ԾԱՐԱՒ

Ա՜խ, եթէ թախծոտ մարդը կարենայ երթալ: Ո՞ւր սակայն: Կարեւոր չէ…, կարեւորը եթէ կարենայ երթալ…: Անիմաստ տեղ չորս պատերուն մէջ կլոր-կլոր դարձաւ, ապա անկողինին վրայ ինկաւ…: Երգապնակէն եկող լացող եղանակը այլեւս իր կուրծքին չէր հասներ, այլ՝ կը դպնար իր պաղ մորթին եւ ետ կը դառնար՝ փակելու համար պատին: Անցեալին, օր մը, ինչպէ՞ս կրցաւ կարծել, թէ եղանակը ամէն ինչ է, ինչպէ՞ս:

Օրին մէկը…: Կարծէք անցեալը ուրիշ մարդու մը համար էր, իսկ ինք, ա՜հ: Ան այս չորս պատերը իր ուսերուն վրայ կը շալկէ ծնած օրէն սկսեալ: Կը շալկէ՝ ուր ալ երթայ. նոյնիսկ երբ խնդայ, ապա իր հաստ լեզուն պատերուն վրայ կը վազէ: Երբուընէ՞ այս պատերը կը շալկէ, չեմ գիտեր. թերեւս, նախքան ծնիլը, թերեւս միայն հիմա: Անկողինէն ելաւ եւ ռատիոյին կոճակը դարձուց. բարձր ձայնը հիմա ամբողջ սենեակը կը լեցնէ՝ ինչպէս միլիոն թախծոտ բուերու ձայնը. հակառակ ատոր, դարձեալ իր մորթին կը դպնայ եւ ետ կը դառնայ դէպի պատերը…:

Ո՜վ թախծոտ, կը յիշե՞ս այն օրը, երբ առաջին անգամ լսեցիր այս կտորը: Ինչպէ՛ս քեզի բերաւ այն զգացումը, որ յորձանուտի մը մէջ նետուած ես, ուրկէ չե՛ս ուզեր հեռանալ: Ի՞նչ պատահեցաւ քեզի: Կը յիշե՞ս ցցնող շեփորը կը ցնցէր երակներդ, իսկ թմբուկը կոկորդիդ մէջ կը հնչէր: Մի՛ կանգնիր. նոյն կտորն է, նոյն բաշխումը, նոյն խումբը, նոյնիսկ ձայնագրումի նո՛յն ընկերութիւնը…: Կ՚ուզես ըսել որ փոխուա՞ծ է: Սուտը օգուտ չունի…:

Առանց շաքարի տասը գաւաթ սուրճ, տուփ մը ամբողջական ծխախոտ. հազար անգամ պատշգամ ելար եւ ետ ներս մտար: Կը յիշե՞ս քանի անգամ դարձուցիր ռատիոյին կոճակը, քանի՞ անգամ երգապնակը փոխեցիր, քանի՞ անգամ փորձեցիր կում մը գինի խմել՝ որ կը պահես զայն հագուստներու պահարանին մէջ: Ինչո՞ւ անկողինին ծայրը չես նստիր եւ գլուխդ ձեռքերուդ մէջ չես դներ ու հանդարտութեամբ չես խոստովանիր.

-Ես օտարակա՞ն եմ:

Շեփորին ձայնը սարսափելի է. հակառակ ատոր՝ այստեղ չէ: Կուրծքդ կարծես թիթեղի թերթիկներ ըլլայ, որոնց ձայնը կը զարնուի եւ ճկունութեամբ ե՛տ կը դառնայ պատերուն՝ ինչպէս աննշան բան մը: Կարծես բարձր շէնքի մը վրայ կը նուագեն փոքրիկ հրեշտակներուն, որոնք զբաղած են իրարու թեւերուն փետուրները փետտելու… Ե՛լ, շեփորի ոռնոցը դադրեցուր, լոյսը մարէ եւ գլուխդ բարձիդ երազներուն մէջ մխրճէ…: Չե՞ս կրնար: Գիտե՞ս ինչու:

Այն օրուընէ երբ կնճռոտ դէմքով ընկերդ, կեանքիդ մէջ առաջին անգամ ըլլալով քեզի գիրք մը երկարեց, պատմութիւնդ սկսաւ…: Դեռահաս էիր: Օրին, պատմութեան հերոսը չհետաքրքրեց քեզ, ինչքան՝ հեղինակը, եւ փափաքեցար անոր պէս ըլլալ: Լա՜ւ փափաք: Սակայն, ինչպէ՞ս: Մարդ մըն ես, որ համարձակութիւն չունի ինքն իրեն դէմ յանդիման գալու… Եւ ձախողութիւնդ ցոյց տուաւ քեզի, որ փորձի կարիք ունիս: Ինչո՞ւ այդ օր չեղածէն բաներ մէջտեղ բերիր: Ինչո՞ւ այդ օրը հանդարտութեամբ չնստար եւ խոստովանեցար, թէ ձախողեցար:

Ընտանիքդ կը սահմանափակէ՞ ազատութիւնդ, ձգէ՛ զանոնք: Ընկերներդ կը խնդա՞ն՝ հեռացիր անոնցմէ: Աշխատանքդ քեզի փորձ չի՛ տար՝ հրաժարական տուր: Յետոյ ի՞նչ: Հիմա դուն չորս պատերդ շալկած կը քալես՝ ինչպէս գաճը պատրաստուած մարդ մը…: Ինչո՞ւ համար չես խոստովանիր, թէ մեծ սուտը ձախողութեանդ արդիւնքն էր: Դուն կարծեցիր, որ եթէ հակառակ կերպով վարուիս, ապա հակառակ արդիւնք պիտի ստանայիր: Ի՜նչ սուտ…: Ծխախոտիդ մնացորդը նետէ՛, տունը պիտի չայրի, նոյնիսկ եթէ այրի, ապա գլխուդ վրայ պիտի մնայ:

Ո՜վ թախծոտ մարդ…, բան մը մոռցար, բայց պիտի չըսեմ քեզի, թէ ի՛նչ է: Պտտէ սենեակին մէջ, ինչպէս ուտելիքի դատարակ պահարանի մը մէջ բանտարկուած կատու…: Գիտե՞ս ինչ մոռցար. մոռցար ապրիլ քո՛ւ կեանքդ, ո՛չ թէ ուրիշ կեանք մը:

Ինչո՞ւ երգապնակը դարձուցիր. դուն չես գիտեր ինչպէս պէտք է լսես, հազար սեւ անիւներ կը դառնան ականջներուդ ներսիդին… Ուրիշ ծխախոտ մըն ալ վառէ:

Դուն հիմա առանձին կ՚ապրիս…, այս չէ՞ր որ կ՚ուզէիր: Անպայման ջուրը պէտք էր կտրուէր տունէդ, որպէսզի յայտնաբերէիր, որ առանձին ես:

Երէկ, թախծոտ մարդը ելաւ, որպէսզի ջուր խմէ եւ երբ ծորակը բացաւ՝ խոր կլկլոց մը ելաւ ու ո՛չ մէկ կաթիլ ջուր իջաւ…: Ծարաւը իր բարակ ու չոր մատներով բռնած էր կոկորդէն…, ինչպէ՞ս խմէր, յիմար բան. սակայն, կ՚ուզէ խմել…: Ապա, կէսգիշերին ա՛լ աւելի ծարաւ արթնցաւ…, եթէ ուրիշ մարդու մը սենեակը ըլլար, հոգոց հանելով կ՚ըսէր. «Խմել կ՚ուզեմ»: Կարեւոր չէ, որ խմես, կարեւորը այն է, որ գտնես մէկը, որուն կարենաս ըսել, թէ խմել կ՚ուզես…: Դուն շա՛տ ծարաւ ես…: Անպայման այս բա՞նը պէտք է պատահէր հետդ, որպէսզի գիտնայիր, թէ պարապութեան մէջ նետուած մարդ մըն ես:

Ես գիտեմ քեզ: Դուն մարդ մըն ես, որ կ՚ատէ զղջալը…, այդ պատճառով ո՛չ ոքի պիտի ըսես, թէ թախծոտ պատերը հետդ կը շալկես…: Վաղը պիտի արթննաս մինչ դառնութիւնը լեզուդ կը ծամէ: Ո՛չ ոք պիտի հարցնէ քեզի, թէ ինչպէ՞ս քնացար: Աղտոտ ճաշարանի մը մէջ պիտի նախաճաշես եւ պիտի վազես փնտռելու մարդ մը, որու հետ նստիս, ոեւէ մէկ մարդ որու հետ նստիս, որպէսզի լսես ձայն մը՝ պատերէն քեզի ուղղուած: Ես գիտեմ քեզ: Տգեղ հպարտութիւնդ կը սանձէ լեզուդ: Պիտի հարցնէ քեզի, դուն ուրա՞խ ես. եւ դուն պիտի ըսես. ես առանձնութիւնը կը սիրեմ:

Ո՜վ թախծոտ մարդ, մի՛ յոգնեցներ դուն քեզ, ուրիշ երգապնակ մը մի՛ փնտռեր: Բոլոր երգապնակները խմորէ են. մէկ վայրկեան իսկ միտքէդ անցա՞ծ է, որ բազմաթիւ գիրքերդ իրարու կը կռթնին ինչպէս պաղ մայթի [կանգնած] աղջիկները իրարու կը կռթնին:

Վաղը, ո՜վ թախծոտ մարդ, ուրախ պիտի չըլլաս: Մարդը, որուն հետ պիտի նստիս, անոր բառերէն ո՛չ մէկ բառ պիտի լսես…: Դուն կը փնտռես զինք, որպէսզի անոր միայն ըսես՝ կարծես սովորական բանի մը մասին կը խօսիս, թէ՝

-Երէկ, տանս ջուրը կտրուեցաւ…:

 «12-րդ անկողինին մահը»

ՎԱՐԱՆԴ ՔՈՐԹՄՈՍԵԱՆ

Վաղարշապատ