ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Մարդկային ենթակայական փորձառութիւնը զոհ գացած է առարկայական ճշմարտութեան։ Ընդհանրապէս ենթակայական փորձառութիւնը կարեւորագոյն հարց ընդունուած է եւ առարկայական ճշմարտութիւնը՝ անտեսուա՛ծ։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Խրիմեան Հայրիկ խօսելով սիրոյ կարեւորութեան մասին, լաւապէս կը գիտակցի, որ աշխարհի մէջ գոյութիւն ունին շատ մը դժուարութիւններ, որոնք ցաւ ի սիրտ յաճախ կը յաջողին սպաննել նաեւ այդ սէրը. որպէս օրինակ Հայրիկ կը յիշէ. «աղքատութիւն, թշուառութիւն, զրկանք, զաւակաց կորուստ, ստահակութիւն եւ աշխարհիս այլ եւ այլ պատահար ձախորդութիւնք». այս դժուարութիւնները կրնան թէ՛ սպաննել սէրը եւ հակառակը՝ ամրացնել. Հայրիկ կ՚ըսէ. «երբ ամուսնեաց սէրը կենդանի է, քաղցր է այդ ամէն դառնութիւնները կ՚անուշացնէ, մոխիրի կեանքը դրախտ կը լինի, ապերջանկութիւնը՝ երջանկութիւն կը դառնայ»:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
«Երանի՜ թէ Քու ձեռքդ մեզի հետ ըլլայ»։ Ահաւասիկ, այս անկեղծ խնդրանքին մէջ է, որ մենք կը կարօտինք եւ մեր կարօտը կը յայտնենք Աստուծոյ՝ որ Իր ձեռքը դնէ մեր վրայ՝ հոգալու եւ խնամելու համար մեզ, քանի որ Ան է մեր Նախախնամը՝ մեր երկնային ամենագութ Հայրը։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Հայրիկ հարսանիքի ուրախութեան մասին իր մտածումները փոխանցելէ ետք կ՚անցնի նոր գրութեան մը՝ «Կոչումն հարսին եւ փեսային» խորագրով եւ առաջին տողին մէջ իսկ այդ կոչումը կը կոչէ «սուրբ» եւ «նուիրական», որովհետեւ անոնց միութիւնը Տիրոջ օրէնքն է, հրամանն ու հրաւէրը, որով հարսը կը կոչուի մայրութեան, իսկ փեսան՝ հայրութեան: Սուրբ Պսակի խորհուրդէն ետք անոնք արդէն կը կոչուին դառնալու հայր եւ մայր եւ Հայրիկի համաձայն՝ «չկան աշխարհիս վերայ այլ անուանք, կամ զանազան վայելուչ եւ փառաւոր տիտղոսներ որ հաւասարին եւ համեմատին սոյն սքանչելի անուանց հետ». մինչեւ անգամ թագաւոր, կայսր, իշխան եւ այլ փառաւոր անուանումներ այնքան մեծ չեն՝ ինչքան հայր եւ մայր կոչումը:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Գեղեցկութիւնը, բարութեան եւ ճշմարտութեան հետ, կեանքի հիմնական եւ էական սկզբունքն է։ Բայց այս սկզբունքը աշխարհային նեղ առումով յարաբերական ըմբռնում մըն է. ի՞նչ է գեղեցկութեան չափանիշը, ի՞նչ բան գեղեցիկ է, ո՞վ գեղեցիկ է։ Այս հարցումները ստուգապէս պատասխանել կարելի չէ:
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Խրիմեան Հայրիկ ընդհանուր ներածականին մէջ ընդհանուր ձեւով խօսած էր պսակի խորհուրդին մասին, սակայն իր 8-րդ գլուխով կու գայ աւելի մանրամասն խօսելու անոնց մասին. Հայրիկ այս գլուխը կը կոչէ «Հարսանիք եւ խորհուրդ պսակին». Հայրիկ Սուրբ Պսակն ու խորհուրդը կը բնորոշէ որպէս «Նոր կենաց մուտն» եւ այդ սրբազան արարողութիւնը կը համեմատէ Դրախտի մէջ կատարուած պսակադրութեան հետ։
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Մարդ ինչ որ ընէ՝ կարեւոր կամ անկարեւոր, բարի եւ օգտակար եւ կամ բարձր նպատակի համար կամ սովորական, պէտք է միշտ ճշմարտութեան ծառայէ։ Այն գործունէութեան մէջ, որ ճշմարտութեան ծառայելու նպատակ չկայ՝ ի զուր աշխատանք մըն է։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Հայրիկ կը խօսի առեւանգութեան երեւոյթին մասին, ինչ որ շատ կը տեսնուէր իր ժամանակաշրջանին եւ այդ երեւոյթը Հայրիկ կը կոչէ «զեղծմունք». առեւանգութեան հիմնական պատճառ որպէս Հայրիկ կը մատնանշէ «ծնողաց խստասիրտ յամառութիւնը եւ ընծայասիրութեան բաղձանքը». այն ժամանակ հայոց մէջ եւս տարածուած էր փեսացուէն գումար պահանջել՝ աղջիկը կնութեան տալու համար. աղջիկ զաւակը կնութեան տալու համար գումար պահանջելը Հայրիկ կը կոչէ «վատ սակարկութիւն», մանաւանդ երբ երկու երիտասարդները սրտով կապուած են իրարու:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
«Աստուած այնպէս սիրեց աշխարհը մինչեւ Իր Միածին Որդին տուաւ, որպէսզի ամէն ով որ Անոր հաւատայ, չկորսուի, հապա յաւիտենական կեանք ունենայ». (ՅՈՎՀ. Գ 16)։
Իրօք, սքանչելի եւ անճարելի է երկնաւոր Հօր սէրը։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Հայրիկ կողակիցի ընտրութեան պարագային կը յորդորէ նաեւ ուշադրութիւն դարձնել զոյգերու միջեւ գոյութիւն ունեցող տարիքային տարբերութեան. մանաւանդ հին ժամանակ սեփական շահերու սիրոյն ծնողքը իր զաւակը յաճախ կը պսակէր քսան եւ աւելի տարի մեծ անձի մը հետ՝ հարուստի մը հետ. Հայրիկ խօսելով այս երեւոյթին մասին կ՚ըսէ. «Կը ջանան իրարու հետ պատուաստել երկու ամուսիններ, որ մին դալար նորատունկ է եւ միւսն հինաւուրց հաստացեալ ծառ, որ աշնան մօտ է, իւր տերեւներ դեղնած պիտի թօթափին, բունը փտած է եւ ստեղունք գօսանալ սկսած են»:
