ա­ւե­լի պի­տի խո­րաց­նէ այն անջր­պե­տը, որ առ­կայ է Թուր­քիոյ եւ 10 մի­լիոն­նոց հայ­կա­կան սփիւռ­քին մի­ջեւ։

Ա­մե­րի­կեան հե­ղի­նա­կա­ւոր թեր­թի թղթա­կից Ռիք Կլատս­թո­նին հետ զրու­ցե­լու ըն­թաց­քին Ա­րամ Ա. չէ շրջան­ցած նաեւ հայ­կա­կան հար­ցին վե­րա­բե­րեալ ա­մե­րի­կեան քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը ու կար­ծիք յայտ­նած է մա­նա­ւանդ Սպի­տակ տան դիր­քո­րոշ­ման շուրջ։ «Ես հա­մո­զուած եմ, որ իր հո­գիի խոր­քին մէջ Նա­խա­գահ Օ­պա­ման վստահ է՝ տե­ղի ու­նե­ցա­ծը ցե­ղաս­պա­նու­թիւն մըն էր», նշած է ան։

Տե­սակ­ցու­թեան ըն­թաց­քին Ա­րամ Ա. ման­րա­մաս­նօ­րէն ներ­կա­յա­ցու­ցած է Սի­սի կա­թո­ղի­կո­սու­թեան պատ­մու­թիւ­նը։ Ան ը­սած է, որ զայն վե­րա­դարձ­նե­լու հա­մար դա­տա­կան դի­մու­մին ո­րո­շու­մը ա­ռած են շուրջ ե­րեք տաս­նեակ ի­րա­ւա­բան­նե­րու հետ խորհր­դակ­ցե­լէ վերջ։ «Այժմ, հա­րիւր տա­րի վերջ հիմ­նա­կան շեշ­տը փոխ­հա­տուց­ման վրայ դնե­լու ճիշդ պահն է», ը­սած է Ա­րամ Ա. ըստ ո­րու, յի­շեալ ի­րա­ւա­բան­նե­րու շար­քին կը գտնուէին նաեւ Թուր­քիա­յէն մաս­նա­գէտ­ներ։

Նո­րին Սրբու­թիւ­նը նշած է նաեւ, որ պատ­կա­նե­լիու­թեան հար­ցը շատ յստակ է։ «Այդ ամ­բողջ ստա­ցուած­քը հայ­կա­կան է։ Ոե­ւէ մէ­կը չի կրնար կաս­կա­ծի տակ առ­նել այդ կա­լուա­ծին ծա­գու­մը, պատ­կա­նե­լիու­թիւ­նը եւ պատ­մու­թիւ­նը», ը­սած է ան։

«Ար­մէնփ­րէս»ի հա­ղոր­դում­նե­րով, նոյն հար­ցազ­րոյ­ցին մէջ Ա­րամ Ա. տե­ղե­կա­ցու­ցած է, որ Թուր­քիոյ սահ­մա­նադ­րա­կան ա­տեա­նը դեռ ո­րե­ւէ պա­տաս­խան չէ տուած ի­րենց ներ­կա­յա­ցու­ցած հայ­ցա­դի­մու­մին, եւ թե­րեւս դա­տա­ւոր­նե­րը զայն պար­զա­պէս ան­տե­սած են: Այ­դու­հա­դերձ Քո­զա­նի (Սիս) քա­ղա­քա­պետ Մու­սա Էօզ­թիւր­քը հայ­կա­կան կող­մին ներ­կա­յա­ցու­ցած դի­մու­մին ան­մի­ջա­պէս ար­ձա­գան­գած էր` նշե­լով. «Նոյ­նիսկ թիզ մը հո­ղ պի­տի չտրուի ո­ե­ւէ մէ­կուն»:

Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կոս, որ եր­բեք չէ այ­ցե­լած Սի­սի կա­թո­ղի­կո­սա­րա­նի տա­րած­քը, յայտ­նած է նաեւ կարգ մը մտա­հո­գու­թիւն­ներ։ Ան նշած է, որ թրքա­կան իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը ի­րենց գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րով վե­րա­ցու­ցած կրնան ըլ­լալ այդ­տե­ղէն հայ­կա­կան ինք­նու­թեան հետ­քը: Ան նաեւ յայտ­նած է, որ ի­րենց դիր­քո­րո­շու­մը դա­տա­կան գոր­ծըն­թա­ցի մէջ հա­կա­ռակ է քրիս­տո­նէա­կան ար­ժէք­նե­րէն մէ­կուն` նե­րո­ղամ­տու­թեան: «Նե­րո­ղամ­տու­թիւ­նը կու գայ, երբ կայ խոս­տո­վա­նանք, զղջում, մեղ­քի ըն­դու­նում: Հաշ­տե­ցու­մը մեր հա­մա­մարդ­կա­յին ար­ժէք­նե­րու եւ հա­ւատ­քի մէկ մասն է, բայց նախ եւ ա­ռաջ Թուր­քիան պէտք է հաշ­տուի սե­փա­կան ան­ցեա­լին հետ», ը­սած է Ա­րամ Ա.:

Այս տե­սակ­ցու­թեան զու­գա­հեռ թեր­թը տեղ տուած է կար­ծիք­նե­րուն՝ Ան­թի­լիա­սի յա­ռա­ջա­տար փաս­տա­բան Փա­յամ Ա­խա­ւա­նի, որ եւս տուեալ գոր­ծին մէջ ներգ­րա­ւուած ի­րա­ւա­բան­նե­րէն է, նաեւ ցե­ղաս­պա­նա­գէտ։ Ա­մե­րի­կեան թեր­թին հետ հե­ռա­ձայ­նա­յին հա­ղոր­դակ­ցու­թեան ըն­թաց­քին յայտ­նած է, որ Թուր­քիա­յէն մեր­ժում ստա­նա­լու պա­րա­գա­յին դի­մու­մը պի­տի տե­ղա­փո­խուի Եւ­րո­պա­յի Մար­դու ի­րա­ւա­նաց ա­տեան: «Մենք սե­փա­կա­նու­թեան պա­հանջ ներ­կա­յա­ցու­ցած ենք: Մենք չենք խնդրեր, որ ճանչ­նան Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը: Մեր պա­հան­ջը շատ գործ­նա­կան է», նշած է ան: