ՍՐՏԻ ԽՕՍՔ՝ ՀԱՅ ՄԱՄՈՒԼԻ ՀԱՒԱՏԱՐԻՄ ԸՆԹԵՐՑՈՂՆԵՐՈՒՆ (ՄԻՍԱՔ ԳԱՅԱՅԵԱՆԻՆ)

Ըստ ե­րե­ւոյ­թին տա­կա­ւին ո­րո­շա­կի շրջան մըն ալ հայ տպա­գիր մա­մու­լը պի­տի պա­հէ իր կեն­սու­նա­կու­թիւ­նը շնոր­հիւ հայ հա­ւա­տա­ւոր ըն­թեր­ցող­նե­րու, ո­րոնց յա­մառ եւ յա­րա­տե­ւո­ղի պա­հուած­քին ի պա­տաս­խան, հայ մա­մու­լի ա­ռա­քե­լու­թեան հա­ւա­տա­ցող հո­վա­նա­ւոր միու­թիւն­ներ եւ կու­սակ­ցու­թիւն­ներ, ան­հատ­ներ թէ բա­րե­րար­ներ պի­տի շա­րու­նա­կեն սա­տար կանգ­նիլ ա­նոր տա­րա­ծու­մին:

Միւս կող­մէ նաեւ, կա­րե­լի չէ մտա­հան ը­նել ե­զա­կի նուի­րումն ու անգ­նա­հա­տե­լի ներդ­րու­մը հայ գի­րի ու մտքի սպա­սար­կու եւ յանձ­նա­ռու մտա­ւո­րա­կա­նու­թեան, գրող­նե­րու եւ հրա­պա­րա­կա­գիր­նե­րու, ո­րոնց շնոր­հիւ մա­մու­լի է­ջեր կը հարս­տա­նան եւ լոյ­սին կու գան ա­ռանց ընդ­մի­ջու­մի:

Այ­դու­հան­դերձ սա չի նշա­նա­կեր, որ գո­յու­թիւն ու­նե­ցող մտա­հո­գու­թիւն­նե­րու, բաց­թո­ղում­նե­րու եւ բա­զում դժուա­րու­թիւն­նե­րու մա­սին պէտք չէ հան­րա­յին քննար­կում­ներ եւ մատ­նան­շում­ներ կա­տա­րել, ի հար­կին ա­հա­զանգ հնչեց­նել, վեր­յի­շեց­նել, եւ ա­ռանձ­նա­պէս յստա­կաց­նել մօ­տիկ ա­պա­գա­յի մեր ը­նե­լիք­նե­րու հար­թա­կը:

Ին­չե­ւէ. անց­նինք մեր հա­ւա­տա­ւոր ըն­թեր­ցող­նե­րու ա­ծուին եւ ե­րախ­տա­գէ­տի մեր խօս­քը ար­տա­յայ­տենք, որ­պէս­զի գէթ նուա­զա­գոյն չա­փով մեր ճի­տին պարտ­քը կա­տա­րած ըլ­լա­լու գո­հու­նա­կու­թիւ­նը ապ­րինք հա­ւա­քա­բար:

Արդ, ա­տե­նէ մը ի վեր կը մտա­ծէի գրել վե­րո­յի­շեալ նիւ­թին մա­սին, որ վեր­ջին տա­րի­նե­րուն կը չարչր­կէր զիս, այն ա­ռու­մով, որ երբ կը խօ­սինք հայ տպա­գիր թէ ընդ­հան­րա­պէս մա­մուլ կո­չուած հաս­կա­ցո­ղու­թեան պար­զած վի­ճա­կին մա­սին, մեր դի­մաց ընդ­միշտ կ՛ու­րուագ­ծուին եր­կու գոր­ծօն­ներ՝ ար­հես­տա­գի­տու­թեան սրըն­թաց զար­գա­ցումն ու ըն­թեր­ցող տար­րին տա­կաւ նօս­րա­ցու­մը:

Ի դէպ, ա­ռանց խո­րա­նա­լու ստեղ­ծուած կա­ցու­թեան պատ­ճառ­նե­րուն եւ հե­տե­ւանք­նե­րուն մէջ, ընդգ­ծենք, որ կեան­քի թա­ւալ­քին զու­գըն­թաց ան­խու­սա­փե­լի են տար­բեր մար­զե­րու յա­ռաջ­դի­մու­թիւնն ու բար­գա­ւա­ճու­մը, այ­լա­պէս նո­րա­րար գա­ղա­փար­նե­րու, ստեղ­ծա­գործ միտ­քե­րու եւ աշ­խա­տե­լաո­ճե­րու յայտ­նու­թիւնն ու մեր ան­մի­ջա­կան կեան­քին վրայ ա­նոնց ուղ­ղա­կի ազ­դե­ցու­թիւ­նը:

Այլ խօս­քով, զար­գաց­ման փու­լեր ապ­րող ո­րե­ւէ մի­ջա­վայր, մթնո­լորտ թէ հա­սա­րա­կու­թիւն պար­տա­ւոր է ինք­նի­րեն բա­րե­կար­գել՝ յա­ռաջ­դի­մու­թեան հե­տա­մուտ ծրագ­րա­յին աշ­խա­տանք­ներ որ­դեգ­րե­լով:

Ա­ռանձ­նաց­նե­լով հայ տպա­գիր մա­մու­լը, որ չի սահ­մա­նա­փա­կուիր միայն լրագ­րա­կան-տե­ղե­կա­տուա­կան, ծա­նու­ցո­ղա­կան եւ հրա­պա­րագ­րա­կան բա­զում աշ­խա­տան­քա­յին ուղ­ղու­թիւն­նե­րով, ա­նոր գո­յու­թիւ­նը խիստ հար­ցա­կա­նի տակ է, այն ա­ռու­մով, որ զայն փո­խա­րի­նո­ղը՝ ե­լեկտ­րո­նա­յին տար­բե­րա­կը, ար­դէն յաղ­թար­շաւ կը շա­րու­նա­կէ իր ճա­նա­պար­հը: Հոս չեն նշեր լե­զուի, գե­ղա­րուես­տա­կան շուն­չի եւ ո­րա­կի հար­ցե­րը (այ­լան­դա­կու­թիւն­նե­րը), ո­րոնք ո­ղո­ղած են հայ տպա­գիր թէ ե­լեկտ­րո­նա­յին մա­մու­լը:

Փաս­տօ­րէն, վեր­ջին քսա­նա­մեա­կը կը յատ­կան­շուի այն ի­րո­ղու­թեամբ, որ մերթ ընդ մերթ կ՛ա­հա­զան­գէ ա­նոր՝ հայ տպա­գիր մա­մու­լի մօ­տա­լուտ վե­րաց­ման ու լա­ւա­գոյն պա­րա­գա­յին՝ գո­յու­թե­նա­կան քաշք­շուող շա­րու­նա­կու­թեան:

Ճիշդ է, որ ստեղ­ծուած նման ի­րա­վի­ճակ­ներ չեն վե­րա­բե­րիր միայն հայ տպա­գիր մա­մու­լին, այլ ու­նին հա­մաշ­խար­հա­յին տա­րո­ղու­թիւն, այ­դուա­մե­նայ­նիւ  մեզ հե­տաքրք­րո­ղը հայ զան­գուա­ծա­յին լրա­տուա­մի­ջոց­նե­րու տպա­գիր տար­բե­րակն է, որ ու­նի դա­րա­ւոր պատ­մու­թիւն եւ ան­փո­խա­րի­նե­լի պա­հուածք:

Այս մօ­տե­ցու­մէն մեկ­նած, երբ կը մատ­նան­շուի հայ մա­մու­լի ըն­թեր­ցող տար­րին կա­րե­ւո­րու­թիւնն ու դե­րա­կա­տա­րու­թիւ­նը, ը­սել կ՚ու­զուի եւ միան­շա­նա­կօ­րէն, որ ե­թէ եր­բեք գա­ղութ­ներ կա­մայ-ա­կա­մայ կորսն­ցու­ցած են ի­րենց ազ­գա­յին-քա­ղա­քա­կան կշի­ռը, հա­յե­ցի դի­մա­գիծն ու հա­յա­պահ­պան­ման թափն ու կո­րո­վը, ան­պայ­ման որ տուեալ կա­ցու­թեան պատ­ճառ­նե­րէն մէ­կը ե­ղած է տպա­գիր մա­մու­լի շի­ջումն ու վե­րա­ցու­մը հայ կեան­քէն, այ­լա­պէս զրկե­լով հա­ւա­քա­կա­նու­թիւն մը իր հա­սա­րա­կա­կան մտա­ծո­ղու­թիւնն ու սե­փա­կան կար­ծի­քի տե­սա­դաշ­տը ձե­ւա­ւո­րե­լէ:

Ար­դա­րեւ, լի­բա­նա­նա­հայ գա­ղու­թի զա­ւակ, 78-ա­մեայ Մի­սաք Գա­յա­յեան կը հան­դի­սա­նայ հայ մա­մու­լի ըն­թեր­ցող­նե­րու փա­ղան­գին այն հա­մեստ ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը, որ տա­կա­ւին մօ­տէն կը հե­տե­ւի եւ կ՛ապ­րի հայ կեան­քին առն­չուող ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րու կշռոյ­թը, կը փոր­ձէ հասկ­նալ զա­նոնք եւ հիմ­նա­ւո­րել իր տե­սա­կէտ­նե­րը:

Մի­սաք Գա­յա­յեան հայ գրա­ւոր մա­մու­լին մէկ  հա­րա­զատ զա­ւա­կին  հա­ւա­տա­րիմ ըն­թեր­ցողն ու պաշտ­պան է եր­կար տա­րի­նե­րէ ի վեր, ինչ­պէս շա­տեր: Մեր բա­րե­կա­մը գրե­թէ ա­մէ­նօ­րեայ հե­տե­ւո­ղու­թեամբ եւ հա­ւա­տար­մօ­րէն կը կար­դայ բա­զում գրիչ­նե­րու յօ­դուած­ներ, կը հե­տե­ւի ա­նոնց ար­ձա­նագ­րած մտա­ծում­նե­րուն, եզ­րա­կա­ցու­թիւն­նե­րու կը յան­գի եւ իր կար­գին իր մտո­րում­նե­րը կը բաժ­նեկ­ցի շրջա­պա­տին հետ:

Ի դէպ, Մի­սաք, որ ար­հես­տով վար­պետ փա­կա­նա­գործ է ա­ւե­լի քան վաթ­սուն տա­րիէ եւ ու­նի իր սե­փա­կան աշ­խա­տա­տե­ղին այս­պէս ը­սած ա­րեւմ­տեան Պէյ­րու­թի մէջ, հան­րա­ծա­նօթ է հայ թէ օ­տար շրջա­նակ­նե­րու իր ար­հես­տին հան­դէպ ցու­ցա­բե­րած լրջու­թեամբ եւ աշ­խա­տա­սի­րու­թեամբ:

Մեր ծա­նօ­թու­թիւ­նը ա­նոր հետ կ՛ընդգր­կէ սա հե­տաքրք­րա­կան դրուա­գը:

Եր­կու տա­րի ա­ռաջ (2014թ.), Հա­մա­հայ­կա­կան թե­լե­թո­նի նա­խա­ձեռ­նու­թեան օրն էր, եւ, ինչ­պէս միշտ, Հայ­կա­զեան հա­մալ­սա­րա­նին մէջ հաս­տա­տուած էր յա­տուկ կեդ­րոն, որ­պէս­զի այս շրջա­նի բնա­կիչ­ներն ու ու­սա­նող­նե­րը ի­րենց մաս­նակ­ցու­թիւ­նը բե­րէին նուի­րա­հա­ւա­քին:

Օ­րը իր լրու­մին հա­սած էր ար­դէն եւ ե­րե­կո­յեան ժա­մը 7:00-ին յանձ­նա­խում­բի ան­դամ­նե­րը ամ­բողջ օ­րը ի­րենց պար­տա­կա­նու­թիւ­նը կա­տա­րե­լով՝ գո­հու­նա­կու­թեամբ մեկ­նած էին կեդ­րո­նէն:

Ա­ճա­պա­րա­նօք մուտք կը գոր­ծէ այս մեր ա­լե­հեր բա­րե­կա­մը եւ ու­շա­ցա­ծի հո­գե­վի­ճա­կի մատ­նուած կ՛ը­սէ, որ ե­կած է իր լու­ման տա­լու յանձ­նա­խում­բին: Ար­ձա­գան­գե­լով մեր այն նշու­մին, թէ ա­նոնք ար­դէն մեկ­նած են, ան քիչ մը կ՛այ­լայ­լի եւ ան­մի­ջա­պէս իր լու­ման կու տայ ին­ծի՝ խնդրե­լով, որ յա­ջորդ օր զայն փո­խան­ցեմ յանձ­նա­խում­բին:

Ա­պա Մի­սաք կ՛ա­ւելց­նէ, որ ու­շա­ցած է, ո­րով­հե­տեւ ար­կած մը ան­ցու­ցած է ճամ­բուն վրայ իր մո­թոր­սիք­լէ­թը վա­րե­լու ա­տեն: Ա­նոր մարմ­նին վրայ առ­կայ էին ար­կա­ծին պատ­ճա­ռած ֆի­զի­քա­կան  խո­ցե­րը:

Փաս­տօ­րէն այդ օ­րէն սկսեալ մեր բա­րե­կա­մու­թիւ­նը կը զար­գա­նայ, եւ տա­կաւ ի յայտ կու գան հա­ճե­լի զրու­ցա­կի­ցի ա­նոր բա­զում ար­ժա­նիք­նե­րը: Իսկ երբ կ՛ի­մա­նայ  հա­մես­տիս ա­նունն ու մա­կա­նու­նը եւ հրա­պա­րագ­րա­կան աշ­խա­տան­քը, ա­ւե­լիով կը փա­րի ստեղ­ծուած բա­րե­կա­մու­թեան եւ յա­ճա­խա­կի այ­ցե­լու­թիւն­նե­րով կ՛ու­զէ զրու­ցել հայ կեան­քին հետ առն­չու­թիւն ու­նե­ցող հար­ցե­րու եւ մտա­հո­գու­թիւն­նե­րու մա­սին:

Ա­յո՛, Մի­սաք մա­մու­լի ան­յագ ըն­թեր­ցա­սէր մըն է: Ա­նոր աչ­քէն չեն վրի­պիր այն յօ­դուած­նե­րը, ո­րոնք կ՛առն­չուին Հա­յաս­տա­նին, Ար­ցա­խին եւ ընդ­հան­րա­պէս մեր ժո­ղո­վուր­դին: Ա­ւե­լի՛ն. ան կը ճանչ­նայ յօ­դուա­ծա­գիր­նե­րը եւ ա­նոնց մա­սին ու­նի իր սե­փա­կան տե­սա­կէտն ու գնա­հա­տա­կա­նը: Նոյ­նիսկ ուշ ե­րե­կո­նե­րու, երբ ան ըն­թեր­ցած ըլ­լայ յօ­դուած մը եւ սի­րած ա­նոր բո­վան­դա­կու­թիւ­նը, ա­ռանց վա­րա­նու­մի կը հե­ռա­ձայ­նէ եւ իր սրտին խօս­քը կը փո­խան­ցէ:

Ըն­դու­նինք, որ ազ­գա­յին մեր կեան­քին մէջ ե­ղած են ու տա­կա­ւին կան շատ-շա­տեր, ո­րոնք Մի­սա­քի նման հան­դի­սա­ցած են հայ մա­մու­լի հա­ւա­տա­ւոր ըն­թեր­ցող եւ ջա­տա­գով՝ ա­նոր տա­րա­ծու­մին, սա­կայն ա­նոնց­մէ քի­չերն են, որ ար­տա­յայ­տած են ի­րենց հիաց­մունքն ու խան­դա­ղա­տան­քը ոե­ւէ գրի­չի նկատ­մամբ, երբ ըն­դե­լու­զուած են տուեալ յօ­դուա­ծա­գի­րի հո­գե­կան աշ­խար­հին եւ ի­մա­ցա­կան կա­րո­ղու­թիւն­նե­րուն հետ:

Յայտ­նա­պէս, հայ մա­մու­լի ծա­ռա­յող գրիչ­նե­րուն հա­մար օ­դի եւ ջու­րի նման էա­կան են ըն­թեր­ցող հա­սա­րա­կու­թեան քա­ջա­լե­րանքն ու գուր­գու­րան­քը, երկ­խօ­սու­թեան ճամ­բով փո­խա­դարձ միտ­քե­րու ըն­կա­լումն ու յստա­կա­ցու­մը, եւ առ­հա­սա­րակ այս ժա­մա­նակ­նե­րուն հա­մա­հունչ վե­րա­բե­րու­մը: Ա՛լ չենք խօ­սիր առ­կայ ա­հա­ւոր վի­ճակ­նե­րու մա­սին, երբ նիւ­թա­կան եւ բա­րո­յա­կան ա­ջակ­ցու­թիւն­ներ ար­դէն յանձ­նուած են մո­ռա­ցու­թեան գիրկ եւ ա­նոնց փո­խա­րէն կը շռայ­լուի փափ­կա­սուն  բա­ռե­րու տա­րափ մը:

Գի­տենք, որ հայ մա­մու­լը ու­նի իր օ­րը, ար­դեօք նպա­տա­կա­յար­մար պի­տի չըլ­լա՞յ Աս­տու­ծոյ օ­րե­րէն մէկն ալ նուի­րել հայ մա­մու­լի ըն­թեր­ցող­նե­րուն, եւ գէթ տա­րին ան­գամ մը տուեալ օ­րա­թեր­թին, ամ­սա­թեր­թին կամ պար­բե­րա­թեր­թին յար­կին տակ տօ­նել հայ մա­մու­լի ըն­թեր­ցող­նե­րու օ­րը, գո­նէ այս ձե­ւով մեր ե­րախ­տա­գի­տու­թիւ­նը կը յայտ­նենք, եւ ի­րենք ալ պատ­ւըուած զգա­լով՝ շռայլ ժպիտ­նե­րու ներ­քոյ կը վե­րա­դառ­նան ի­րեն բնա­կա­րան­ներն ու գոր­ծա­տե­ղի­նե­րը՝ յա­ջորդ օ­րուան թեր­թին լոյս ըն­ծայ­ման սպա­սե­լով:

Կ՚ար­ժէ մտա­ծել:

ՀԱՄ­ԲԻԿ ՊԻ­ԼԱ­ԼԵԱՆ

«Ազդակ», Լիբանան